Κυριακή 27 Μαρτίου 2016

Άρης Βελουχιώτης, "Το δίλημμα" (Ντοκιμαντέρ)


Τι έγινε στη Βάρκιζα - τι έγινε με τον Άρη μετά τη Βάρκιζα - πώς αποστρατεύτηκε ο ΕΛΑΣ - ποιος ο ρόλος των Άγγλων - ποιος ο ρόλος των αστικών κομμάτων - με τι σκοπό ιδρύθηκαν τα τάγματα ασφαλείας - ποιος υποκινούσε τις συγκρούσεις ΕΔΕΣ-ΕΛΑΣ - τι έγινε στο Κάιρο, στο Λίβανο, στην Καζέρτα - Τι ήταν η κυβέρνηση του βουνού - ποιο το δίλημμα της Αριστεράς - τι είπε ο Άρης στη Λαμία - τι έγινε στη σύσκεψη των καπετάνιων-γιατί οδηγηθήκαμε στον Δεκέμβρη - γιατί δεν εκπληρώθηκε το όραμα του Ε.Α.Μ.

Κεντρικό πρόσωπο του ντοκιμαντέρ, η μορφή του πρωτοκαπετάνιου του EΛAΣ, Άρη Bελουχιώτη. Μέσα από τη δική του ιστορία, η ταινία αφηγείται τον αγώνα του EAM και του EΛAΣ κατά τη γερμανική κατοχή, και παράλληλα τη μοναχική πορεία του Bελουχιώτη, μετά τη Συμφωνία της Bάρκιζας, μέχρι τον τραγικό του θάνατο. Μέσα από το πορτρέτο του Άρη, παρουσιάζεται το εαμικό κίνημα και η ένοπλη αντίσταση στη διάρκεια της γερμανοϊταλικής κατοχής.

Αρης Βελουχιωτης - Το διλημμα | Σκηνοθεσία: Φώτος Λαμπρινός ...
Σενάριο: Φώτος Λαμπρινός
Αφηγητής: Γιώργος Σαμπάνης
Μουσική ενορχήστρωση και διεύθυνση: Λουκιανός Κηλαϊδόνης
Παραγωγή: 1981
Διάρκεια: 113'

Παρασκευή 25 Μαρτίου 2016

Δημήτρη Μεγαλίδη, «Λεύκωμα του Αγώνα ΕΑΜ – ΕΛΑΣ 1941 – 1945»

Εμπρός (1941 -1944)
Επιμέλεια : ofisofi // atexnos

Ο Δημήτρης Μεγαλίδης γεννήθηκε στην Αθήνα το 1908 και πέθανε το 1979. Σπούδασε ζωγραφική στο Παρίσι και στην Ανώτατη Σχολή Καλών Τεχνών στην Αθήνα. Συμμετείχε ενεργά στην Αντίσταση στρατευμένος στις γραμμές του ΕΑΜ. Με το μολύβι του απεικόνισε την μεγαλειώδη αντίσταση του ελληνικού λαού με σκηνές από τον αγώνα του και πρόσφερε στις μετέπειτα γενιές το μοναδικό «Λεύκωμα του Αγώνα ΕΑΜ – ΕΛΑΣ 1941 – 1945».
Η  αντιστασιακή ταυτότητα του Δ. Μεγαλίδη
Η αντιστασιακή ταυτότητα του Δ. Μεγαλίδη
Στον πρόλογο του για την έκδοση του Λευκώματος το 1946  ανάμεσα στα άλλα μας αφηγείται την ιστορία αυτής της  προσπάθειάς του.
Άρης Βελουχιώτης
Άρης Βελουχιώτης
«…Μέσα στην τετράχρονη αυτή ιστορική δημιουργία, τούτο το λεύκωμα, με το οποίο προσπάθησα ν’ απεικονίσω κι’ εγώ τον αγώνα, έχει τη μικρή του ιστοριούλα. Τον Οχτώβρη του 1943 βρέθηκα στα βουνά της Λεύτερης Ελλάδας σταλμένος απ’ την Κ.Ε του ΕΑΜ σαν σκηνοθέτης του κινηματογραφικού συνεργίου του Γ.Σ. του ΕΛΑΣ με οπερατέρ το Γ.Ν. Αργότερα και ως τη διάλυση του ΕΛΑΣ οπερατέρ του κινημ. συνερ. ήταν ο Θ.Π..Με χίλιους κόπους και κινδύνους γυρίστηκαν 5000 μέτρα κινηματογραφικής ταινίας και πάρθηκαν χιλιάδες φωτογραφίες. Μάχες του ΕΛΑΣ και του ΕΛΑΝ με τους κατακτητές, με τα επακόλουθά τους σε νεκρούς και τραυματίες, σκηνές απ’ την Αυτοδιοίκηση και τη Λαϊκή Δικαιοσύνη , το Γενικό Στρατηγείο του ΕΛΑΣ, η ΠΕΕΑ και το Εθνικό Συμβούλιο, η ενεργητική συμμετοχή του λαού, όλου του υπέροχου αυτού λαού, στον Εθνικο – απελευθερωτικόν αγώνα, οι μεταφορές στην πλάση από γέρους, γρηές, νέους, νέες, αγόρια και κορίτσια κ.λ.π. κινηματογραφήθηκαν , άλλα από το φυσικό κι’ άλλα σκηνοθετήθηκαν με βάση την πραγματικότητα. Ένα μέρος των κινημ. ταινιών παραδόθηκαν από το συγγραφέα Νίκο Καρβούνη στον κ. Σκούρα της Εταιρίας Σκούρας – Φίλμ για να προβληθούν στο εξωτερικό, κι ΄έτσι να διαφωτίσουν τη διεθνή κοινή γνώμη πάνω στα κατορθώματα του λαού μας, που ως τότε τα θαύμαζε μόνο από σκόρπιες περιγραφές. Δυστυχώς δεν γνωρίζουμε περισσότερα  για την τύχη εκείνων των φιλμ. Το υπόλοιπο κινημ. και φωτογρ.υλικό, παραδόθηκε στην Κ.Ε του ΕΑΜ. Όπου ακόμα βρισκόμουνα εύκαιρος σχεδίαζα σκηνές, τοποθεσίες και πρόσωπα του αγώνα απ’ τους ηγέτες του ως τους απλούς αντάρτες και τους ανώνυμους λαϊκούς ήρωες.
Στέφανος Σαράφης
Στέφανος Σαράφης
Η μετέπειτα κατάσταση που δημιουργήθηκε έκανε αδύνατη την αξιοποίηση απ’ το ΕΑΜ του υλικού αυτού, και πρώτα απ’ όλα του κινηματογραφικού , με την προβολή του. Έμεναν τα σκίτσα. Μέσα δεν υπήρχαν για να εκδοθούν. Νόμισα ότι είχα καθήκον, τουλάχιστο αυτά να τα αξιοποιήσω με κάποιον τρόπο. Ό,τι έβγαζα βάφοντας στα θέατρα, το ξόδευα στα πανάκριβα και απαραίτητα υλικά. Ένα άλλο μέρος απ’ τα έξοδα μου δόθηκαν από ορισμένους φίλους. Ορισμένα υλικά τα πήρα με πίστωση. Έμαθα λιθογραφία. Ένα χρόνο κλεισμένος στο δωμάτιό μου, τις ώρες που μου μέναν λεύτερες απ’ τη δουλειά για το ψωμί και για μέρος απ’ τα έξοδα της εργασίας τούτης, δούλευα επάνω στους τσίγκους που τυπώθηκαν στο λεύκωμα τούτο. Δυστυχώς όλους όσους σχεδίασα δεν μπήκαν σ’ αυτόν τον τόμο, γιατί δεν χωρούσαν.Άλλοι έγιναν μεγάλοι και άλλοι μικροί όπως δηλαδή ήταν στο αρχικό σχέδιο. Το έργο αυτό θα το συνεχίσω και με τα υπόλοιπα σχέδια. Αν τώρα με την εργασία μου αυτή θα βοηθήσω κι’ εγώ σε κάτι, στην αξιοποίηση της Εθνικής Αντίστασης, θα το θεωρήσω σαν την πιο μεγάλη ηθική ικανοποίηση. Το κίνημα ας το κρίνει.»
Νίκος Παπασταματιάδης
Νίκος Παπασταματιάδης
Στο τέλος του Λευκώματος  πληροφορούμαστε ότι:
«Το πρώτο μέρος του παρόντος τόμου (πενήντα φύλλα) πρωτοεξεδόθη με  τον ίδιο τίτλο  σε τριακόσια αντίτυπα, το 1946, από τα οποία πρόφθασαν και κυκλοφόρησαν ελάχιστα, στην κρίσιμη εκείνη περίοδο.
Στη μάχη
Στη μάχη
Ξανατυπώνεται ήδη το 1964, με το συμπλήρωμα του (δεύτερο μέρος), από ανέκδοτη εργασία του καλλιτέχνη, για ν’ αποτελέση τον πρώτο τόμο της όλης ιστορικής εργασίας του, που προβλέπεται να ολοκληρωθή εκδοτικώς πολύ σύντομα.
Μέτσοβο
Μέτσοβο
Ο Καλλιτέχνης ευχαριστεί θερμά όσους συντελέσανε υλικά και ηθικά στην παρούσα έκδοση, που την άρχισε και την προχώρησε με τα γλίσχρα του μέσα, αλλά με πολλή πίστη και θυσίες…»
Επονίτες στον κοινό αγώνα
Επονίτες στον κοινό αγώνα
Το Συμπλήρωμα του τόμου Ι αρχίζει με το άρθρο του Γιώργου Κοτζιούλα, Τα σχέδια του Δημήτρη, γραμμένο στην Αθήνα το 1946.
Μετσοβίτισσα
Μετσοβίτισσα
«Ο τίτλος δεν είναι για κανένα διήγημα μ’ επίφαση πρωτοτυπίας. Πρόκειται, απλούστερα, για μια σελίδα απ’ τον αγώνα του βουνού. Σχέδια είναι ο γνωστός όρος της ζωγραφικής. Και Δημήτρης ήταν το ψευδώνυμο του καλλιτέχνη , που έτυχε να τον γνωρίσουμε εκεί απάνω κι’ εμείς. Αυτός ο λόγος κυριώτερα μας παρακινεί να του αφιερώσουμε και το σημερινό σημείωμά μας, μ’ όλο που υπάρχουν άλλοι πιο αρμόδιοι τεχνοκρίτες για τη δουλιά ενός ζωγράφου. Αλλά, όταν αυτοί σωπαίνουν αδιάφορα ή μένουν απληροφόρητοι κι’ οι ίδιοι , πέφτει στους άλλους το χρέος να μιλήσουν, έστω και χωρίς το κύρος του ειδικού.
Επικίνδυνη αποστολή
Επικίνδυνη αποστολή
Το χειμώνα, λοιπόν , του 1943, που ήταν ένας απ’ τους πιο σκληρούς για τον πληθυσμό και τ’ αντάρτικο της ορεινής Ηπείρου, μας έκανε την εμφάνισή του στα χιονισμένα Τζουμέρκα ένας λίγο περίεργος ελασίτης, ντυμένος βέβαια χακί, αλλά όχι ένοπλος, κοντακιανός στο ανάστημα, με λεπτό πρόσωπο και μια χλωμάδα συμπαθητική που έδειχνε άνθρωπο πολιτείας. Ο επισκέπτης αυτός , που είχε κρεμασμένο απ’ τον ώμο του αντίς άλλο όπλο ένα πέτσινο σακούλι δεν ήταν άλλος από τον επιλεγόμενο Δημήτρη. Λίγες πληροφορίες μάθαμε άκρες μέσες γι’ αυτόν . Αθηναίος την καταγωγή, ανεψιός του περίφημου Γεράσιμου Βώκου, είχε πάει κι’ ο ίδιος στο Παρίσι να σπουδάσει ζωγραφική. Από κει βρέθηκε ανακατωμένος με τους κοινωνικούς αγώνες κι΄έκανε ένα διάστημα εξορία ή φυλακή. Εκεί μάλιστα είχε πάθει και η υγεία του λίγο. Τώρα είχε ανεβεί κι’ αυτός στα βουνά, μαζί με τόσους άλλους λαϊκούς αγωνιστές, και υπηρετούσε στο Γενικό Στρατηγείο, στο καλλιτεχνικό τμήμα. ( Αυτοί οι αγριάνθρωποι είχαν, βλέπετε, καιρό ν’ ασχολούνται και με την καλλιτεχνία!). Από κει είχε έρθει τώρα αποστολή, αυτός μ’ έναν άλλον, εφοδιασμένοι με ανάλογο υλικό, για να κινηματογραφήσουν πρόσωπα, σκηνές, τοπία του αγώνα. Έκαμαν αρκετή εργασία στα μέρη μας καθώς και σε άλλες περιοχές της Ελεύθερης Ελλάδας και θα ήταν αληθινά εθνική απώλεια αν αυτές οι σπουδαίες ζωντανές μαρτυρίες δεν γινόταν τρόπος να διασωθούν μες στις τόσες περιπέτειες και αναταραχές του πολύμορφου πολέμου που εξακολουθεί να μας βασανίζει, ακόμα.
Χιόνια στην Πίνδο
Χιόνια στην Πίνδο
Κοντά στην κύρια ασχολία του αυτός ο ντελικάτος, μικρόσωμος άνθρωπος που είχε μέσα του τη φλόγα της τέχνης, το δαιμόνιο της δημιουργίας , δεν έπαυε να κρατάει σε πρόχειρα χαρτιά σκίτσα από καπεταναίους και αντάρτες, συνδέσμους, τηλεφωνητές, φορτωμένες γυναίκες, αντιπροσωπευτικές φυσιογνωμίες και χτυπητές φιγούρες  απ’ όλη εκείνη την ολοζώντανη, αεικίνητη πανσπερμία που συγκροτούσε και πλαισίωνε το λαϊκό μας στρατό. Εκεί, σ’ ένα απ’ τα καμένα χωριά, δεν είχαμε ούτε δωμάτια ούτε τραπέζια στη διάθεσή μας. Όλα γίνονταν στο πόδι και στο γόνα. Μ’ αυτή τη μέθοδο εργάστηκε αναγκαστικά κι’ ο Δημήτρης. Έπιανε όποιον τύχαινε μπροστά του, όποιον του χτυπούσε στο μάτι και τον υποχρέωνε σ’ ακινησία, που οι ασυνήθιστοι και πολυάσχολοι  εκείνοι άντρες δύσκολα την υπόμεναν. με λίγες μολυβιές, συγκεντρώνοντας όλη του την ενέργεια στο βλέμμα, τους αποτύπωνε κιόλα στο χαρτί. Ρίχναν κι’ εκείνοι μια ματιά, χαμογελούσαν για την ομοιότητα και λέγανε κάτι, έτσι από αμηχανία:
Βλάσι, χωριό στ' Άγραφα
Βλάσι, χωριό στ’ Άγραφα
– Ε, και τι θα τα κάμεις αυτά;
– Κάποτε θα χρειαστούν, χαμογελούσε ο καλλιτέχνης.
Ανθυπολοχαγίνα του ΕΛΑΣ
Ανθυπολοχαγίνα του ΕΛΑΣ
Κι’ είχε το σκοπό του, όπως αποδείχτηκε. Αφού τα γλίτωσε από καταστροφή την επαύριο της Βάρκιζας καθώς γυρνούσε στην Αθήνα και του τάπιασαν στο δρόμο, μας παρουσίασε πριν από ένα χρόνο περίπου τον πρώτο του τόμο. Λεύκωμα του Αγώνα τ’ ονομάζει. Και βάνει τώρα τ’όνομά του ακέριο: Δημήτρης Μεγαλίδης. Οι τυχεροί που διαθέτουν χρήματα σ’ αυτούς τους ανάποδους καιρούς, μπορούν ν’ αποχτήσουν ένα τέτιο κειμήλιο της αντάρτικης ζωής. Αλλά οι περισσότεροι απ’ όσους θάπρεπε να τόχουν δεν τους περισσεύει να τ’ αγοράσουν και ίσως ούτε το έχουν ιδεί. Εξάλλου τόσοι και τόσοι από τους φυσικούς αγοραστές του λείπουν στα μπουντρούμια, στα ξερονήσια, ακόμα και απάνω στα βουνά. Οι άλλοι, οι ελεύθεροι να πούμε, γυρίζουν στην Αθήνα παυμένοι, άνεργοι, παρίες, χωρίς να διαθέτουν ούτε τα μέσα ούτε τον καιρό για να ξεφυλλίζουν λευκώματα. Και τέτια έντυπα στοιχίζουν ακριβά με τις τόσο υψωμένες τιμές των τυπογραφικών.
Καραούλι
Καραούλι
Η συλλογή αυτή του Μεγαλίδη – ένα μέρος μονάχα του συνόλου – είναι κάτι το μοναδικό και στη σύλληψη και στην εκτέλεσή της. Δεν είναι μόνο οι δυσκολίες που είχε να ξεπεράσει για να συλλέξει επί τόπου το υλικό του, γνήσιο κι’ αχνιστό, μες απ’ τη λάβα των γεγονότων ακόμα. Παραλείπουμε και τις προφυλάξεις που έπρεπε να πάρει για να το διασώσει από τα χέρια βανδάλων. Και σταματούμε μονάχα στο σημείο που χρειάστηκε να το τυπώσει. Με τι κεφάλαια θα γινόταν αυτό; Αν τα πλήρωνε όλα στους τεχνικούς, απαιτούνταν ολόκληρη περιουσία. Τότε αυτός ο χλωμός, ο αδύνατος άνθρωπος βρήκε την υπομονή να επιτελέσει ένα άλλο κατόρθωμα . Σκύβοντας ολημέρα στη μοναχική κάμαρά του επίμονος, προσεχτικός, ακατάβλητος, ξεσήκωνε μια – μια τις ίδιες εκείνες γραμμές απάνω στο μέταλλο. Έμαθε ο ίδιος επίτηδες Λιθογραφία! Έτσι το μεγαλύτερο μέρος απ’ τα έξοδα είχε εξουδετερωθεί. Τα υπόλοιπα βρέθηκαν απ’ τις οικονομίες φιλόστοργης αδερφής, μιας εργαζόμενης κοπέλας. Το χαρτί δόθηκε με πίστωση. Κι’ έτσι βγήκε το βιβλίο, ανώτερο από κάθε προσδοκία. Όσο να γίνουν όμως αυτά, με το καθημερινό σκύψιμο και το τρέξιμο στα τυπογραφεία ο ευαίσθητος οργανισμός του καλλιτέχνη δέχτηκε νέον κλονισμό. Σφράγισε ένα έργο τέχνης με το αίμα της καρδιάς του.
lefkoma15
Τι περιέχει τώρα το λεύκωμα; Οι χαλκογραφίες του και οι λίγες ξυλογραφίες αγκαλιάζουν με το πρώτο όλα σχεδόν τα στοιχεία του αντάρτικου, στρατό και πολίτες, από την εκρηχτική προσωπικότητα του Άρη , άξονα και μαγνήτη μαζί, ως την ανώνυμη γυναίκα του Μετσόβου με το κεφάλι της Ήρας και το αρχαϊκό τσεμπέρι. Τα πρόσωπα μιλούν, οι τραχιές όψες με τις γενειάδες και τα φυσεκλίκια μάς φέρνουν σε μιαν άλλη εποχή, σ’ έναν  κόσμο που μας φαίνεται πια μακρινός, ενώ τον ζούσαμε ως τα πρόπερσι μ’ όλα τα δυνατά μας. Αυτοί οι αξιωματικοί, οι καπεταναίοι με τα; ψευδώνυμα , οι αυστηροί  Μαυροσκούφηδες είναι ο καθένας τους από μια ζωντανή ιστορία. Εκείνον τον καιρό γινόταν στην ύπαιθρο μια κοσμογονία και όλα έπαιρναν νέο νόημα, νέο σχήμα. Παράγοντες αυτής της αλλαγής ήταν τόσο τα κεφάλια – στρατηγοί, δεσποτάδες, οπλαρχηγοί, όσο κι’ ο ξεσηκωμένος λαός που ζητούσε διπλή λευτεριά. Στον τόμο τούτο υπάρχουν περισσότερο  οι πρώτοι, απεικονισμένοι με ρεαλισμό, με πιστότητα, μα δεν ξεχνιούνται κι’ οι άλλοι, μονάδες από το πλήθος, που φυλάγονται για τα ερχόμενα τεύχη.
Γεύμα στα Φουρνά Ευρυτανίας (λεπτομέρεια)
Γεύμα στα Φουρνά Ευρυτανίας (λεπτομέρεια)
Γενικά το λεύκωμα του Μεγαλίδη αποτελεί ένα ζωντανό μνημείο, μια ασύγκριτη πινακοθήκη για όσους θέλουν να θυμηθούν ή να γνωρίσουν μια εποχή που αποτελεί το κορύφωμα της ένδοξης πορείας του έθνους μας. Δεν πιστεύω να με παρασύρει στην κρίση μου το προηγούμενο της φιλίας, αλλά ελπίζω πως ανάλογη με την ιστορική, την επικαιρική, θα είναι και η καθαυτό καλλιτεχνική αξία του έργου. Κι’ ούτ’ έχει πολλή σημασία αν σήμερα με το βρυκολάκιασμα νεκρών θεσμών και αντιπροσώπων τους, οι άνθρωποι της αντίστασης βρίσκονται σε διωγμό και τα έργα τους τσαλαπατιούνται. Ζυγώνει ο καιρός που με τη νίκη του λαού κάθε άξιο θα πάρει τη θέση του και οι τεχνίτες οι αφοσιωμένοι στην υπόθεση της προόδου θα ενισχυθούν ώστε να εκπληρώσουν στο ακέραιο την αποστολή τους. Όσο για σήμερα το παράδειγμα του Δημήτρη ας πάρει μπροστά στα μάτια μας τη σημασία που έχει – σαν πράξη αυτοθυσίας ενός αγνού ιδεολόγου. Αυτό θα είναι και για τον ίδιον η μεγαλύτερη ικανοποίηση και αμοιβή, αφού δε μπορεί να γίνει τίποτε άλλο από μέρους μας απέναντί του.»
Γεύμα στα Φουρνά Ευρυτανίας (λεπτομέρεια)
Γεύμα στα Φουρνά Ευρυτανίας (λεπτομέρεια)
Αντάρτες και Αντάρτισσες
Αντάρτες και Αντάρτισσες
Εξόρμησις
Εξόρμησις
Για τους αντάρτες
Για τους αντάρτες

lefkoma24Δημήτρη Μεγαλίδη, Λεύκωμα του Αγώνα, ΕΑΜ – ΕΛΑΣ 1941 – 1946. Σχέδια – Λιθογραφίες – Ξυλογραφίες, τόμος Ι, Αθήνα 1946  και Συμπλήρωμα τόμου Ι Αθήνα 1964. Δίγλωσση έκδοση σε ελληνικά και γαλλικά.

Πέμπτη 24 Μαρτίου 2016

Η συμβολή ΕΑΜ-ΕΛΑΣ στο έργο της σωτηρίας του εβραϊκού πληθυσμού

Επιμέλεια: Αρης Καρρέρ //
Katoxi
Από την «Ιστορία της Αντίστασης 1940-1945» (Συλλογικό έργο που επιμελήθηκε ο Βάσως Γεωργίου, τόμος ΙΙ, σελ. 270) αντιγράφουμε το σχετικό απόσπασμα που αναφέρεται στη βοήθεια που έδωσε το ΕΑΜ στην Εβραϊκή κοινότητα προκειμένου να σωθεί ένας μεγάλος αριθμός Εβραίων από το πογκρόμ που εξαπέλυσαν οι χιτλερικοί.
*
Όπως σ’ όλες τις χώρες της σκλαβωμένης Ευρώπης, η εξόντωση των Εβραίων της Ελλάδας έγινε συστηματικά και μεθοδικά με το γνωστό απάνθρωπο χιτλερικό τρόπο. Άμεσοι υπεύθυνοι για την εκτόπιση και εξόντωση των 65.000 Εβραίων που ζούσαν στη χώρα μας ήταν ο Αντολφ Αϊχμαν και ο στρατιωτικός διοικητής Θεσσαλονίκης Μάξ Μέρτεν. Ο Αϊχμαν είχε στείλει στην Ελλάδα τους βοηθούς και βασικούς συνεργάτες του Ντίτερ Βισλιτσένυ, Αλλόις Μπρύνερ και Ρόλφ Γκούντερ που είχαν πείρα από τη συγκέντρωση, ομαδική εκτόπιση και εξόντωση των Εβραίων σε άλλες χώρες της κατεχόμενης Ευρώπης.

Το πρώτο γερμανικό έγγραφο που αφορούσε την τύχη των Εβραίων της Θεσσαλονίκης, χρονολογείτο από τις 6.2.1943, έφερνε την υπογραφή του Μέρτεν και προέβλεπε τη δημιουργία γκέτο και την υποχρέωση όλων των Εβραίων από ηλικία 5 χρόνων και άνω, να έχουν διακριτικά σήματα. Με την εκτέλεση της διαταγής επιφορτιζόντουσαν οι απεσταλμένοι τού Αϊχμαν (και του Βερολίνου) Βισιλιτσένυ και Μπρύνερ «να ασχοληθούν με λεπτομερείας, με το σχήμα των διακριτικών σημάτων και τάς συνοικίας αι οποίαι θα εχρησιμοποιούντο ως γκέτο». Ημερομηνία εκτέλεσης της διαταγής είχε οριστεί η 25η Φλεβάρη 1943.

Μια βδομάδα αργότερα βγαίνει δεύτερη διαταγή που απευθύνεται στον πρόεδρο της ισραηλιτικής κοινότητας Θεσσαλονίκης δόκτορα Κόρετς και ορίζει ότι απαγορεύεται στους Εβραίους «να αλλάζουν κατοικίαν άνευ αδείας» καθώς επίσης «η χρησιμοποίησις των τροχιοδρόμων, η κυκλοφορία εις τας οδούς και τους δημοσίους χώρους μετά την δύσιν του ηλίου, η χρησιμοποίησις τηλεφώνου κλπ. Οι παραβάτες της παρούσης θα εκτελούνται επί τόπου».

Ετσι οι Εβραίοι της Θεσσαλονίκης κλείνονται σε γκέτο και μεταβάλλονται σε άτομα χωρίς δικαιώματα και έξω από την προστασία των νόμων. Με την Τρίτη διαταγή αρχίζει η διαδικασία της εξόντωσης των Εβραίων. Οι Εβραίοι που έχουν πια κλειστεί στο γκέτο και φέρνουν πάνω τους το διακριτικό κίτρινο αστέρι στοιβάζονται κατά ομάδες των 2.500-3.000 ατόμων σε σφραγισμένα φορτηγά βαγόνια και στέλνονται στο θάνατο-στα στρατόπεδα του Άουσβιτς και του Μαϊντάνεκ καθώς και τ’ άλλα εξοντωτήρια.

Η πρώτη αποστολή έφυγε στις 15 του Μάρτη 1943 και ακολούθησαν πολλές άλλες ώσπου να ολοκληρωθεί στις 10 Αυγούστου του 1944 η εκτόπιση και εξόντωση των 60.000 Εβραίων  της Θεσσαλονίκης και της γύρω περιοχής. Την ίδια τραγική μοίρα είχαν και οι Εβραίοι που ήταν εγκαταστημένοι στη Φλώρινα, στο Λαγκαδά, στη Βέροια, στο Διδυμότειχο, στο Σουφλί, στη Νέα Ορεστιάδα, στα Γιάννενα και σ’ άλλες πόλεις της Ελλάδας.

Η συγκέντρωση των Εβραίων άρχισε αρχικά σε γκέτο και η μεταφορά τους στη συνέχεια σε στρατόπεδα συγκέντρωσης, υπήρξε μοναδική ευκαιρία για την καταλήστευση της μεγάλης κινητής και ακίνητης περιουσίας τους από τους τιτλούχους των γερμανών κατακτητών.

Πρέπει να σημειωθεί ότι οι Εβραίοι της Ελλάδας από τις πρώτες ημέρες της κατοχής έζησαν μαρτυρική ζωή. Ακόμα από το καλοκαίρι του 1941 έγιναν μαζικές συλλήψεις 9.000 Εβραίων που στάλθηκαν σε καταναγκαστική εργασία. Πολλές φορές οι εβραϊκές κοινότητες αναγκάστηκαν να καταβάλουν τεράστια χρηματικά ποσά, είτε ως πρόστιμα, είτε για ν’ απαλλαγούν από την καταναγκαστική εργασία. Αλλά μόλις πληρωνόταν ένα ποσό, ζητιόταν άλλο με διαφορετικό πρόσχημα.

(Στη δίκη των εγκληματιών πολέμου Αϊχμαν και Μέρτεν, ο ελληνοεβραίος Ισαάκ Αρούχ κατέθεσε ότι μόνο σε μια περίπτωση, η εβραϊκή κοινότητα Θεσσαλονίκης κατέβαλε σε ανθρώπους του Μέρτεν 2 ½ δις δραχμές λύτρα για την απαλλαγή των Εβραίων από την καταναγκαστική εργασία. Αλλά μόλις πληρώθηκε η τελευταία δόση των λύτρων τον Γενάρη του 1943, ένα μήνα αργότερα, μπήκε σ’ εφαρμογή το σχέδιο γενικού ξολοθρεμού.)

Μόλις έμαθε το ΕΑΜ Αθήνας το πογκρόμ κατά των Εβραίων στην Βόρεια Ελλάδα, κινητοποιήθηκε άμεσα ο μηχανισμός του. Ετσι κατάφερε να σώσει και να φυγαδεύσει περίπου 10.000 Εβραίους της πρωτεύουσας πριν πέσουν στην μέγγενη των χιτλερικών.

Πάντως σύμφωνα μ’ εκτιμήσεις που έγιναν μετά την απελευθέρωση, από τους 55.000 Εβραίους της Θεσσαλονίκης, στάλθηκαν στα στρατόπεδα συγκέντρωσης των χιτλερικών 47.061. Γενικά από το σύνολο του εβραϊκού πληθυσμού της Ελλάδας που ανερχόταν στις 77.000 άτομα, πιάστηκαν 68.000, θανατώθηκαν 66.000 και επέζησαν 2.000 περίπου. Κι όσοι σώθηκαν, μεταξύ των οποίων και ο αρχιραβίνος της Αθήνας Ηλίας Μπαρζελάι που φυγαδεύτηκε στα βουνά της Ελεύθερης Ελλάδας, σώθηκαν χάρη στο ΕΑΜ-ΕΛΑΣ που έκανε μεγάλες προσπάθειες για τον σκοπό αυτό.

Εκτιμώντας τη σοβαρή συμβολή του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ στο ανθρωπιστικό έργο της σωτηρίας του εβραϊκού πληθυσμού, ο Αρχιρραβίνος Μπαρζελάι σε ραδιογράφημά του που έστειλε από την έδρα της ΠΕΕΑ, όπου βρήκε καταφύγιο οικογενειακώς, προς την ελληνική κυβέρνηση και τον Αλέξανδρο Σβώλο έγραφε τα εξής:
Ελληνική Κυβέρνηση
Αλέξανδρον Σβώλον
Κάϊρο
«Εβραϊσμός Ελλάδος υπέστη φρικαλέαν καταστροφήν εκ μέρους καταχτητών γερμανών. Δυστυχώς συμμετέχουν εις εκτέλεσιν εξοντωτικών αντιεβραϊκών μέτρων και τάγματα ασφαλείας Ράλλη. Εσώθησαν από Γερμανικήν κόλασιν από εκατό χιλιάδες μόλις δέκα έως είκοσι οφείλοντες την σωτηρίαν των εις το ΕΑΜ-ΕΛΑΣ και αλληλεγγύην ελληνικού λαού. ΕΑΜ-ΕΛΑΣ εμπνεόμενα από πατριωτικό και ηρωϊκό έργο έκαμαν θαύματα και με μεγάλες θυσίες δημιούργησαν σημερινήν ελευθέραν Ελλάδα».
Ο Αρχιρραβίνος Αθηνών
Ηλίας Μπαρζελάι
12.7.44

Τέλος η ζημιά που προήλθε από την διαρπαγή της εβραϊκής περιουσίας υπολογίζεται σε 18.000.000 χρυσές λίρες Αγγλίας. Αυτή την τύχη επεφύλαξαν στο φιλεργατικό πληθυσμό της Ελλάδας οι χιτλερικοί.

(Η φωτό από τη μεγάλη συγκέντρωση των εβραίων τον Ιούλιο του 1942, κατόπιν διαταγής των κατοχικών δυνάμεων, στην πλατεία Ελευθερίας στη Θεσσαλονίκη που σηματοδότησε την έναρξη του διωγμού)

Τετάρτη 23 Μαρτίου 2016

Κωνσταντίνος Ζαβιτσιάνος

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια
 
 
Κωνσταντίνος Ζαβιτσιάνος
Προσωπικά στοιχεία
Γέννηση
Θάνατος
Υπηκοότητα Ελλάδα
Ο Κωνσταντίνος Ζαβιτσιάνος[1](1878- 29 Ιουνίου 1951) ήταν Έλληνας δικηγόρος και πολιτικός. Εξελέγη βουλευτής τον Αύγουστο του 1910, τον Νοέμβριο του 1910, το 1912, τον Μάιο του 1915, το 1923, το 1928 με το Κόμμα Προοδευτικής Ενώσεως (του οποίου ήταν αρχηγός) [2] , πρόεδρος της Βουλής από τις 3 Αυγούστου 1915 ως τις 21 Οκτωβρίου 1915 και αριστίνδην γερουσιαστής από το 1929 ως το 1935.[3]

Πίνακας περιεχομένων

Βιογραφία

Γεννήθηκε στην Κέρκυρα το 1878 και σπούδασε νομικά στην Αθήνα συμπληρώνοντας στη συνέχεια τις σπουδές του στην Ιταλία και την Γαλλία. Πρωτοεξελέγη βουλευτής Κερκύρας τον Αύγουστο του 1910 και διορίστηκε γραμματέας της επιτροπής που προετοίμαζε το νέο σύνταγμα του 1910. Το 1917 χρημάτισε πρόεδρος της Βουλής.[4] Το 1925 αρνήθηκε την πρόταση του Πάγκαλου να διοριστεί πρωθυπουργός.[4]

Υπουργός Εσωτερικών

Το 1928 έγινε υπουργός Εσωτερικών στην κυβέρνηση Βενιζέλου, μετά από σχετική παράκληση του πρωθυπουργού , ώστε να λειτουργήσει δια της παρουσίας του ως εγγύηση για το αδιάβλητο της διεξαγωγής των εκλογών του 1928. Ο Βενιζέλος του είχε υποσχεθεί το Υπουργείο Οικονομικών για μετά τις εκλογές, το οποίο εξ αρχής ήθελε ο Ζαβιτσιάνος. Με αφορμή την απαγωγή των Μελά και Μυλωνά, μετεκλογικώς του ζητήθηκε να παραμείνει στο Υπουργείο Εσωτερικών κι ο Ζαβιτσιάνος δέχθηκε. Επί της υπουργείας τους η ληστεία εξοντώθηκε εντός λίγων μηνών: διάσημοι ληστές Ρετζαίοι, Κουμπαίοι, Μπαμπάνης, Τζατζάς, Λαμπροστάθης συνελήφθησαν ή φονεύθηκαν. Επίσης καθορίστηκαν οι αρμοδιότητες της αστυνομίας πόλεων, οι όροι λειτουργίας των αρτοποιείων, ενώ εισηγήθηκε τον νόμο Περί μέτρων ασφαλείας του Κοινωνικού καθεστώτος (Ιδιώνυμο).[5]

Ιδρυτής κόμματος

Στη συνέχεια ίδρυσε το κόμμα «Πολιτική Προοδευτική Ένωση». [Συμπλήρωση Αρχείο: το κόμμα του Ζαβιτσιάνου συμπαρατάχθηκε με το Λαϊκό Κόμμα στις συζητήσεις της Βουλής, τον Δεκέμβρη του 1930, σχετικά με τις ελληνοτουρκικές συνθήκες που υπέγραψαν ο Βενιζέλος και ο Κεμάλ τον Οκτλωβριο του 1930]

Στο Μεταξικό καθεστώς

Κατά την δικτατορία Μεταξά διετέλεσε αντιπρόεδρος της κυβέρνησης και υπουργός Οικονομικών της Κυβέρνηση Ιωάννη Μεταξά αλλά γρήγορα διαφώνησε και παραιτήθηκε τον Ιανουάριο του 1937.[6] Το 1941 έγινε συνδιοικητής της Εθνικής Τράπεζας.
Απεβίωσε στην Αθήνα στις 29 Ιουνίου 1951.[7][8]

Αναφορές


  • http://grandlodge.gr/%CE%B6%CE%B1%CE%B2%CE%B9%CF%84%CF%83%CE%B9%CE%AC%CE%BD%CE%BF%CF%82-%CE%BA%CF%89%CE%BD%CF%83%CF%84%CE%B1%CE%BD%CF%84%CE%AF%CE%BD%CE%BF%CF%82/

  • Μητρώο πληρεξουσίων, γερουσιαστών και βουλευτών 1822-1935, Αθήνα 1986, Βουλή των Ελλήνων, σελ. 107 (αριθμ. 446) (pdf)

  • Μητρώο Γερουσιαστών και Βουλευτών 1929-1974 Βουλή των Ελλήνων, Εθνικό Τυπογραφείο, 1977 (σελ. 12, αρ. 40).(pdf)

  • Ε΄ Ιστορικά, Ο παράκλητος του 1910 και το Σύνταγμα, Αθήνα, τεύχος 92, σελ. 21

  • Γρηγόριος Δαφνής, Η Ελλάς μεταξύ δύο πολέμων 1923-1940, τόμος δεύτερος, εκδ.Κάκτος, Αθήνα, 1997, σελ.19

  • Το ιδιώνυμο Βενιζέλου, άρθρο του ιστότοπου sansimera.gr

  • Εμπρός, φύλλο 30-6-1951, σελ. 2

  • "Απέθανε χθες ο Κ. Ζαβιτσιάνος", Καθημερινή, φύλλο 30-6-1951, σελ. 4.

    Πέμπτη 10 Μαρτίου 2016

    Με 'πιάσαν επί Μεταξά



    Blod | Καραμανωλάκης Βαγγέλης , Κάπολα Άντα , Ιορδανίδου Πολίνα | Εισαγωγικές παρατηρήσεις σε μια ταραγμένη δεκαετία. Πηγές και ερωτήματα



    Τα Αρχεία Σύγχρονης Κοινωνικής Ιστορίας (ΑΣΚΙ) σε συνεργασία με  το Κοινωφελές Ίδρυμα Κοινωνικού και Πολιτιστικού Έργου (ΚΙΚΠΕ) διοργανώνουν  ένα νέο κύκλο σεμιναρίων με θέμα Η ταραγμένη δεκαετία του 1940. Πολιτικές διαστάσεις και κοινωνικές εξελίξεις που απευθύνεται σε εκπαιδευτικούς δημοτικής και μέσης εκπαίδευσης. Στα δώδεκα σεμινάρια του κύκλου θα επιχειρηθούν κριτικές προσεγγίσεις και αποτιμήσεις των πλέον κρίσιμων γεγονότων της περιόδου, με εισηγήσεις επιστημόνων, καθηγητών πανεπιστημίου εγνωσμένου κύρους και εξειδίκευσης. Στο σεμινάριο θα διδάξουν οι: Τασούλα Βερβενιώτη, Πολυμέρης Βόγλης, Ανδρέας Δεληβορριάς, Πολίνα Ιορδανίδου, Άντα Κάπολα, Βαγγέλης Καραμανωλάκης, Γιώργος Κόκκινος, Γιώργος Κουκουλές, Ηλίας Νικολακόπουλος, Προκόπης Παπαστράτης, Σωτήρης Ριζάς, Τάσος Σακελλαρόπουλος, Γιάννης Σκαλιδάκης και Βαγγέλης Χατζηβασιλείου.

    Στην εισαγωγική  ομιλία  θα τεθούν οι άξονες  οι οποίοι διατρέχουν το σεμινάριο, επιμένοντας σε μια σειρά από  ζητήματα αναφορικά με τη δεκαετία του 1940: τα χρονικά όρια, οι συνέχειες και οι ασυνέχειες με την ελληνική ιστορία, το διεθνές περιβάλλον, οι κύριες θεματικές, οι ιστοριογραφικές προσεγγίσεις. Ιδιαίτερη έμφαση θα δοθεί στο ζήτημα των πηγών μέσα αφενός από το παράδειγμα των σχετικών αρχειακών συλλογών των ΑΣΚΙ και ιδιαίτερα του αρχείου του Κεντρικού Συμβουλίου της ΕΠΟΝ και αφετέρου της βιβλιοθήκης των ΑΣΚΙ και ιδιαίτερα του παράνομου αντιστασιακού τύπου, αναδεικνύοντας τις δυνατότητες αλλά και τα όρια των προσεγγίσεων τους.