ΔΙΚΤΑΤΟΡΙΑ, ΠΟΛΕΜΟΣ ΚΑΙ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑ (1936-1944)

του Κωνσταντίνου Α. Δημάδη 

Εκδότης	ΕΣΤΙΑ
Χρονολογία Έκδοσης	Μάιος 2004
Αριθμός σελίδων	538
Διαστάσεις	21x14

ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΕΣ
ΓΕΝΙΚΗ ΕΙΣΑΓΩΓΗ
ΣΗΜΕΙΩΣΗ ΓΙΑ ΤΗ ΔΕΥΤΕΡΗ ΕΚΔΟΣΗ

ΚΕΦΑΛΑΙΟ Ι
Η ΕΝΔΟΑΣΤΙΚΗ ΚΡΙΣΗ ΚΑΙ Η "ΝΕΑ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ" ΤΟΥ 1930
1. Εισαγωγή. Το πρόβλημα της κοινωνικής συνοχής και τάξης
2. Τα "Νεοελληνικά Γράμματα" και η αναζήτηση της «εθνικής και λαϊκής παράδοσης»
3. Κοινωνία-ιστορία και παράδοση
4. Ο πολίτης και η φυλετική του συνείδηση
5. Ο «Απρίλης» και η πρώτη μορφή του "Η πριγκηπέσσα Ιζαμπώ". Ο διάλογος μύθου και ιστορίας/ παράδοσης
6. Η δεύτερη μορφή του "Η πριγκηπέσσα Ιζαμπώ" και η Κατοχή

Κεφάλαιο ΙΙ
ΤΟ ΜΕΤΑΞΙΚΟ ΚΑΘΕΣΤΩΣ ΚΑΙ Η «ΝΟΜΙΜΟΠΟΙΗΣΗ» ΕΚΠΡΟΣΩΠΩΝ ΤΗΣ "ΝΕΑΣ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑΣ" (1937-1939)
1. Ο αστικός ιστορισμός: Η έννοια του διαλόγου μύθου και ιστορίας/ παράδοσης στο πεδίο της "νέας λογοτεχνίας"
2. Τα "Απομνημονεύματα" ως αυθεντική πηγή εθνικών/ λαϊκών αξιών
3. Το ιστορικό μυθιστόρημα και η «ψυχική πειθώ» του αναγνώστη
4. Το "χρονικό μιας πολιτείας": η αποκάλυψη της «φύσης» και του «τόπου» στη συνείδηση του «ξενιτεμένου»/«ξεριζωμένου»
5. "Η Παναγιά η Ψαροπούλα": ο «λαός» ως «εθνική κιβωτός των ελληνικών αξιών». Το τελευταίο όριο του Μυριβήλη

Κεφάλαιο ΙΙΙ
ΤΟ ΑΠΟΚΟΡΥΦΩΜΑ ΤΟΥ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΚΟΥ ΙΣΤΟΡΙΣΜΟΥ ΤΗΣ "ΝΕΑΣ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑΣ"
1. Πόλεμος και ευθύνες
2. Το "εγώ" στην επιφάνεια. Ευθύνη και μοίρα: «Εμείς τη μοίρα μας την ονομάσαμε Ιστορία» (Λεωνής)
3. Ευθύνη και παρελθόν: προς ένα «θετικό» αντίκρισμα της ζωής (Από το "Το σταυροδρόμι" στο "Οι Μαυρόλυκοι")
4. Αναζητώντας πρότυπα: η Λιλίκα Νάκου και η ιστορική αφήγηση "Μόσχω Τζαβέλλα"
5. Το ζήτημα της απογραφής/ αξιολόγησης των εθνικών πνευματικών δυνάμεων και ο Κ. Θ. Δημαράς
6. Προσπάθειες κοινωνικής κριτικής ("Ο Κοτζάμπασης του Καστρόπυργου")

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ
ΒΡΑΧΥΓΡΑΦΙΕΣ ΚΕΙΜΕΝΩΝ, ΜΕΛΕΤΩΝ ΚΑΙ ΕΝΤΥΠΩΝ
ΕΥΡΕΤΗΡΙΟ ΟΝΟΜΑΤΩΝ ΚΑΙ ΘΕΜΑΤΩΝ
ΠΕΡΙΛΗΨΗ ΣΤΑ ΑΓΓΛΙΚΑ

[Όταν ο Ελευθέριος Βενιζέλος επέστρεψε το 1928 θριαμβευτικά στην εξουσία, έθεσε δύο στόχους στην εξωτερική και εσωτερική πολιτική του: τη διασφάλιση των συνόρων, όπως αυτά διαμορφώθηκαν μετά τη Μικρασιατική καταστροφή του 1922, και τον εκσυγχρονισμό της ελληνικής οικονομίας, με τη δημιουργία μιας ισχυρής φιλελεύθερης αστικής τάξης.
Την ίδια εποχή νέοι συγγραφείς, κυριώς πεζογράφοι, επιχειρούν να διαδραματίσουν, με το έργο και την αρθρογαφία τους, πρωταγωνιστικό ρόλο στην πνευματική ζωή της χώρας. Στόχος τους είναι ο "εκσυγχρονισμός" της ελληνικής λογοτεχνίας και κυρίως της πεζογραφίας. Για πρώτη φορά στην ιστορία της νεοελληνικής λογοτεχνίας εισάγεται συστηματικά, κατά την περίοδο 1924-1936, η (μεγαλο)αστική τάξη στο ελληνικό μυθιστόρημα και αναλύονται τα χαρακτηριστικά της. Κατά την ίδια περίοδο παρατηρείται και εντυπωσιακή παραγωγή ελληνικών μυθιστορημάτων.

Ωστόσο, το 1923 η Ελλάδα εισέρχεται σε νέα περίοδο οξείας κοινωνικής κρίσης, ενώ την ίδια εποχή στην Ευρώπη ανέρχονται στην εξουσία απολυταρχικές και δικτατορικές-φασιστικές κυβερνήσεις. Οι επιπτώσεις στη λογοτεχνία και ειδικότερα στην πεζογραφία εμφανίζονται λίγους μόνο μήνες μετά την εγκαθίδρυση της μεταξικής δικτατορίας: στα χρόνια 1937-1939 διαπιστώνεται στο έργο των Έλληνων πεζογράφων της εποχής μια συνειδητή στροφή στο ιστορικό παρελθόν και στην ενδογενή παράδοση. Ο Β Παγκόσμιος Πόλεμος θα αποτελέσει έναν ακόμη αποφασιστικό παράγοντα στην αλλαγή του θεματικού προσανατολισμού που θα ακολουθήσει η ελληνική πεζογραφική παραγωγή ως τη λήξη του Εμφυλίου το 1949. Για πρώτη φόρα εισάγεται τώρα στο μυθιστόρημα η περίοδος της Τουρκοκρατίας, μια περίοδος που έχει αποτελέσει ταμπού για το σύνολο της πνευματικής και καλλιτεχνικής ζωής στην Ελλάδα από την ίδρυση του κράτους το 1830. Τα περισσότερα από τα πεζογραφικά έργα της περιόδου αυτής συγκαταλέγονται σήμερα στα "κλασικά" της σύγχρονης ελληνικής λογοτεχνικής παραγωγής.]