Δημήτρη Μεγαλίδη, «Λεύκωμα του Αγώνα ΕΑΜ – ΕΛΑΣ 1941 – 1945»

Εμπρός (1941 -1944)

Επιμέλεια : ofisofi // atexnos

Ο Δημήτρης Μεγαλίδης γεννήθηκε στην Αθήνα το 1908 και πέθανε το 1979. Σπούδασε ζωγραφική στο Παρίσι και στην Ανώτατη Σχολή Καλών Τεχνών στην Αθήνα. Συμμετείχε ενεργά στην Αντίσταση στρατευμένος στις γραμμές του ΕΑΜ. Με το μολύβι του απεικόνισε την μεγαλειώδη αντίσταση του ελληνικού λαού με σκηνές από τον αγώνα του και πρόσφερε στις μετέπειτα γενιές το μοναδικό «Λεύκωμα του Αγώνα ΕΑΜ – ΕΛΑΣ 1941 – 1945».

Η αντιστασιακή ταυτότητα του Δ. Μεγαλίδη

Στον πρόλογο του για την έκδοση του Λευκώματος το 1946  ανάμεσα στα άλλα μας αφηγείται την ιστορία αυτής της  προσπάθειάς του.

Άρης Βελουχιώτης

«…Μέσα στην τετράχρονη αυτή ιστορική δημιουργία, τούτο το λεύκωμα, με το οποίο προσπάθησα ν’ απεικονίσω κι’ εγώ τον αγώνα, έχει τη μικρή του ιστοριούλα. Τον Οχτώβρη του 1943 βρέθηκα στα βουνά της Λεύτερης Ελλάδας σταλμένος απ’ την Κ.Ε του ΕΑΜ σαν σκηνοθέτης του κινηματογραφικού συνεργίου του Γ.Σ. του ΕΛΑΣ με οπερατέρ το Γ.Ν. Αργότερα και ως τη διάλυση του ΕΛΑΣ οπερατέρ του κινημ. συνερ. ήταν ο Θ.Π..Με χίλιους κόπους και κινδύνους γυρίστηκαν 5000 μέτρα κινηματογραφικής ταινίας και πάρθηκαν χιλιάδες φωτογραφίες. Μάχες του ΕΛΑΣ και του ΕΛΑΝ με τους κατακτητές, με τα επακόλουθά τους σε νεκρούς και τραυματίες, σκηνές απ’ την Αυτοδιοίκηση και τη Λαϊκή Δικαιοσύνη , το Γενικό Στρατηγείο του ΕΛΑΣ, η ΠΕΕΑ και το Εθνικό Συμβούλιο, η ενεργητική συμμετοχή του λαού, όλου του υπέροχου αυτού λαού, στον Εθνικο – απελευθερωτικόν αγώνα, οι μεταφορές στην πλάση από γέρους, γρηές, νέους, νέες, αγόρια και κορίτσια κ.λ.π. κινηματογραφήθηκαν , άλλα από το φυσικό κι’ άλλα σκηνοθετήθηκαν με βάση την πραγματικότητα. Ένα μέρος των κινημ. ταινιών παραδόθηκαν από το συγγραφέα Νίκο Καρβούνη στον κ. Σκούρα της Εταιρίας Σκούρας – Φίλμ για να προβληθούν στο εξωτερικό, κι ΄έτσι να διαφωτίσουν τη διεθνή κοινή γνώμη πάνω στα κατορθώματα του λαού μας, που ως τότε τα θαύμαζε μόνο από σκόρπιες περιγραφές. Δυστυχώς δεν γνωρίζουμε περισσότερα  για την τύχη εκείνων των φιλμ. Το υπόλοιπο κινημ. και φωτογρ.υλικό, παραδόθηκε στην Κ.Ε του ΕΑΜ. Όπου ακόμα βρισκόμουνα εύκαιρος σχεδίαζα σκηνές, τοποθεσίες και πρόσωπα του αγώνα απ’ τους ηγέτες του ως τους απλούς αντάρτες και τους ανώνυμους λαϊκούς ήρωες.

Στέφανος Σαράφης

Η μετέπειτα κατάσταση που δημιουργήθηκε έκανε αδύνατη την αξιοποίηση απ’ το ΕΑΜ του υλικού αυτού, και πρώτα απ’ όλα του κινηματογραφικού , με την προβολή του. Έμεναν τα σκίτσα. Μέσα δεν υπήρχαν για να εκδοθούν. Νόμισα ότι είχα καθήκον, τουλάχιστο αυτά να τα αξιοποιήσω με κάποιον τρόπο. Ό,τι έβγαζα βάφοντας στα θέατρα, το ξόδευα στα πανάκριβα και απαραίτητα υλικά. Ένα άλλο μέρος απ’ τα έξοδα μου δόθηκαν από ορισμένους φίλους. Ορισμένα υλικά τα πήρα με πίστωση. Έμαθα λιθογραφία. Ένα χρόνο κλεισμένος στο δωμάτιό μου, τις ώρες που μου μέναν λεύτερες απ’ τη δουλειά για το ψωμί και για μέρος απ’ τα έξοδα της εργασίας τούτης, δούλευα επάνω στους τσίγκους που τυπώθηκαν στο λεύκωμα τούτο. Δυστυχώς όλους όσους σχεδίασα δεν μπήκαν σ’ αυτόν τον τόμο, γιατί δεν χωρούσαν.Άλλοι έγιναν μεγάλοι και άλλοι μικροί όπως δηλαδή ήταν στο αρχικό σχέδιο. Το έργο αυτό θα το συνεχίσω και με τα υπόλοιπα σχέδια. Αν τώρα με την εργασία μου αυτή θα βοηθήσω κι’ εγώ σε κάτι, στην αξιοποίηση της Εθνικής Αντίστασης, θα το θεωρήσω σαν την πιο μεγάλη ηθική ικανοποίηση. Το κίνημα ας το κρίνει.»

Νίκος Παπασταματιάδης

Στο τέλος του Λευκώματος  πληροφορούμαστε ότι:

«Το πρώτο μέρος του παρόντος τόμου (πενήντα φύλλα) πρωτοεξεδόθη με  τον ίδιο τίτλο  σε τριακόσια αντίτυπα, το 1946, από τα οποία πρόφθασαν και κυκλοφόρησαν ελάχιστα, στην κρίσιμη εκείνη περίοδο.

Στη μάχη

Ξανατυπώνεται ήδη το 1964, με το συμπλήρωμα του (δεύτερο μέρος), από ανέκδοτη εργασία του καλλιτέχνη, για ν’ αποτελέση τον πρώτο τόμο της όλης ιστορικής εργασίας του, που προβλέπεται να ολοκληρωθή εκδοτικώς πολύ σύντομα.

Μέτσοβο

Ο Καλλιτέχνης ευχαριστεί θερμά όσους συντελέσανε υλικά και ηθικά στην παρούσα έκδοση, που την άρχισε και την προχώρησε με τα γλίσχρα του μέσα, αλλά με πολλή πίστη και θυσίες…»

Επονίτες στον κοινό αγώνα

Το Συμπλήρωμα του τόμου Ι αρχίζει με το άρθρο του Γιώργου Κοτζιούλα, Τα σχέδια του Δημήτρη, γραμμένο στην Αθήνα το 1946.

Μετσοβίτισσα

«Ο τίτλος δεν είναι για κανένα διήγημα μ’ επίφαση πρωτοτυπίας. Πρόκειται, απλούστερα, για μια σελίδα απ’ τον αγώνα του βουνού. Σχέδια είναι ο γνωστός όρος της ζωγραφικής. Και Δημήτρης ήταν το ψευδώνυμο του καλλιτέχνη , που έτυχε να τον γνωρίσουμε εκεί απάνω κι’ εμείς. Αυτός ο λόγος κυριώτερα μας παρακινεί να του αφιερώσουμε και το σημερινό σημείωμά μας, μ’ όλο που υπάρχουν άλλοι πιο αρμόδιοι τεχνοκρίτες για τη δουλιά ενός ζωγράφου. Αλλά, όταν αυτοί σωπαίνουν αδιάφορα ή μένουν απληροφόρητοι κι’ οι ίδιοι , πέφτει στους άλλους το χρέος να μιλήσουν, έστω και χωρίς το κύρος του ειδικού.

Επικίνδυνη αποστολή

Το χειμώνα, λοιπόν , του 1943, που ήταν ένας απ’ τους πιο σκληρούς για τον πληθυσμό και τ’ αντάρτικο της ορεινής Ηπείρου, μας έκανε την εμφάνισή του στα χιονισμένα Τζουμέρκα ένας λίγο περίεργος ελασίτης, ντυμένος βέβαια χακί, αλλά όχι ένοπλος, κοντακιανός στο ανάστημα, με λεπτό πρόσωπο και μια χλωμάδα συμπαθητική που έδειχνε άνθρωπο πολιτείας. Ο επισκέπτης αυτός , που είχε κρεμασμένο απ’ τον ώμο του αντίς άλλο όπλο ένα πέτσινο σακούλι δεν ήταν άλλος από τον επιλεγόμενο Δημήτρη. Λίγες πληροφορίες μάθαμε άκρες μέσες γι’ αυτόν . Αθηναίος την καταγωγή, ανεψιός του περίφημου Γεράσιμου Βώκου, είχε πάει κι’ ο ίδιος στο Παρίσι να σπουδάσει ζωγραφική. Από κει βρέθηκε ανακατωμένος με τους κοινωνικούς αγώνες κι΄έκανε ένα διάστημα εξορία ή φυλακή. Εκεί μάλιστα είχε πάθει και η υγεία του λίγο. Τώρα είχε ανεβεί κι’ αυτός στα βουνά, μαζί με τόσους άλλους λαϊκούς αγωνιστές, και υπηρετούσε στο Γενικό Στρατηγείο, στο καλλιτεχνικό τμήμα. ( Αυτοί οι αγριάνθρωποι είχαν, βλέπετε, καιρό ν’ ασχολούνται και με την καλλιτεχνία!). Από κει είχε έρθει τώρα αποστολή, αυτός μ’ έναν άλλον, εφοδιασμένοι με ανάλογο υλικό, για να κινηματογραφήσουν πρόσωπα, σκηνές, τοπία του αγώνα. Έκαμαν αρκετή εργασία στα μέρη μας καθώς και σε άλλες περιοχές της Ελεύθερης Ελλάδας και θα ήταν αληθινά εθνική απώλεια αν αυτές οι σπουδαίες ζωντανές μαρτυρίες δεν γινόταν τρόπος να διασωθούν μες στις τόσες περιπέτειες και αναταραχές του πολύμορφου πολέμου που εξακολουθεί να μας βασανίζει, ακόμα.

Χιόνια στην Πίνδο

Κοντά στην κύρια ασχολία του αυτός ο ντελικάτος, μικρόσωμος άνθρωπος που είχε μέσα του τη φλόγα της τέχνης, το δαιμόνιο της δημιουργίας , δεν έπαυε να κρατάει σε πρόχειρα χαρτιά σκίτσα από καπεταναίους και αντάρτες, συνδέσμους, τηλεφωνητές, φορτωμένες γυναίκες, αντιπροσωπευτικές φυσιογνωμίες και χτυπητές φιγούρες  απ’ όλη εκείνη την ολοζώντανη, αεικίνητη πανσπερμία που συγκροτούσε και πλαισίωνε το λαϊκό μας στρατό. Εκεί, σ’ ένα απ’ τα καμένα χωριά, δεν είχαμε ούτε δωμάτια ούτε τραπέζια στη διάθεσή μας. Όλα γίνονταν στο πόδι και στο γόνα. Μ’ αυτή τη μέθοδο εργάστηκε αναγκαστικά κι’ ο Δημήτρης. Έπιανε όποιον τύχαινε μπροστά του, όποιον του χτυπούσε στο μάτι και τον υποχρέωνε σ’ ακινησία, που οι ασυνήθιστοι και πολυάσχολοι  εκείνοι άντρες δύσκολα την υπόμεναν. με λίγες μολυβιές, συγκεντρώνοντας όλη του την ενέργεια στο βλέμμα, τους αποτύπωνε κιόλα στο χαρτί. Ρίχναν κι’ εκείνοι μια ματιά, χαμογελούσαν για την ομοιότητα και λέγανε κάτι, έτσι από αμηχανία:

Βλάσι, χωριό στ’ Άγραφα

– Ε, και τι θα τα κάμεις αυτά;

– Κάποτε θα χρειαστούν, χαμογελούσε ο καλλιτέχνης.

Ανθυπολοχαγίνα του ΕΛΑΣ

Κι’ είχε το σκοπό του, όπως αποδείχτηκε. Αφού τα γλίτωσε από καταστροφή την επαύριο της Βάρκιζας καθώς γυρνούσε στην Αθήνα και του τάπιασαν στο δρόμο, μας παρουσίασε πριν από ένα χρόνο περίπου τον πρώτο του τόμο. Λεύκωμα του Αγώνα τ’ ονομάζει. Και βάνει τώρα τ’όνομά του ακέριο: Δημήτρης Μεγαλίδης. Οι τυχεροί που διαθέτουν χρήματα σ’ αυτούς τους ανάποδους καιρούς, μπορούν ν’ αποχτήσουν ένα τέτιο κειμήλιο της αντάρτικης ζωής. Αλλά οι περισσότεροι απ’ όσους θάπρεπε να τόχουν δεν τους περισσεύει να τ’ αγοράσουν και ίσως ούτε το έχουν ιδεί. Εξάλλου τόσοι και τόσοι από τους φυσικούς αγοραστές του λείπουν στα μπουντρούμια, στα ξερονήσια, ακόμα και απάνω στα βουνά. Οι άλλοι, οι ελεύθεροι να πούμε, γυρίζουν στην Αθήνα παυμένοι, άνεργοι, παρίες, χωρίς να διαθέτουν ούτε τα μέσα ούτε τον καιρό για να ξεφυλλίζουν λευκώματα. Και τέτια έντυπα στοιχίζουν ακριβά με τις τόσο υψωμένες τιμές των τυπογραφικών.

Καραούλι

Η συλλογή αυτή του Μεγαλίδη – ένα μέρος μονάχα του συνόλου – είναι κάτι το μοναδικό και στη σύλληψη και στην εκτέλεσή της. Δεν είναι μόνο οι δυσκολίες που είχε να ξεπεράσει για να συλλέξει επί τόπου το υλικό του, γνήσιο κι’ αχνιστό, μες απ’ τη λάβα των γεγονότων ακόμα. Παραλείπουμε και τις προφυλάξεις που έπρεπε να πάρει για να το διασώσει από τα χέρια βανδάλων. Και σταματούμε μονάχα στο σημείο που χρειάστηκε να το τυπώσει. Με τι κεφάλαια θα γινόταν αυτό; Αν τα πλήρωνε όλα στους τεχνικούς, απαιτούνταν ολόκληρη περιουσία. Τότε αυτός ο χλωμός, ο αδύνατος άνθρωπος βρήκε την υπομονή να επιτελέσει ένα άλλο κατόρθωμα . Σκύβοντας ολημέρα στη μοναχική κάμαρά του επίμονος, προσεχτικός, ακατάβλητος, ξεσήκωνε μια – μια τις ίδιες εκείνες γραμμές απάνω στο μέταλλο. Έμαθε ο ίδιος επίτηδες Λιθογραφία! Έτσι το μεγαλύτερο μέρος απ’ τα έξοδα είχε εξουδετερωθεί. Τα υπόλοιπα βρέθηκαν απ’ τις οικονομίες φιλόστοργης αδερφής, μιας εργαζόμενης κοπέλας. Το χαρτί δόθηκε με πίστωση. Κι’ έτσι βγήκε το βιβλίο, ανώτερο από κάθε προσδοκία. Όσο να γίνουν όμως αυτά, με το καθημερινό σκύψιμο και το τρέξιμο στα τυπογραφεία ο ευαίσθητος οργανισμός του καλλιτέχνη δέχτηκε νέον κλονισμό. Σφράγισε ένα έργο τέχνης με το αίμα της καρδιάς του.

Τι περιέχει τώρα το λεύκωμα; Οι χαλκογραφίες του και οι λίγες ξυλογραφίες αγκαλιάζουν με το πρώτο όλα σχεδόν τα στοιχεία του αντάρτικου, στρατό και πολίτες, από την εκρηχτική προσωπικότητα του Άρη , άξονα και μαγνήτη μαζί, ως την ανώνυμη γυναίκα του Μετσόβου με το κεφάλι της Ήρας και το αρχαϊκό τσεμπέρι. Τα πρόσωπα μιλούν, οι τραχιές όψες με τις γενειάδες και τα φυσεκλίκια μάς φέρνουν σε μιαν άλλη εποχή, σ’ έναν  κόσμο που μας φαίνεται πια μακρινός, ενώ τον ζούσαμε ως τα πρόπερσι μ’ όλα τα δυνατά μας. Αυτοί οι αξιωματικοί, οι καπεταναίοι με τα; ψευδώνυμα , οι αυστηροί  Μαυροσκούφηδες είναι ο καθένας τους από μια ζωντανή ιστορία. Εκείνον τον καιρό γινόταν στην ύπαιθρο μια κοσμογονία και όλα έπαιρναν νέο νόημα, νέο σχήμα. Παράγοντες αυτής της αλλαγής ήταν τόσο τα κεφάλια – στρατηγοί, δεσποτάδες, οπλαρχηγοί, όσο κι’ ο ξεσηκωμένος λαός που ζητούσε διπλή λευτεριά. Στον τόμο τούτο υπάρχουν περισσότερο  οι πρώτοι, απεικονισμένοι με ρεαλισμό, με πιστότητα, μα δεν ξεχνιούνται κι’ οι άλλοι, μονάδες από το πλήθος, που φυλάγονται για τα ερχόμενα τεύχη.

Γεύμα στα Φουρνά Ευρυτανίας (λεπτομέρεια)

Γενικά το λεύκωμα του Μεγαλίδη αποτελεί ένα ζωντανό μνημείο, μια ασύγκριτη πινακοθήκη για όσους θέλουν να θυμηθούν ή να γνωρίσουν μια εποχή που αποτελεί το κορύφωμα της ένδοξης πορείας του έθνους μας. Δεν πιστεύω να με παρασύρει στην κρίση μου το προηγούμενο της φιλίας, αλλά ελπίζω πως ανάλογη με την ιστορική, την επικαιρική, θα είναι και η καθαυτό καλλιτεχνική αξία του έργου. Κι’ ούτ’ έχει πολλή σημασία αν σήμερα με το βρυκολάκιασμα νεκρών θεσμών και αντιπροσώπων τους, οι άνθρωποι της αντίστασης βρίσκονται σε διωγμό και τα έργα τους τσαλαπατιούνται. Ζυγώνει ο καιρός που με τη νίκη του λαού κάθε άξιο θα πάρει τη θέση του και οι τεχνίτες οι αφοσιωμένοι στην υπόθεση της προόδου θα ενισχυθούν ώστε να εκπληρώσουν στο ακέραιο την αποστολή τους. Όσο για σήμερα το παράδειγμα του Δημήτρη ας πάρει μπροστά στα μάτια μας τη σημασία που έχει – σαν πράξη αυτοθυσίας ενός αγνού ιδεολόγου. Αυτό θα είναι και για τον ίδιον η μεγαλύτερη ικανοποίηση και αμοιβή, αφού δε μπορεί να γίνει τίποτε άλλο από μέρους μας απέναντί του.»

Γεύμα στα Φουρνά Ευρυτανίας (λεπτομέρεια)

Αντάρτες και Αντάρτισσες

Εξόρμησις

Για τους αντάρτες

Δημήτρη Μεγαλίδη, Λεύκωμα του Αγώνα, ΕΑΜ – ΕΛΑΣ 1941 – 1946. Σχέδια – Λιθογραφίες – Ξυλογραφίες, τόμος Ι, Αθήνα 1946  και Συμπλήρωμα τόμου Ι Αθήνα 1964. Δίγλωσση έκδοση σε ελληνικά και γαλλικά.

Via

Ο Γιώργος Κοτζιούλας στο Β΄ Πανθεσσαλικό Συνέδριο του ΕΑΜ

Ανέκδοτα και αθησαύριστα χρονογραφήματα του Αγώνα από το αρχείο του Γ. Κοτζιούλα ― 4. ΑΠ’ ΤΟ ΣΥΝΕΔΡΙΟ

Γράφει ο Οικοδόμος //

Το -τέταρτο στη σειρά- κείμενο του Γ. Κοτζιούλα που παρουσιάζουμε σήμερα έχει τίτλο ΑΠ’ ΤΟ ΣΥΝΕΔΡΙΟ και είναι αθησαύριστο. Αναφέρεται στο Β΄ Πανθεσσαλικό Συνέδριο του ΕΑΜ στο οποίο ο Κοτζιούλας παραβρέθηκε, μαζί με τη «Λαϊκή Σκηνή» που έδωσε και θεατρική παράσταση με έργο του. Το κείμενο δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα ΡΗΓΑΣ (Όργανο της Πανθεσσαλικής Επιτροπής του ΕΑΜ), στις 7 Αυγούστου του 1944.

Το Β΄ Πανθεσσαλικό Συνέδριο του ΕΑΜ ξεκίνησε στις 26 Ιούλη του 1944 και διήρκεσε τρεις μέρες. Έγινε σε μια ελατοσκέπαστη τοποθεσία, στον Ίταμο Ραχούλας του νομού Καρδίτσας, σε υψόμετρο 1.100 μέτρων. «Στο υπαίθριο αμφιθέατρο παρευρίσκονται 175 αντιπρόσωποι, 103 αντάρτες και 72 γυναίκες από όλες τις περιφέρειες και τις κατεχόμενες πόλεις. Τις εργασίες παρακολούθησαν επάνω από 1.000 άνδρες και γυναίκες από ολόκληρη τη Θεσσαλία. Κάποιοι μελετητές ανεβάζουν τους συμμετέχοντες στους δύο χιλιάδες», θα γράψει ο Βασίλης Καραγιάννης (εφημερίδα «Ζωγλοπίτικα Χρονικά» (αρ. φ. 71, 7-8-9/2009), που σε ηλικία δεκαπέντε χρόνων παρακολούθησε όλη την προετοιμασία και τη διεξαγωγή του συνεδρίου.

Στο συνέδριο μεταξύ άλλων συμμετείχαν ο ΕΑΜίτης Μητροπολίτης Κοζάνης Ιωακείμ, ο επικεφαλής της αντιπροσωπείας της ΠΕΕΑ Κώστας Γαβριηλίδης, τετραμελής αντιπροσωπεία της ΚΕ του ΕΑΜ με επικεφαλής τον Γενικό Γραμματέα Θανάση Χατζή, ο πρόεδρος της ΕΠΟΝ, ο στρατηγός Στέφανος Σαράφης, ο εκπρόσωπος του ΚΚΕ στη Θεσσαλία Κώστας Καραγιώργης, ο Γραμματέας του ΕΑΜ στη Θεσσαλία Δήμος Σουλιώτης, αντιπροσωπεία της Βρετανικής Στρατιωτικής Αποστολής (ΒΣΑ), ο ποιητής Βασίλης Ρώτας κ.ά. Ο Βασίλης Καραγιάννης γράφει για τις προετοιμασίες που έγιναν για να διαμορφωθεί κατάλληλα ο υπαίθριος χώρος και να φιλοξενήσει για τρεις μέρες τους εκατοντάδες συμμετέχοντες.

«Όλο το βάρος για τη δημιουργία κατάλληλης υποδομής έπεσε στην Πανθεσσαλική οργάνωση του ΕΑΜ, το οποίο είχε την όλη ευθύνη της διεξαγωγής του συνεδρίου, καθώς και στους κατοίκους της Ραχούλας και της Καστανιάς, κυρίως της πρώτης. Είναι άξιον απορίας και συνάμα θαυμασμού πώς με τα δεδομένα της εποχής εκείνης δημιουργήθηκε η κατάλληλη υποδομή, ώστε το συνέδριο να λειτουργήσει άψογα, να εντυπωσιάσει και να εκπλήξει όλους εκείνους που πήραν μέρος σ’ αυτό. Το κατόρθωμα αυτό, πραγματικό θαύμα, οφειλόταν στην πίστη στον αγώνα για ένα διαφορετικό ξημέρωμα, για την ανατολή μιας νέας και ελπιδοφόρας εποχής.

Αμ’ έπος, άμ’ έργο: Από τη στιγμή που πάρθηκε η απόφαση να γίνει το συνέδριο στον ΄Ιταμο, άρχισαν εγκαίρως και οι εργασίες, ώστε ημέρες πριν από τη διεξαγωγή του να είναι τα πάντα έτοιμα. Σε μικρή απόσταση από τη θέση της παλιάς βρύσης στήθηκε η εξέδρα των επισήμων, η οποία ήταν αρκετά μεγάλη. Η εξέδρα διέθετε στέγαστρο και μπορούσε εύκολα να μετατραπεί σε θεατρική σκηνή, όπου τα βράδια παίζονταν θεατρικά έργα πατριωτικού περιεχομένου. Για την κατασκευή της χρησιμοποιήθηκαν μαδέρια και σανίδες. Τα σανίδια μεταφέρθηκαν από το νεροπρίονο, για το οποίο κάναμε λόγο σε προηγούμενο κεφάλαιο. Τα μαδέρια κόπηκαν επί τόπου από το δάσος. Για να μπορέσουν να παρακολουθήσουν το συνέδριο οι προσκεκλημένοι, οι οποίοι ξεπερνούσαν τους χίλιους, κατασκευάσθηκαν ξύλινα καθίσματα, εν είδει κερκίδων. Καθώς το έδαφος εκεί είναι επικλινές, καθίσματα και εξέδρα έδιναν την εντύπωση αρχαίου ξύλινου θεάτρου.

Για τη διαμονή των συνέδρων κατασκευάσθηκαν ακόμη πρόχειρα καταλύματα, τα οποία δεν ήσαν παρά πρόχειρα καλυβάκια σκεπασμένα με φτέρη και μπάτσα. Έτσι, κάτω από τα έλατα, δημιουργήθηκαν εκατοντάδες τέτοια καλυβάκια που σου έδιναν την εντύπωση υπαίθριας κατασκήνωσης στρατού με καμουφλαρισμένα τα αντίσκηνα. Πέραν αυτού, οι διοργανωτές έπρεπε να μεριμνήσουν για κουβέρτες, διότι ακόμη και τα βράδια του καλοκαιριού στον ΄Ιταμο κάνει αρκετό κρύο. Επιπλέον, έπρεπε να μεριμνήσουν για το σιτηρέσιο χιλίων και πλέον ανθρώπων, καθώς και για πολλές άλλες λεπτομέρειες.

Το εργοτάξιο, γιατί για πραγματικό εργοτάξιο μιλάμε, το οποίο στήθηκε στον ‘Ιταμο, αποτελούταν από υλοτόμους, μαραγκούς, εκδοροσφαγείς, τραπεζοκόμους κ.ά. Όλοι αυτοί ανέλαβαν να φέρουν εις πέρας, άψογα, το συνέδριο. Στους κατοίκους της Ραχούλας, της Καστανιάς και όσων άλλων συνέβαλαν στην προετοιμασία αυτού του συνεδρίου, αξίζει κάθε έπαινος και τιμή. Αλλά και τα μεταφορικά ζώα, αγόγγυστα μετέφεραν τα ασήκωτα φορτία μέσα από ανηφορικά και κακοτράχαλα μονοπάτια.»

ΑΠ’ ΤΟ ΣΥΝΕΔΡΙΟ
Με τι έμοιαζε αυτή η σύναξη στο ύπαιθρο, κάτω απ’ τα μεγαλόκορμα έλατα, μες στην παρθένα φύση; Όσοι καταγίνονται με την κλασσική μας εποχή μπορούν να βρουν ομοιότητα με τις αρχαίες συνελεύσεις «εκκλησίας του δήμου». Αλλά και πάλι δε μοιάζει. Τότε δεν είχαν αντάρτες, εδώ βλέπεις τόσους και τόσους. Έπειτα συμμετέχουν και πάμπολλες γυναίκες, ενώ τότε κάθονταν κλεισμένες στο σπίτι. Περισσότερο λοιπόν θυμίζει, αυτή η συγκέντρωση, ανάλογες του Εικοσιένα. Είναι μια εποχή που βρίσκεται και χρονικά και ψυχικά σιμώτερα σ’ εμάς.
Πόσοι και πόσες περάσαν απ’ το βήμα; Εκατοντάδες ολόκληρες. Και τι είπαν τόσες μέρες; Χίλια δυο. Μίλησαν ο καθένας για ζητήματα του κύκλου του. Τόνισαν τις επιτυχίες τους, υπογράμμισαν και τις αδυναμίες τους. Έκαναν οι ίδιοι κριτική του εαυτού τους, ζητούσαν και την κρίση των άλλων. Εκτέθηκαν όλα απ’ το ελάχιστο που ενδιαφέρει ένα χωριό ίσαμε τα σπουδαία που απασχολούν την ανθρωπότητα. Ο καθένας τα έλεγε με τον τρόπο του, δεν πέφταν σε ταυτολογίες. Κι έτσι δόθηκε μια εικόνα ζωντανή της επαναστατημένης Θεσσαλίας.
Το κυριώτερο γνώρισμα των ομιλητών είταν το πώς δε χάνονταν σε αοριστολογίες. Εκφράζονταν με αριθμούς, ονόματα, γεγονότα. Χωρίς να χάνουν τη γενική άποψη, περιορίζονταν στα συγκεκριμένα. Έπιαναν τα ζητήματα από κει έπρεπε, χωρίς φιλολογία. Οδηγός είταν το πραχτικό πνεύμα, η προσαρμογή με τις περιστάσεις, η επαναστατική νοοτροπία. Μιλούσαν, είναι η αλήθεια, δεν έκαναν τίποτε άλλο απ’ το να μιλούν, αλλά με τρόπο θετικό, που εξυπηρετούσε τον αγώνα. Μεσ’ απ’ τα λόγια έβγαινε η δράση, μόνο αυτή.
Καλά, οι άνθρωποι των πόλεων έχουν συνηθίσει να μιλούν. Αλλά που τη βρήκαν την ευγλωττία οι απλοί εργάτες, κοπέλες που δεν έβγαλαν ούτε το δημοτικό, ακόμα και καραγκούνες; Άρχιζαν και δε σταματούσαν. Το χαρτί που είχαν μπροστά τους ούτε το κοίταζαν. Τάξεραν απέξω, τάλεγαν νεράκι. Μέσα σε λίγους μήνες, με την τριβή στην οργάνωση, έγιναν ξεφτέρια.
Γ. Κοτζιούλας

Ο Γιώργος Κοτζιούλας με πολύ λίγες λέξεις μεταφέρει το κλίμα ενθουσιασμού, αυξημένης αγωνιστικότητας και αισιοδοξίας των συνέδρων  της Θεσσαλίας, που έχει μεγαλύτερη αξία αν συνυπολογίσουμε πως είχε προηγηθεί η συνθηκολόγηση της αντιπροσωπείας της ΠΕΕΑ με την υπογραφή του συμφώνου του Λιβάνου, που σήκωνε γκρίζα σύννεφα στις προσδοκίες του λαού για ολοκλήρωση και ευόδωση του αγώνα του.

Αξίζει να σημειωθεί ότι στο τέλος των εργασιών της κάθε μέρας, η εξέδρα των επισήμων μετατρεπόταν σε σκηνή στην οποία παίχτηκαν τα θεατρικά έργα «Ρήγας Βελεστινλής», του Βασίλη Ρώτα και το «Ξύπνα ραγιά» του Γιώργου Κοτζιούλα.

Όπως γράφει ο Βασίλης Καραγιάννης, το συνέδριο «εστέφθη από επιτυχία. Στη διάρκεια του ελήφθησαν σοβαρές αποφάσεις για να σφυρηλατηθεί ένα ανώτερο μαχητικό πνεύμα, πνεύμα αγωνιστικότητας, αυτοθυσίας και ηρωισμού και να ατσαλωθεί η θέληση του λαού και των ανταρτών για συνέχιση, με μεγαλύτερη ένταση, του απελευθερωτικού αγώνα.»

Για τον ΓΙΩΡΓΟ ΚΟΤΖΙΟΥΛΑ και τη σειρά του ΑΤΕΧΝΩΣ «Ανέκδοτα και αθησαύριστα χρονογραφήματα του Αγώνα από το αρχείο του Γ. Κοτζιούλα»

Ο Γιώργος Κοτζιούλας υπήρξε ένας από τους σημαντικότερους και πολυγραφότερους Έλληνες συγγραφείς. Ασχολήθηκε με επιτυχία με όλα τα είδη της λογοτεχνίας, αν και στο ευρύ κοινό είναι, ακόμα, περισσότερο γνωστός ως ποιητής. Στο μεγάλο σε όγκο και αξία έργο του περιλαμβάνονται και κείμενά του (χρονογραφήματα, επιφυλλίδες, κριτικές κ.α.) που δημοσιεύτηκαν σε έναν μεγάλο –επίσης- αριθμό εντύπων που κυκλοφορούσαν σε διάφορες περιοχές της ελληνικής επικράτειας, άλλοτε με την υπογραφή του και άλλοτε με ψευδώνυμο που, συχνά και αυτό, από έντυπο σε έντυπο, ήταν διαφορετικό.

[Τα κείμενά του που παρουσιάζουμε από το ΑΤΕΧΝΩΣ, κάτω από τον γενικό τίτλο «Ανέκδοτα και αθησαύριστα χρονογραφήματα του Αγώνα από το αρχείο του Γ. Κοτζιούλα» γράφτηκαν την περίοδο της Εθνικής Αντίστασης και μετά την συμφωνία της Βάρκιζας. Ο Γιώργος Κοτζιούλας μεταφέρει στο χαρτί εικόνες μιας σκληρής εποχής, περιγράφει στιγμές ηρωισμού, αλλά και σκηνές τραγικές, από αυτές που ακολούθησαν την παράδοση των τιμημένων όπλων του ΕΛΑΣ. Ο ίδιος συμμετείχε στην Αντίσταση ενάντια στους ιταλούς-γερμανούς καταχτητές, βγήκε στο βουνό και έμεινε για πολύ καιρό δίπλα στον πρωτοκαπετάνιο του ΕΛΑΣ Άρη Βελουχιώτη, ενώ ήταν ο δημιουργός και η «ψυχή» της Λαϊκής Σκηνής (θέατρο στα βουνά) της 8ης Μεραρχίας του ΕΛΑΣ.

Τα ανέκδοτα και αθησαύριστα χρονογραφήματα του Αγώνα, από το αρχείο του Γ. Κοτζιούλα, μας παραχώρησε ευγενικά ο γιος του Κώστας Κοτζιούλας, που έχει και την επιμέλεια του αρχείου.

Ακόμα και σήμερα, μισό σχεδόν αιώνα μετά το θάνατό του, το μεγαλύτερο μέρος του σημαντικού και πολυδιάστατου έργου του Γ. Κοτζιούλα παραμένει ανέκδοτο. Αξίζει όμως να σημειωθεί ότι τα τελευταία χρόνια, με την ακάματη προσπάθεια και συμβολή της οικογένειας του γιου του Κώστα, επανακυκλοφορούν παλαιότερα έργα, άλλα βλέπουν το φως της δημοσιότητας για πρώτη φορά, ενώ στα σχέδια βρίσκονται νέες εκδόσεις. Έτσι, αξιοποιείται με τον καλύτερο τρόπο το πλούσιο αρχείο του Γ. Κοτζιούλα: το έργο του δημιουργού φτάνει στο λαό, απ’ τον οποίο προέρχεται και για τον οποίο αγωνίστηκε και έγραψε ο Γιώργος Κοτζιούλας.

Ευχαριστούμε θερμά τον Κώστα Κοτζιούλα για την ευγενική παραχώρηση του κειμένου.]

Για την εργοβιογραφία του Γιώργου Κοτζιούλα πατήστε ΕΔΩ.
Για το πρώτο κείμενο της σειράς πατήστε ΕΔΩ.
Για το δεύτερο κείμενο ΕΔΩ.
Για το τρίτο κείμενο ΕΔΩ.

Via