Πώς το ΚΚΕ έγινε κόμμα εξουσίας

Παρά τη χρονική απόσταση που μας χωρίζει από την ταραχώδη δεκαετία του '40, οκτώ δεκαετίες μετά η αριστερή ιστοριογραφία εμπλουτίζεται διαρκώς, ενώ το ενδιαφέρον του αναγνωστικού κοινού για τα θέματα αυτά παραμένει αξιοσημείωτο.

Σταυρόπουλος Λάμπρος

23 Φεβρουαρίου 2018, 10:03 Ενημερώθηκε: 25 Φεβρουαρίου 2018, 05:45

Γαβρίλης Λαμπάτος
ΚΚΕ και εξουσία (1940-1944)
Εκδόσεις Μεταίχμιο
σελ. 392, τιμή 17,70 ευρώ

  Παρά τη χρονική απόσταση που μας χωρίζει από την ταραχώδη δεκαετία του ’40, οκτώ δεκαετίες μετά η αριστερή ιστοριογραφία εμπλουτίζεται διαρκώς, ενώ το ενδιαφέρον του αναγνωστικού κοινού για τα θέματα αυτά παραμένει αξιοσημείωτο. Η κρίση, η απαξίωση του πολιτικού συστήματος, η «πρώτη φορά Αριστερά» στη διακυβέρνηση του τόπου, τα διχαστικά διλήμματα της εποχής και τα ιστορικά «απωθημένα» που ήρθαν στην επιφάνεια διαμορφώνουν το πλαίσιο-έναυσμα επαναπροσέγγισης των τραυματικών περιόδων εκείνης της δεκαετίας, αλλά και προηγούμενων με έμφαση στον Μεσοπόλεμο. Είναι ενδεικτικό ότι μεταξύ των ευπώλητων βιβλίων – σε ορισμένες περιπτώσεις περισσότερο και από λογοτεχνικά best seller της εποχής – βρίσκονται βιβλία για τον Εθνικό Διχασμό, ενώ υπάρχει ένα ευρύτερο αναγνωστικό ενδιαφέρον για τα εμφύλια πάθη και τα συγκρουσιακά θέματα που δεν απασχολούν μόνο τους ιστορικούς, αλλά και ένα τμήμα της ελληνικής κοινωνίας, το οποίο προσπαθεί μηχανιστικά να βρει συμπτώσεις και να κάνει παραλληλισμούς επιχειρώντας να δώσει απαντήσεις στο σήμερα, αντλώντας διδάγματα και εμπειρίες από το παρελθόν. Σε κάθε περίπτωση, η τάση που υπάρχει ευνοεί τον εμπλουτισμό της ιστορικής έρευνας, την αποσαφήνιση «γκρίζων ζωνών» της ιστορίας, την επανατοποθέτηση των ιστορικών επί ζητημάτων που δεν έχουν εξαντληθεί, κυρίως όμως την περαιτέρω διεύρυνση του πεδίου μελέτης των ζητημάτων που καθόρισαν την πορεία της σύγχρονης Ελλάδας.

Η δεκαετία του ’40 προσδιόρισε τη μεταπολεμική Ελλάδα και εμπνέει μέχρι σήμερα τους ιστορικούς. Η μονογραφία του ιστορικού Γαβρίλη Λαμπάτου με τίτλο «ΚΚΕ και εξουσία (1940-44)», που μόλις κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Μεταίχμιο (σειρά Νεότερης και Σύγχρονης Ιστορίας), συνιστά μια μελέτη πολιτικής ιστορίας σε μια εποχή καταλυτικών κοινωνικών ανακατατάξεων «μέσα από τις άγνωστες και ορισμένες φορές σκοτεινές πλευρές της Εθνικής Αντίστασης». Το ζήτημα που αναδεικνύει ο συγγραφέας με το έργο του είναι πώς το ΚΚΕ, ενώ τις παραμονές του 1940 βρισκόταν αποδεκατισμένο οργανωτικά από τα σαρωτικά χτυπήματα που είχαν επιφέρει η μεταξική δικτατορία και ο πανούργος υφυπουργός Ασφαλείας Μανιαδάκης – και μάλιστα σε ένα περιβάλλον που προκαλούσε, λόγω των διαρκών αλλαγών πολιτικής της Κομμουνιστικής Διεθνούς (Κομιντέρν) έναντι του ναζισμού, σύγχυση στα ευρωπαϊκά κομμουνιστικά κόμματα -, κατόρθωσε να ανασυγκροτηθεί αμέσως, να εμπνεύσει και να κινητοποιήσει τον λαό οργανώνοντας την πάλη του κατά των κατακτητών μέσα από το ΕΑΜ-ΕΛΑΣ και ως το 1944 να καταστεί κόμμα εξουσίας, «απειλώντας να µετασχηματίσει σχεδόν ριζικά το πολιτικό σύστημα όπως αυτό είχε διαμορφωθεί τις προηγούμενες δεκαετίες».

 

Αυτό που περιγράφεται μέσα από αρχειακές πηγές και ανέκδοτες προσωπικές μαρτυρίες, χωρίς διάθεση εξιδανικεύσεων και χωρίς μια απλή εξιστόρηση των γεγονότων, είναι η κατάρρευση του παλαιού κομματικού συστήματος και η δημιουργία της νέας εξουσίας, που οφείλονταν αφενός στη διεύρυνση της πολιτικής επιρροής του ΚΚΕ και στον πρωταγωνιστικό ρόλο που διαδραμάτισε στις εξελίξεις και αφετέρου στην de facto εξουσία που άσκησε σε πολλές περιοχές της ορεινής Ελλάδας, διαμορφώνοντας εναλλακτικές δομές εξουσίας έναντι του απαξιωμένου και απονομιμοποιημένου στη συνείδηση των πολιτών κατοχικού κράτους και του κατακτητή. Αυτές οι δομές εξουσίας κυριαρχούσαν σε όλη την επικράτεια τους δύο πρώτους μήνες της Απελευθέρωσης και στην Αθήνα υπήρχε δυαδική εξουσία: οι εκπρόσωποι του παλαιού πολιτικού κόσμου και μέρος του παλαιού κρατικού μηχανισμού και από την άλλη το ΚΚΕ και ο ΕΛΑΣ που ασκούσαν εξουσία στους περισσότερους συνοικισμούς της πόλης. Η ιδιότυπη αυτή «συνύπαρξη» θα ξεκαθαρίσει με τη σύγκρουση του Δεκέμβρη 1944 και την επέμβαση των Βρετανών, η οποία «οδήγησε στην παγίωση της κυριαρχίας των παλαιών δομών εξουσίας και σε μεγάλο βαθμό εξουδετέρωσε την επαναστατική δυναμική που είχε αναπτυχθεί τους προηγούμενους μήνες στην ελληνική κοινωνία». Με την ήττα το ΚΚΕ παύει να είναι κόμμα εξουσίας. Οι πολιτικές ισορροπίες μεταβάλλονται δραματικά εις βάρος του και μεγάλο τμήμα του πληθυσμού στα αστικά κέντρα που συμπορευόταν πολιτικά με το ΕΑΜ αποστασιοποιήθηκε από αυτό, ενώ και στην ύπαιθρο η διεύρυνση της πολιτικής επιρροής του «έπαψε να υφίσταται». Δεν επρόκειτο άλλωστε για μια ευθύγραμμη πορεία προς την εξουσία, μια εξουσία που χάθηκε μέσα από μια σωρεία παλινωδιών, λαθών και αντιφάσεων που γεννούσαν εγγενείς αδυναμίες και εξωγενείς παράγοντες διεθνών ισορροπιών. Ο Γ. Λαμπάτος αποτυπώνει στο βιβλίο του την πολιτική πρακτική του ΚΚΕ τόσο στην κεντρική πολιτική σκηνή όσο και στις τοπικές κοινωνίες με τρόπο ώστε «να έρθουν στο προσκήνιο τα ίδια τα ανθρώπινα υποκείμενα (οι άνθρωποι που συμμετείχαν ενεργά στο κομμουνιστικό κίνημα της εποχής) και ο τρόπος που βίωσαν τη ριζική μεταβολή της υπάρχουσας κοινωνικής πραγματικότητας». Επίσης, φωτίζει άγνωστες ή λιγότερο γνωστές πλευρές που είχαν να κάνουν με τη στάση του ΚΚΕ έναντι των αντιπάλων του ή έναντι των προερχομένων από τις τάξεις του «αιρετικών» κομμουνιστών, ορισμένοι εκ των οποίων είχαν άδοξο τέλος. Η πολιτική ηγεμονία του ΚΚΕ «γεννούσε» και τις αντίρροπες δυνάμεις, γι’ αυτό και ο συγγραφέας αφιερώνει ξεχωριστό κεφάλαιο στις εμφύλιες συγκρούσεις στη διάρκεια της Κατοχής και ιδιαίτερα τους τελευταίους μήνες πριν από την Απελευθέρωση, ενώ αναφορικά με τις κοινωνικές αντιστάσεις και την αμφισβήτηση της ηγεμονίας των κομμουνιστών θίγει το θέμα της αριστερής βίας στα χρόνια της Κατοχής.

 «Αναμφίβολα στην κατοχική Ελλάδα ένα τμήμα του πληθυσμού ταυτίστηκε με το ΚΚΕ. Χιλιάδες νέοι άνθρωποι κυρίως ταύτισαν τη ζωή τους με την υλοποίηση των ιδεών του συγκεκριμένου κόμματος. Η πλειοψηφία όμως του πληθυσμού συμπορευόταν απλώς πολιτικά με το ΕΑΜ ή ανεχόταν τις νέες δομές εξουσίας που είχαν διαμορφωθεί», σημειώνει, εξηγώντας ότι «υπήρχε παράλληλα ένα τμήμα που εκδήλωνε ανοιχτά την αντίθεσή ή και την εχθρότητά του». Το μεθοδολογικό σχήμα που χρησιμοποιεί για να προσεγγίσει το θέμα αυτό είναι ότι υπήρχαν τέσσερις τάσεις του πληθυσμού έναντι των εαμικών δομών εξουσίας: ταύτιση, συμπόρευση, ανοχή, εχθρότητα. «Τάσεις διαρκώς μεταβαλλόμενες καθώς η ρευστότητα των πολιτικών ισορροπιών ήταν το χαρακτηριστικό της εποχής» όπως σημειώνει.

Για τον ίδιο είναι σαφές ότι δεν αρκούσαν λίγοι ένοπλοι που κινήθηκαν έγκαιρα για να οργανώσουν το αντάρτικο, αλλά υπήρξε μια κοινωνική δυναμική που πυροδοτήθηκε. Γι’ αυτό και τάσσεται κατά της ερμηνείας ότι η ανάδειξη του ΕΛΑΣ ως της ισχυρότερης ένοπλης αντάρτικης δύναμης οφείλεται στην εμφάνισή του «πριν από την εμφάνιση ανταγωνιστικού αντάρτικου σε περιοχές με ισχνή ή και ανύπαρκτη παρουσία των κατοχικών αρχών η εκκαθάριση αντίπαλων και ανεξάρτητων αντάρτικων ομάδων και άσκηση αποφασιστικού ελέγχου πάνω στους πληθυσμούς» όπως έχουν υποστηρίξει στα «Εμφύλια Πάθη» (Μεταίχμιο, 2016) οι ιστορικοί Στ. Καλύβας και Ν. Μαραντζίδης. Συντάσσεται δε με την άποψη ότι εάν δεν υπήρχε η δύναμη της ιδεολογίας θα ήταν αδύνατο μερικές χιλιάδες ενόπλων να δράσουν και να επιβιώσουν σε ένα περιβάλλον όπου γινόταν όλο και πιο αντίξοο και επικαλείται σχετικά τον Ν. Αλιβιζάτο, ο οποίος απορρίπτοντας τα ερμηνευτικά εργαλεία του λεγόμενου «αναθεωρητικού ρεύματος» της ιστορίας, χαρακτήρισε σφάλμα την «υποβάθμιση της ιδεολογίας ως κινήτρου για την πολιτική ένταξη των μαζών στην Αριστερά».

Το «ΚΚΕ» του Μεταξά

Τα πλήγματα που υπέστη το ΚΚΕ από το μεταξικό καθεστώς (1936) ήταν συντριπτικά, αφού κατόρθωσε να προσεταιριστεί στελέχη που είχαν θέσεις-κλειδιά στον παράνομο μηχανισμό του κόμματος. Ο προσεταιρισμός του Δημήτρη Κουτσογιάννη (ψευδώνυμο Δημητριάδης) είχε ως αποτέλεσμα όσα στελέχη του KKE, μετά τη φοίτησή τους στις κομματικές σχολές της Σοβιετικής Ενωσης, αποστέλλονταν από την Κομμουνιστική Διεθνή στην Ελλάδα να βρίσκονται υπό τον έλεγχο των αρχών ασφαλείας. Παράλληλα, προσεταιρίστηκε τον Μιχάλη Τυρίμο, πρώην βουλευτή του κόμματος και παλιό διευθυντή του «Ριζοσπάστη». Αυτός ήταν ο ιθύνων νους της λεγόμενης Προσωρινής Διοίκησης, η οποία θεωρούνταν από τους περισσότερους κομμουνιστές ως αυθεντική έκφραση του κόμματος. Οπως αναφέρει ο Γ. Λαμπάτος, για την τύχη όλων όσοι είχαν εμπλακεί στη συγκρότηση της Προσωρινής Διοίκησης έγραψε ο συγγραφέας Γιάννης Μαρής (ο πρώτος που ασχολήθηκε διεξοδικά με το θέμα): «Ο αστυνομικός Παξινός δολοφονήθηκε κάτω από μυστηριώδεις συνθήκες στο Πακιστάν. Ο θεωρητικός της επιχειρήσεως Μιχάλης Τυρίμος εκτελέστηκε από τον ΕΛΑΣ στην Εύβοια, όπου δρούσε ως πολιτικός επίτροπος των Ταγμάτων Ασφαλείας. Ο Κουτσογιάννης ή Δημητριάδης δολοφονήθηκε μέσα στο σπίτι του στην Αθήνα κατά την Κατοχή. Η Χρύσα Κατσίδη (της ομάδας των «Κούτβηδων») τρελάθηκε. Ο Τιμογιαννάκης ή Αρκούδος, ο Χρονόπουλος και ο Τζωρτζάτος εκτελέστηκαν από τους Γερμανούς. Η Ολγα Μπακόλα ή Ασπασία σκοτώθηκε σε συμπλοκή με τα Τάγματα Ασφαλείας».

Η δομική αντίφαση του ΕΑΜ

Η δομική αντίφαση του ΕΑΜ είναι ότι σε επίπεδο πολιτικού προγράμματος η ηγεσία του KKE ήταν ανοιχτή στην προβολή ενός μετριοπαθούς πολιτικού προγράμματος ικανού να έχει απήχηση σε μεγάλα τμήματα της ελληνικής κοινωνίας. Ταυτόχρονα, σε οργανωτικό επίπεδο, οι κομμουνιστές ήθελαν να διατηρούν τον απόλυτο έλεγχο. Η εμμονή των κομμουνιστών να ασκούν τον έλεγχο στις εθνικοαπελευθερωτικές οργανώσεις δημιούργησε ρωγμές σε πρωτοβουλίες που είχαν αναληφθεί σε τοπικό επίπεδο και συσπείρωναν πρόσωπα με ευρύτερη επιρροή στις τοπικές κοινωνίες. Χαρακτηριστικό είναι το παράδειγμα που αναφέρει ο Αλέκος Κουτσούκαλης (καπετάνιος του ΕΛΑΣ). Το καλοκαίρι του 1941 είχε συγκροτηθεί στην περιοχή της Αρτας η οργάνωση «Ελλάς – Ελευθερία», που συσπείρωνε μόνιμους και έφεδρους αξιωματικούς. Στόχοι της οργάνωσης ήταν να αντιμετωπιστεί το ενδεχόμενο επιστράτευσης των αξιωματικών από τις αρχές Κατοχής, να μη μετέχουν τα μέλη της στο παρακράτημα της αγροτικής παραγωγής, να υπάρχει δίκαιη κατανομή των λαϊκών συσσιτίων κ.λπ. Στην οργάνωση αυτή συνυπήρχαν τρεις παρατάξεις: οι οπαδοί του βενιζελισμού, οι οπαδοί του ΕΑΜ και οι βασιλικοί. Τον Μάρτιο του 1942, με πρωτοβουλία των ιδρυτών της που βρίσκονταν σε συνεννόηση με το ΕΑΜ Αρτας, η οργάνωση αυτή διαλύθηκε. Για τις συνέπειες της ενέργειας αυτής γράφει ο Α. Κουτσούκαλης: «Ετσι προσχώρησαν στο ΕΑΜ ορισμένοι αξιωματικοί, τα άλλα μέλη της οργάνωσης και πολλοί ανένταχτοι μόνιμοι και έφεδροι αξιωματικοί έμειναν στο κενό αναζητώντας ευκαιρία για να στεγαστούν. Και όταν εμφανίστηκε ο Ζέρβας στην περιοχή, προσχώρησαν στη στρατιωτική του οργάνωση».

Οι αποσυνάγωγοι

Στα χρόνια της Κατοχής μερικές εκατοντάδες κομμουνιστών, οι οποίοι δεν είχαν οργανικούς δεσμούς με το ΚΚΕ νωρίτερα, προσπαθούσαν να επαναδραστηριοποιηθούν πολιτικά. Οι περισσότεροι προέρχονταν από τον πολιτικό χώρο του αρχειομαρξισμού, ο οποίος από τα τέλη της δεκαετίας του 1920 είχε υποστεί πολλές διασπάσεις. Αλλοι είχαν διαγραφεί από το ΚΚΕ στα χρόνια του Μεσοπολέμου. Ανάμεσά τους οι πρώην γραμματείς του κόμματος Γιάννης Κορδάτος και Θωμάς Αποστολίδης. Στους κύκλους αυτούς εμπλέκονταν ομάδες νέων κομμουνιστών οι οποίες συζητούσαν με κριτική διάθεση τις πολιτικές κατευθύνσεις που ακολουθούσε η νέα ηγετική ομάδα του κόμματος. Από τις ομάδες αυτές προέκυψαν ορισμένες πολιτικές οργανώσεις που προσπάθησαν να επηρεάσουν τις κατευθύνσεις της ηγεσίας. Οι άνθρωποι που συμμετείχαν σε αυτές τις ομάδες διακρίθηκαν αργότερα για το πνευματικό έργο και την πολιτική τους πορεία. Στη «Νέα Εποχή» μετείχαν ο Κορνήλιος Καστοριάδης, ο Γιάννης Κορδάτος, οι αδελφοί Κώστας και Βασίλης Αναστασιάδης καθώς και ο Αχιλλέας Γρηγορογιάννης, ενώ στους κύκλους της συμμετείχαν και ορισμένα στελέχη της ΟΚΝΕ (Γιώργος Λιανόπουλος, Στάθης Μεγαλοοικονόμου, Θεοδωρόπουλος).Τα μέλη της «Νέας Εποχής» θεωρούσαν ότι το ΕΑΜ δεν ανταποκρινόταν στις επαναστατικές διαθέσεις των μαζών και εμφανίζονταν ως εκπρόσωποι της επαναστατικής παράταξης του ΚΚΕ. Ο αντίλογος ήταν αμείλικτος: «Είναι όλοι-όλοι μια πεντάδα τροτσκιστών και αποστατών του κόμματός μας που αποτελούν τη «μαρξιστική» πεμπτοφαλαγγίτικη ελληνική οργάνωση που ανέλαβε να προπαγανδίσει τα συνθήματα του ξένου κατακτητή» έγραφε η «Κομμουνιστική Επιθεώρηση». Το βάρος των κατηγοριών του κόμματος εναντίον τους οδήγησε πολλούς να σιωπήσουν και να ακολουθήσουν τη «γραμμή» του, ενώ ορισμένοι είχαν τραγικό τέλος. Οπως ο Μεγαλοοικονόμου ο οποίος εκτελέστηκε από τον ΕΛΑΣ, κίνδυνο που διέτρεξε και ο Καστοριάδης.

Ομηρεία χωρίς σχέδιο και πειθαρχία

Η σύγκρουση των Δεκεμβριανών συνοδεύτηκε από την απόφαση της ηγεσίας του KKE να προχωρήσει σε συλλήψεις πολλών εκατοντάδων πολιτών ως μέσο άσκησης πίεσης στην αντίπαλη παράταξη. Ο Νίκος Ζαχαριάδης στην ομιλία του στη 12η Ολομέλεια της ΚΕ του KKE (25-27 Ιουνίου 1945) ανέφερε: «Το λάθος είναι ότι διατάχθηκε η ομηρεία χωρίς πειθαρχία και σχέδιο και έτσι εκφυλίστηκε σε εξωπολιτική πράξη. Αυτό έδειξε ότι, όπου είχαν φτάσει τα πράματα, δεν μπορούσαμε να διενεργήσουμε μια πειθαρχημένη και πολιτικά σκόπιμη ομηρεία. Γι’ αυτό δεν έπρεπε να τη διατάξουμε. Κάναμε ένα λάθος που όπλισε τον εχθρό». Ακόμα και σήμερα δεν έχει διευκρινιστεί πότε άρχισε να εφαρμόζεται το μέτρο. Σύμφωνα με τη μαρτυρία της Καίτης Ζεύγου, στελέχους του ΚΚΕ, οι συλλήψεις ξεκίνησαν το πρώτο δεκαήμερο του Δεκεμβρίου 1944. Η μαρτυρία του Λευτέρη Βουτσά (πολλά χρόνια αργότερα προσχώρησε στο ΚΚΕ εσωτερικού) για τον τρόπο πραγματοποίησης των συλλήψεων από την Πολιτοφυλακή αναφέρει ότι ο ίδιος (ήταν τότε οικονομικός υπεύθυνος του «Ριζοσπάστη») συνελήφθη από την Πολιτοφυλακή (24-25 Δεκεμβρίου ’44) γιατί σε σχετικό έλεγχο των ανδρών της βρέθηκε πάνω του ένα περίστροφο. Οδηγήθηκε γι’ αυτό στα γραφεία της Πολιτοφυλακής στο Γαλάτσι: «Ηταν το βασίλειο του καπετάν Ορέστη, του περίφημου Ορέστη της ΟΠΛΑ που ματοκύλησε την περιοχή. Με ανεβάζουν στο πάνω πάτωμα όπου ο καπετάν Ορέστης ήταν ξαπλωμένος με τις μπότες πάνω σ’ ένα κρεβάτι και με ύφος που μου θύμισε τον Αλή Πασά. Αφού διαπιστώθηκε ποιος ήμουνα, ζήτησα και μου έδωσαν έναν ελασίτη να με συνοδεύσει ως το τυπογραφείο για να μην έχω και τίποτα άλλα τέτοια συναπαντήματα».

Via

Ο ματωμένος Μάης του '36 στη Θεσσαλονίκη

Τετάρτη, 29 Απρίλη 1936. Δώδεκα χιλιάδες καπνεργάτες της Θεσσαλονίκης - εκ των οποίων περίπου το 70% γυναίκες - αυτή τη μέρα δεν πιάνουν δουλιά, αλλά κατεβαίνουν σε απεργία ύστερα από απόφαση του συνδικαλιστικού τους φορέα, της Πανελλήνιας Καπνεργατικής Ομοσπονδίας (ΠΚΟ). Κυριότερο αίτημά τους¹ έχουν την αύξηση των ημερομισθίων στις 120- 135 δραχμές με την εφαρμογή της σύμβασης του 1924². Η απεργία ξεκινάει από τις 9.30 το πρωί. Τα καπνομάγαζα κλείνουν και οι απεργοί κατευθύνονται αρχικά στα γραφεία της Ομοσπονδίας και στη συνέχεια στον κινηματογράφο «Πάνθεον», όπου έχουν συγκέντρωση για να συζητήσουν και να αποφασίσουν τα μέτρα που πρέπει να λάβουν για την περιφρούρηση του αγώνα τους. Εξω από τον κινηματογράφο, η αστυνομία με ισχυρές δυνάμεις δείχνει τα δόντια της, έτοιμη, ανά πάσα στιγμή, να επιδοθεί στο ...θεάρεστο έργο της.

Οι απεργοί αγνοούν την προκλητική αστυνομική παρουσία, εκλέγουν Κεντρική Επιτροπή Αγώνα και στις 12.30 το μεσημέρι η Επιτροπή κάνει παράσταση στον γενικό διοικητή Μακεδονίας Κ. Πάλλη με το υπόμνημα των αιτημάτων των καπνεργατών. Την ίδια μέρα, ξεσπά η απεργία στο Βόλο και στις Σέρρες.

Πολύ γρήγορα, η απεργία επεκτείνεται και στην υπόλοιπη Ελλάδα. Την Πέμπτη 30 Απρίλη στην απεργία κατεβαίνουν τα Σωματεία Καπνεργατών στην Καβάλα και στη Δράμα. Το Σάββατο 2 Μάη θα προστεθούν τα Σωματεία Αγρινίου, Κομοτηνής, Σάμου, Σιδηροκάστρου, Προσοτσάνης, Νιγρίτας, Ξάνθης, Λαγκαδά, Σιάτιστας, Καρδίτσας, Πειραιά κ.ά. Την Τρίτη 5 Μάη - 7η μέρα της απεργίας, κατεβαίνουν σε συμπαράσταση στη Θεσσαλονίκη οι κλωστοϋφαντουργοί, οι χαρτεργάτες, οι τσαγκαράδες και οι λαστιχάδες. Στις 6 Μάη το μεσημέρι, μέλη φασιστικών οργανώσεων, τους οποίους χρησιμοποιεί το κράτος, πυροβολούν και τραυματίζουν τον καπνεργάτη Κώστα Σαμιώτη 20 χρόνων.

Την επομένη, 7 Μάη, το Ενωτικό Εργατικό Κέντρο Θεσσαλονίκης καλεί την εργατική τάξη σε επιφυλακή για 24ωρη απεργία συμπαράστασης. Εν τω μεταξύ, η εργατική τάξη της Ελλάδας συμπαραστέκεται στους απεργούς. Οι πιο μαζικές Ομοσπονδίες Ηλεκτρισμού, Δέρματος, Οικοδόμων, Επισιτισμού, Ιματισμού, Κουρέων, Αρτεργατών, Φυματικών, το Ενωτικό Εργατικό Κέντρο Αθήνας, με τηλεγραφήματά τους προς τη Γενική Διοίκηση Μακεδονίας, τονίζουν ότι αν δε λυθούν τα δίκαια αιτήματα των καπνεργατών, των τσαγκαράδων και υφαντουργών και σε περίπτωση που εφαρμοστούν τα τρομοκρατικά μέτρα που εξαγγέλθηκαν, η εργατιά όλης της χώρας θα κατέβει σε πανελλαδική απεργία. Αυτή τη μέρα φτάνει στη Θεσσαλονίκη, επιστρέφοντας από το Βελιγράδι, ο πρωθυπουργός της χώρας και μετέπειτα δικτάτορας Ι. Μεταξάς, ο οποίος, σε κοινή σύσκεψη που είχε με τον γενικό διευθυντή και τον σωματάρχη του Γ` Σώματος Στρατού, δίνει το «πράσινο φως» για την καταστολή της απεργίας.

 

Σε λίγες ώρες, η συμπρωτεύουσα θα ζούσε μια από τις ηρωικότερες και τραγικότερες σελίδες της ιστορίας της. Αλλά πριν πάμε εκεί ας δούμε, εν συντομία, το ιστορικό πλαίσιο, μέσα στο οποίο εξελίσσονται τα γεγονότα.

Πρωτόγνωρη όξυνση της ταξικής πάλης

 

Το πρώτο μισό της δεκαετίας του '30, στην Ελλάδα χαρακτηρίζεται από οξύτατες κοινωνικοπολιτικές αντιθέσεις και αντιπαραθέσεις, που τελική κατάληξη θα έχουν την εγκαθίδρυση της μεταξικής δικτατορίας. Επρόκειτο για μια πορεία που δεν ήταν αναπόφευκτη, αν κρίνουμε από τη σκοπιά των συμφερόντων του εργαζόμενου λαού, αλλά ούτε και εύκολη, αν εξετάσουμε τα πράγματα από τη σκοπιά των συμφερόντων της άρχουσας τάξης. Προς αυτήν την κατεύθυνση ευνοούσε η παγκόσμια οικονομική κρίση του καπιταλισμού 1929-1933, η χρεοκοπία του αστικού κοινοβουλευτισμού και η άνοδος του φασισμού, έμμεσα ή άμεσα, η κυριαρχία, δηλαδή, των πιο αντιδραστικών τμημάτων της χρηματιστικής ολιγαρχίας ως απάντηση των αστικών τάξεων σ' αυτήν την κρίση, αλλά και για την αντιμετώπιση του ανερχόμενου εργατικού - επαναστατικού κινήματος.

Στο εξεταζόμενο διάστημα και πριν ο Μεταξάς εγκαθιδρύσει το καθεστώς της 4ης Αυγούστου, η Ελλάδα γνώρισε σημαντικές, αλλά αποτυχημένες απόπειρες επιβολής δικτατορικού καθεστώτος από το χώρο του Κέντρου (Κίνημα Πλαστήρα το 1933, Κίνημα των Βενιζελικών της 1ης Μάρτη 1935), ενώ ο άλλος πόλος του αστικού πολιτικού κόσμου, η λεγόμενη δεξιά και ακροδεξιά, δουλεύοντας πιο μεθοδικά, κατάφερε να επιτύχει την παλινόρθωση της μοναρχίας το φθινόπωρο του 1935 και να βάλει ισχυρά θεμέλια για μια επιτυχημένη επιβολή πραξικοπήματος.

 

Το 1935 παρουσιάζεται επίσης σοβαρή ανάπτυξη του απεργιακού κινήματος που συνοδεύεται από παλλαϊκά συλλαλητήρια. Σε 200.000 φτάνουν οι απεργοί εργάτες μέχρι τον Οκτώβρη του χρόνου εκείνου, χωρίς να υπολογίζονται οι μήνες Μάρτης - Απρίλης. Χαρακτηριστικό γνώρισμα αυτών των αγώνων, που αγκαλιάζουν όλα σχεδόν τα μεγάλα αστικά κέντρα της χώρας, είναι η αποφασιστικότητα και το πείσμα των εργαζόμενων μαζών, που φτάνουν ακόμη και σε ανοιχτή σύγκρουση με τους εργοδότες και την αστυνομία. Το 1935 σημαδεύεται, επίσης, με το ματοκύλισμα δεκάδων εργατών και αγροτών³.

Με την αυγή του 1936, ο ελληνικός λαός έζησε κορυφαία ιστορικά γεγονότα. Στις 26 Γενάρη, η χώρα οδηγήθηκε σε εκλογές. Η βενιζελική παράταξη - το λεγόμενο Κέντρο - που κατέβηκε στις εκλογές με 5 διαφορετικά κόμματα (Κόμμα Φιλελευθέρων, Δημοκρατικός Συνασπισμός, Πανδημοκρατική Ενωσις Κρήτης, Αγροτικό Σοφιανόπουλου και Νεοφιλελεύθεροι) συγκέντρωσε συνολικά 574.655 ψήφους, και 142 έδρες. Η αντιβενιζελική παράταξη - η λεγόμενη Δεξιά και ακροδεξιά - πήρε μέρος στις εκλογές με τα κόμματα Λαϊκό, Λαϊκή Ριζοσπαστική Ενωσις, Κόμμα Ελευθεροφρόνων (Μεταξάς) και Εθνικόν Μεταρρυθμιστικόν Κόμμα και συγκέντρωσε 602.840 ψήφους και 143 έδρες. Το ΚΚΕ, που είχε δημιουργήσει με το Αγροτικό Κόμμα του Βογιατζή το «Παλλαϊκό Μέτωπο», σημείωσε επιτυχία, καθώς συγκέντρωσε 73.411 ψήφους και εξέλεξε 15 βουλευτές. Η επιτυχία αυτή αποκτούσε ξεχωριστή σημασία, δεδομένου ότι κανένα κόμμα δε συγκέντρωνε την απόλυτη κοινοβουλευτική πλειοψηφία και το Παλλαϊκό Μέτωπο μπορούσε να παίξει ένα είδος ρυθμιστικού ρόλου, κάτι και το οποίο έγινε με την υπογραφή, στις 19/2/1936, του γνωστού συμφώνου Σκλάβαινα - Σοφούλη. Βάσει των όρων της συμφωνίας, το Παλλαϊκό Μέτωπο αναλάμβανε την υποχρέωση να ψηφίσει τους Φιλελεύθερους για το προεδρείο της Βουλής και να δώσει ψήφο ανοχής σε κυβέρνηση που θα σχημάτιζε ο Σοφούλης. Από την πλευρά της, η κυβέρνηση θα ακύρωνε αναδρομικά τη διάταξη του εκλογικού νόμου που αφαιρούσε τα εκλογικά δικαιώματα από όσους είχαν καταδικαστεί για παράβαση του «ιδιώνυμου», θα καταργούσε τις Επιτροπές Ασφάλειας, θα έδινε αμνηστία στον Ν. Ζαχαριάδη, στον Β. Βερβέρη και στον Β. Νεφελούδη, καθώς και σε όλους τους πολιτικούς κατάδικους, στους φυλακισμένους και τους εξόριστους, θα διέλυε όλες τις φασιστικές οργανώσεις, θα καθιέρωνε σαν μόνιμο εκλογικό σύστημα την αναλογική, θα ελάττωνε, μέσα σε δυο μήνες, την τιμή του ψωμιού, θα απαγόρευε την προσωποκράτηση για οφειλές προς το Δημόσιο μέχρι τρεις χιλιάδες δραχμές, θα καθιέρωνε πεντάχρονο χρεοστάσιο χωρίς όρους για τα χρέη των αγροτών στις τράπεζες και στους ιδιώτες και θα προχωρούσε στην άμεση εφαρμογή των κοινωνικών ασφαλίσεων⁴.

Τελικά, αυτό το σύμφωνο δεν τηρήθηκε, με ευθύνη του Κόμματος των Φιλελευθέρων του Θ. Σοφούλη, που υπαναχώρησε, υποστηρίζοντας μαζί με το δεξιό Λαϊκό κόμμα τη λύση Δεμερτζή.

Η υπαναχώρηση των Φιλελευθέρων ήταν επιβεβλημένη από τα ταξικά συμφέροντα που υπηρετούσε ο χώρος του Κέντρου, δεδομένου ότι ήταν τέτοιες οι συνθήκες εκείνη την περίοδο που η συμμαχία με το Παλλαϊκό Μέτωπο ευνοούσε το λαϊκό κίνημα, η πάλη του οποίου γνώριζε πραγματική έκρηξη. Στους πρώτους μήνες του '36, το απεργιακό κίνημα της εργατικής τάξης, αλλά και των μεσαίων στρωμάτων σημείωσε πρωτοφανή άνοδο απ' άκρη σ' άκρη της Ελλάδας. Μόνο στο τρίμηνο Γενάρη - Μάρτη, απήργησαν πάνω από 200 χιλιάδες εργάτες, ενώ σε μια σειρά πόλεις (Δράμα, Καβάλα, Σέρρες, Ξάνθη κλπ.) πραγματοποιήθηκαν πετυχημένες απεργίες με τοπικού χαρακτήρα αιτήματα. Στο ίδιο χρονικό διάστημα, οι αγρότες μιας σειράς επαρχιών (Ηρακλείου, Δωρίδας κλπ.) συγκροτούσαν συλλαλητήρια, ενώ οι επαγγελματίες των πόλεων κατέβαιναν σε απεργίες. Σ' αυτές τις παλλαϊκές κινητοποιήσεις, το «παρών» έδωσε και η σπουδάζουσα νεολαία. Ολόκληρο το πρώτο δεκαήμερο του Μάρτη, οι φοιτητές των πανεπιστημίων και όλων των άλλων σχολών βρίσκονταν σε απεργία, απαιτώντας πανεπιστημιακές και γενικότερα δημοκρατικές ελευθερίες⁵.

Τη μεγάλη άνοδο των εργατικών και λαϊκών αγώνων φανερώνει και η αντίδραση των κατασταλτικών μηχανισμών του κράτους. Ο απολογισμός της κρατικής τρομοκρατίας σε βάρος των λαϊκών μαζών, για τους μήνες Γενάρη, Φλεβάρη, Μάρτη και Απρίλη του 1936, που έδωσε στη δημοσιότητα η Στατιστική Υπηρεσία της οργάνωσης ΕΡΓΑΤΙΚΗ ΒΟΗΘΕΙΑ, είναι αποκαλυπτικός⁶. Το Γενάρη του '36, σε ολόκληρη την Ελλάδα έγιναν 117 συλλήψεις, 18 φυλακίσεις, 37 εξορισμοί, 33 τραυματισμοί, 1 δολοφονία, 38 βασανισμοί, 13 απαγορεύσεις συνεδρίων και συγκεντρώσεων, 1 αστυνομική έρευνα, 4 διαλύσεις σωματείων και 3 κατασχέσεις.

Το Φλεβάρη έγιναν 129 συλλήψεις, 91 φυλακίσεις, 6 εξορισμοί, 23 τραυματισμοί, 2 δολοφονίες, 17 βασανισμοί, 3 απαγορεύσεις συνεδρίων και συγκεντρώσεων, 14 αστυνομικές έρευνες και 3 κατασχέσεις.

Το Μάρτη έγιναν 198 συλλήψεις, 225 φυλακίσεις, 12 εξορισμοί, 17 τραυματισμοί, 1 δολοφονία, 36 βασανισμοί, 5 απαγορεύσεις συνεδρίων και συγκεντρώσεων, 2 αστυνομικές έρευνες και 1 κατάσχεση.

Τον Απρίλη του '36 έγιναν 198 συλλήψεις, 32 φυλακίσεις, 44 εξορισμοί, 35 τραυματισμοί, 1 δολοφονία, 34 βασανισμοί, 15 απαγορεύσεις συνεδρίων και συγκεντρώσεων, 19 αστυνομικές έρευνες και 470 κατασχέσεις.

Το σκηνικό, που δείχνει με ποια κοινωνικοπολιτική πραγματικότητα φτάσαμε στα γεγονότα του Μάη στη Θεσσαλονίκη, ολοκληρώνεται, αν προσθέσουμε τις πολιτικές εξελίξεις σε κεντρικό επίπεδο.

Στις 5 Μάρτη του 1936, ο βασιλιάς Γεώργιος - χωρίς να συναντήσει την παραμικρή αντίσταση από τα αστικά κόμματα - διόρισε τον Ιωάννη Μεταξά στη θέση του υπουργού των Στρατιωτικών. Επίσης καθολική ήταν από τον μονάρχη και τον αστικό πολιτικό κόσμο η στήριξη της κυβέρνησης Δεμερτζή, στην οποία ο Μεταξάς κατείχε και τη θέση του αντιπροέδρου. Λίγες βδομάδες αργότερα, στις 27 Απρίλη του ίδιου έτους, και αφού ο Δεμερτζής είχε αποδημήσει εις Κύριον, τα αστικά κόμματα έκαναν τον Μεταξά πρωθυπουργό, δίνοντάς του ψήφο εμπιστοσύνης και τρεις μέρες αργότερα η Βουλή αποφάσισε τη διακοπή των εργασιών της μέχρι το τέλος Σεπτέμβρη, δίνοντας στον μετέπειτα δικτάτορα και στην κυβέρνησή του ημιδικτατορικές εξουσίες. Αποτέλεσμα ήταν, από τα τέλη Απρίλη του '36, να εγκαθιδρυθεί στη χώρα ένα ιδιότυπο καθεστώς, που αργότερα πολύ εύστοχα ονομάστηκε «καθεστώς της 3 1/2 Αυγούστου»⁷. Σε καθεστώς, λοιπόν «3 1/2 Αυγούστου» - που ήθελε να γίνει «4η Αυγούστου» - έγιναν τα γεγονότα της Θεσσαλονίκης, στα οποία και επιστρέφουμε.

Ο ματωμένος Μάης του '36

 

Η κυβέρνηση Μεταξά ακολούθησε παρελκυστική τακτική από την πρώτη μέρα της απεργίας των καπνεργατών, προετοιμάζοντας τη βίαιη κατάπνιξή της. Στους καπνεργάτες έλεγε ότι τα αιτήματά τους γρήγορα θα ικανοποιηθούν και από τους καπνεμπόρους ζητούσε να είναι αδιάλλακτοι. Ετσι φτάσαμε στις 7 Μάη, όπου στο Βόλο έγιναν αιματηρές συγκρούσεις μεταξύ απεργών και αστυνομίας, ενώ στη Θεσσαλονίκη, όπως προαναφέραμε, έμπαινε σε εφαρμογή ένα πλήρες σχέδιο καταστολής.

Στις 8 Μάη, λίγο πριν από το μεσημέρι, εφτά χιλιάδες απεργοί της Θεσσαλονίκης κατευθύνθηκαν προς τη Γενική Διοίκηση Βορείου Ελλάδος για να απαιτήσουν την άμεση επίλυση των αιτημάτων τους. Δυνάμεις έφιππης και πεζής χωροφυλακής προσπάθησαν να τους σταματήσουν, χωρίς όμως να το πετύχουν. Τότε άρχισαν να πυροβολούν κατά του άοπλου πλήθους, που ύστερα από το πρώτο σοκ ανασύνταξε τις δυνάμεις του κι άρχισε να στήνει οδοφράγματα. Την ίδια ώρα, άλλη διαδήλωση από τρεις χιλιάδες περίπου εργάτες, που κατευθυνόταν επίσης προς το Διοικητήριο, δέχτηκε κι αυτή επίθεση από τους χωροφύλακες. Οι εργάτες κατάφεραν να σπάσουν τις ζώνες των χωροφυλάκων και να ενωθούν με τους συναδέλφους τους στα οδοφράγματα.

Μέσα σε λίγη ώρα, τα νέα είχαν φτάσει σε κάθε σημείο της πόλης κι ο κόσμος κατέβαινε από τις συνοικίες προς το κέντρο για να βοηθήσει τους αγωνιζόμενους εργάτες. Οι αρχές τρομοκρατήθηκαν. Ο διοικητής της φρουράς Θεσσαλονίκης έδωσε διαταγή στο στρατό να χτυπήσει τους διαδηλωτές, αλλά οι φαντάροι δεν υπάκουσαν. Τρεισήμισι ώρες κράτησαν οι οδομαχίες και, τελικά, οι διαδηλωτές υποχώρησαν. Πολλοί εργάτες είχαν τραυματιστεί, αλλά η αγανάκτηση το λαού ήταν στο κατακόρυφο. Το βράδυ, πολλά σωματεία τη Θεσσαλονίκης (αυτοκινητιστές, λιμενεργάτες οικοδόμοι, τροχιοδρομικοί κ.ά.) κήρυξαν απεργία. Η κυβέρνηση σε απάντηση προχώρησε την έκδοση διατάγματος επιστράτευσης των τροχιοδρομικών και των σιδηροδρομικών και διέταξε το Γ` Σώμα Στρατού να λάβει εξαιρετικά μέτρα προς εξασφάλιση της τάξης⁸.

«Η αστυνομία - έγραφε ο «Ρ», αναφερόμενος στα γεγονότα της 8ης Μάη⁹ - έδειξε σήμερα καθαρά πως παίζει το ρόλο του υπηρέτη του καπνεμπορικού και του άλλου κεφαλαίου. Με αγριότητα και βανδαλισμούς επετέθηκε κατά των άοπλων καπνεργατών και καπνεργατριών, των υφαντουργών, των μικρών κοριτσιών (12 ως 15 χρόνων) και τους ματοκύλισε. Επί 3 1/2 ώρες, η Θεσσαλονίκη βρισκότανε χθες σε κατάσταση μάχης, μεταξύ των δυνάμεων της αστυνομίας και ενός μέρους της εργατικής τάξης. Η στάση της αστυνομίας έχει εξεγείρει όλο το λαό».

Την επομένη, 9 Μάη, η απεργία στη συμπρωτεύουσα είχε γενικευτεί. Μαζί με τους εργάτες, κατέβηκαν σε απεργία διαμαρτυρίας και οι επαγγελματίες, οι βιοτέχνες και οι φοιτητές. «Την πρωίαν της 9ης Μάη - γράφει ο Γρ. Δαφνής¹⁰ - απήργησαν εις ένδειξιν αλληλεγγύης οι λιμενεργάται, αρτεργάται, μυλεργάται, εργάται πλεκτηρίων και άλλων κλάδων, έτσι που το σύνολο των απεργούντων εργατών εις Θεσσαλονίκην ανήλθε εις 25.000 περίπου. Οι δε έμποροι και επαγγελματίαι έκλεισαν τα καταστήματά των. Ολόκληρος δηλαδή ο λαός της Θεσσαλονίκης, ο εργαζόμενος, ενεφανίζετο ηνωμένος εις την κατά των κυβερνητικών μέτρων διαμαρτυρίαν».

Ετσι οι χωροφύλακες από νωρίς το πρωί άρχισαν τις επιθέσεις εναντίων εργατικών συγκεντρώσεων. Η πρώτη σοβαρή σύγκρουση έγινε μεταξύ χωροφυλακής και απεργών αυτοκινητιστών στην οδό Εγνατίας. Οι χωροφύλακες χτύπησαν στο ψαχνό και σε λίγο έπεσε ο πρώτος νεκρός απεργός: Ηταν ο αυτοκινητιστής Τάσος Τούσης. «Το πλακόστρωτο και οι γύρω δρόμοι βάφονται με αίμα. Παντού ακούγονται αγκομαχητά των πληγωμένων και οι κατάρες τους πλήθους ενάντια στους φονιάδες. Γίνεται διαδήλωση με το νεκρό εργάτη πάνω σε μια πόρτα μπροστά προς το Διοικητήριο, από το οποίο απουσιάζει ο διοικητής, όχι, όμως, και οι χωροφύλακες που το φυλάνε πάνοπλοι. Την ίδια ώρα, οι καμπάνες σε όλες τις συνοικίες κτυπάν συναγερμό, ο λαός ξεχύνεται στους δρόμους και κατηφορίζει προς το κέντρο. Πορείες με υψωμένες τις γροθιές ενώνονται με τους απεργούς, ενώ κόκκινα λάβαρα βαμμένα από το αίμα των δολοφονημένων εργατών ανεμίζουν. Οι πρώτοι νεκροί: Β. Σταύρου, Ιντο Σεννόρ, Γ. Πανόπουλος, Αγλαμίδης, Σαλβατώρ Ματαράσσο, Δημ. Λαϊλάνης, Σ. Διαμαντόπουλος, Γιάννης Πιτάρης, Ευθύμης Μάνος, Μανώλης Ζαχαρίου, Αναστασία Καρανικόλα»¹¹.

Οι μαζικές δολοφονίες διαδηλωτών, αντί να κάμψουν τη λαϊκή αντίσταση, τη θεριεύουν, προκαλώντας νέα κύματα οργής και αγανάκτησης. Ολη η πόλη έχει ξεσηκωθεί, ενώ οι στρατιώτες παραβαίνουν τις διαταγές, αρνούνται να σηκώσουν όπλο κατά του λαού και συγκρούονται με τους χωροφύλακες.

Το μεσημέρι, ο διοικητής του Γ` Σώματος Στρατού διατάσσει τους χωροφύλακες να κλειστούν στα αστυνομικά τμήματα, δίνει εντολή σε αξιωματικούς του στρατού να αναλάβουν τη διοίκηση των αστυνομικών τμημάτων και βγάζει ανακοίνωση που απαγορεύει κάθε συγκέντρωση ακόμα και λίγων ατόμων σε κλειστό ή ανοιχτό χώρο, ενώ κλείνει και τα μαγαζιά της Θεσσαλονίκης. Το γεγονός αυτό αντί να δράσει καταπραϋντικά οξύνει ακόμη περισσότερο τα πνεύματα. Στις 5 μ.μ. πραγματοποιείται νέα λαϊκή συγκέντρωση στη διασταύρωση των οδών Εγνατίας και Βενιζέλου χωρίς να υπάρξουν επεισόδια. Οι συγκεντρωμένοι εκδίδουν ψήφισμα το οποίο λέει:

«Άπας ο λαός της Θεσσαλονίκης, συγκεντρωθείς εις παλλαϊκήν συγκέντρωσιν και ακούσας των ρητόρων, αποφασίζει:

1) Εκφράζει τον αποτροπιασμόν και την αγανάκτησίν του διά τους δολοφόνους.

2) Διαδηλώνει τη συμπάθειάν του προς τους αγωνιζόμενους απεργούς.

Και ζητεί: 1) Παραίτησιν της κυβερνήσεως.

3) Αμεσον σύλληψιν του διευθυντού της Αστυνομίας Ντάκου και την αντικατάστασιν του γενικού διοικητού Πάλλη.

4) Επίλυση όλων των αιτημάτων των απεργών και ακύρωσιν της αποβολής του φοιτητή Καββαδία.

5) Απελευθέρωσιν όλων των συλληφθέντων.

6) Απόδοσιν των θυμάτων εις τα εργατικά Σωματεία προς κήδευσιν.

7) Να επιτραπεί αύριον η τέλεσις παλλαϊκού μνημοσύνου.

Δηλώνει:

ότι θα συνεχίσει την απεργίαν μέχρις της πλήρους επιλύσεως όλων των αιτημάτων και αναθέτει εις τον διοικητήν του ΓΣ Στρατού τη διαβίβασιν του παρόντος ψηφίσματος εις την κυβέρνησιν».

Το βράδυ της 9ης Μάη, ο λαός της Θεσσαλονίκης είναι η πραγματική εξουσία στην πόλη. «Οι αρχές είχαν ουσιαστικά καταλυθεί. Οι συνοικισμοί όλοι είχαν καταληφθεί από τους διαδηλωτάς», γράφει ο επιμελητής του ημερολογίου του Ιωάννη Μεταξά, Π. Σιφναίος¹². Και ο Γρ. Δαφνής συμπληρώνει: «Τη νύκτα της 9ης προς 10η Μαΐου, ούτε ο Γενικός Διοικητής, ούτε ο Σωματάρχης, ούτε καμία άλλη αρχή ημπορούσε να ασκήση εξουσίαν... Ητο εκτός πάσης αμφιβολίας ότι ο λαός της Θεσσαλονίκης ήτο κύριος της καταστάσεως»¹³. Μπρος σ' αυτήν την κατάσταση, ο Μεταξάς δεν έκρυψε τον τρόμο του και διέταξε να κινηθεί το Σύνταγμα Λαρίσης προς τη Θεσσαλονίκη και μοίρα του Στόλου να καταπλεύσει προς την πόλη¹⁴. Ηθελε προφανώς να σπείρει τον τρόμο και να δείξει πως ήταν αποφασισμένος για όλα, αλλά τα πράγματα δεν οδηγήθηκαν σε νέα σύγκρουση, δεδομένου ότι η απεργία λύθηκε με συμβιβασμό που επιτεύχθηκε σε κεντρικό επίπεδο, στον οποίο συνέβαλε και η Ενωτική ΓΣΕΕ με επικεφαλής τον Κ. Θέο¹⁵.

Αντί επιλόγου

 

Η βάρβαρη δολοφονική επίθεση εναντίον του λαού της Θεσσαλονίκης προκάλεσε έκρηξη κι απεργιακές κινητοποιήσεις σε ολόκληρη την Ελλάδα¹⁶. Το απεργιακό αυτό ξέσπασμα το Μάη του '36, η κυβέρνηση του Μεταξά και ο αστικός πολιτικός κόσμος το απέδωσαν, κατά τη συνήθη πρακτική, σε ...κομμουνιστικό δάκτυλο. «Το 1936- γράφει ο Mark Mazower¹⁷ εξηγώντας αυτήν την ερμηνεία των γεγονότων - καθώς δυνάμωνε η εργατική διαμαρτυρία, τα μεγάλα πολιτικά κόμματα αρχικά περιθωριοποιήθηκαν και κατόπιν ωθήθηκαν στην υποστήριξη της αντικομμουνιστικής καταστολής». Αναμφίβολα, το ταξικό τους συμφέρον δεν μπορούσε να τα οδηγήσει σε άλλο δρόμο. Η αλήθεια, όμως, ήταν διαφορετική. Κανένα εργατικό κίνημα και καμία απεργία δε θα μπορούσε να υπάρξει, αν δεν υπήρχαν πραγματικά προβλήματα που μάστιζαν τους εργαζόμενους. «Η εργατική αναταραχή - έγραφαν οι ιθύνοντες της βρετανικής Πρεσβείας σε μία έκθεση τους, με ημερομηνία 27/5/1936, για τα γεγονότα της Θεσσαλονίκης - οφείλεται περισσότερο σε πραγματική δυσαρέσκεια για τα μόνιμα κακά, παρά σε κομμουνιστική προπαγάνδα. Στη ρίζα του κακού βρίσκεται η μεγάλη οικονομική αθλιότητα, που επικρατεί στα κατώτερα στρώματα και ειδικά στις εργαζόμενες τάξεις»¹⁸.

Τα γεγονότα του Μάη του '36 με επίκεντρο τη Θεσσαλονίκη θα μπορούσαν πιθανότατα να αποτελέσουν και την αρχή του τέλους της διακυβέρνησης του τόπου από τον Μεταξά, αν τα αστικά κόμματα ανταποκρίνονταν στις σχετικές εκκλήσεις του ΚΚΕ, το οποίο σε απόφαση της ΚΕ του προφητικά τόνιζε¹⁹: «Ο δολοφόνος Μεταξάς, εκπρόσωπος των πιο τρομοκρατικών, πλουτοκρατικών κύκλων, του βασιλιά και της φασιστικής στρατοκρατίας, επιταχύνει τις προσπάθειές του για να εγκαθιδρύσει στην Ελλάδα μοναρχοφασιστική δικτατορία». Δυστυχώς, το ΚΚΕ δεν εισακούστηκε κι έμεινε μόνο του έως το τέλος να αγωνίζεται για ν' αποτρέψει το μοιραίο, την εγκαθίδρυση της μοναρχοφασιστικής δικτατορίας. Το αποτέλεσμα της στάσης των αστικών κομμάτων, ήταν να λυθούν τα χέρια του Μεταξά κι αυτών που τον στήριζαν. Υπό αυτές τις συνθήκες, έχει απόλυτο δίκιο ο Γρ. Δαφνής, όταν σημειώνει ότι: «Τα αιματηρά γεγονότα της Θεσσαλονίκης θα δώσουν την πρώτη δικαιολογίαν διά την κατάλυσιν του δημοκρατικού κοινοβουλευτικού πολιτεύματος». Ο ίδιος συγγραφέας προσθέτει ότι στις 10 Μάη ο Μεταξάς συζήτησε και συμφώνησε με τον Γεώργιο Γλύξμπουργκ για την επιβολή της δικτατορίας²⁰.

Σχετικά, πάντως, με τη στήριξη που βρήκε ο Μεταξάς στα αστικά κόμματα της εποχής, πιο αξιοπρόσεκτο είναι το γεγονός ότι πολυτιμότερη, για να επιβάλει εντέλει τα σχέδιά του, ήταν αντικειμενικά η στήριξη που του παρείχε το βενιζελικό Κόμμα των Φιλελευθέρων. «Ο Σοφούλης - γράφει ο Γ. Ανδρικόπουλος²¹ - αν και απέφυγε να αναφερθεί στην εξαθλίωση του λαού, καταδίκασε ωστόσο με μεγάλη οξύτητα ''την απάνθρωπον συμπεριφοράν του κράτους και των οργάνων του'', ''τας τσαρικάς σφαγάς''. Ταυτόχρονα, συνέχιζε να υποστηρίζει την κυβέρνηση Μεταξά... Το κόμμα των Φιλελευθέρων είχε, για πρώτη φορά στην ιστορία του, βρεθεί μπροστά σε μια τέτοια κρίση. Τα γεγονότα της Θεσσαλονίκης έδειχναν ότι η πολιτική του έναντι του Μεταξά αποδοκιμαζόταν από το λαό... Για να κερδίσει το έδαφος που είχε χάσει, έπρεπε να κάνει στροφή προς τα αριστερά και να εγκαταλείψει τον Μεταξά. Αλλά την αναδίπλωση έκανε αδύνατη, πρώτο η πεποίθηση της ηγεσίας του ότι ο Μεταξάς αντιπροσώπευε τη μόνη ελπίδα επαναφοράς στο στρατό των απότακτων αξιωματικών, δεύτερο η βαθύτατα συντηρητική του φύση που απέτρεπε συνεργασία με ριζοσπαστικές δυνάμεις».

Χωρίς αμφιβολία, τα γεγονότα της Θεσσαλονίκης σηματοδοτούσαν μια περίοδο στην πολιτική ζωή της χώρας, όπου το κέντρο βάρους των εξελίξεων, έστω και ελαφρά, μετατοπιζόταν από τα κέντρα συνωμοσίας στις οργανώσεις του λαού. Το ΚΚΕ μάλιστα, εναπόθετε - και δίκαια έπραττε - όλες τις ελπίδες για προοδευτικές εξελίξεις στη χώρα σ' αυτό το γεγονός. Την Ελλάδα²², έλεγε, «ο παλλαϊκός απελευθερωτικός αγώνας θα τη σώσει». Ομως, αυτό, που για το ΚΚΕ ήταν σωτηρία της χώρας, προκαλούσε πανικό σε κάποιους άλλους. Η είσοδος του λαού στο προσκήνιο των πολιτικών εξελίξεων ήταν ένα γεγονός, που, όπως γράφει ο Ανδρικόπουλος²³ «δεν πέρασε απαρατήρητο από τις στήλες του Τύπου - βενιζελικού και αντιβενιζελικού - που άρχισε να κρούει τον κώδωνα του κινδύνου». Κι ύστερα από τον κώδωνα του κινδύνου ήρθε η νύχτα της 4ης Αυγούστου.

Σημειώσεις

1 Συνολικά για τα αιτήματα των καπνεργατών, βλέπε: «Ο ηρωικός Μάης της Θεσσαλονίκης του '36 - χρονικό», εκδόσεις ΣΕ, σελ. 22-23

2 Η σύμβαση αυτή, που είχε ονομαστεί και «σύμβαση Παπαναστασίου», προέβλεπε ότι ο μέσος όρος του ημερομισθίου των καπνεργατών θα έπρεπε να αντιστοιχεί σε 8 χρυσές δραχμές. Αυτό σήμαινε ότι το 1936 οι καπνεργάτες έπρεπε να παίρνουν ημερομίσθιο 140-150 δραχμών. Πληρώνοντας, όμως, με 40-50 δρχ., που με κάποιες επιμέρους αυξήσεις έφταναν τις 75-80. Είναι, μάλιστα, χαρακτηριστικό ότι εξαιτίας της μεγάλης ανεργίας πολλοί καπνεργάτες δούλευαν τζάμπα (κυρίως γυναίκες), έχοντας συμφωνήσει με τα αφεντικά να τους κολλάνε μόνο τα ένσημα στο ΤΑΚ (Ταμείο Ασφάλισης Καπνεργατών), για να μη χάνουν το δικαίωμα της περίθαλψης (Σπ. Λιναρδάτου: «Πώς εφτάσαμε στην 4η Αυγούστου», εκδόσεις «Θεμέλιο», 1965, σελ. 207-208)

3 «Ο ηρωικός Μάης της Θεσσαλονίκης του '36 - χρονικό», εκδόσεις ΣΕ, σελ. 22-23

4 Βλέπε ολόκληρο το Σύμφωνο: «Το ΚΚΕ - Επίσημα Κείμενα», εκδόσεις ΣΕ, τόμος 4ος, σελ. 342-343.

5 Δημήτρη Σάρλη: «Η πολιτική του ΚΚΕ στον αγώνα κατά του μοναρχοφασισμού», Αθήνα 1975, σελ. 383-384

6 «Ριζοσπάστης» 21/4/1936

7 Φ. Γρηγοριάδη: «Ιστορία της Σύγχρονης Ελλάδας 1909- 1940», εκδόσεις «Καπόπουλος», τόμος 4ος, σελ. 134-136

8 Γρ. Δαφνή: «Η Ελλάς μεταξύ δύο πολέμων», εκδόσεις «Ικαρος», 1955, τόμος Β`, σελ. 423

9 «Ριζοσπάστης» ,9 Μάη 1936

10 Γρ. Δαφνή: «Η Ελλάς μεταξύ δύο πολέμων», εκδόσεις «Ικαρος», 1955, σελ. 424

11 «Οι καπνεργάτες και ο Μάης του '36», έκδοση «ΣΥΝΔΙΚΑΤΟ ΚΑΠΝΕΡΓΑΤΩΝ -ΤΡΙΩΝ Ν. ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ», σελ. 43. Βλέπε αναλυτικά για το μακελειό: «Ρ», Κυριακή 10/5/1936 και «Ο ηρωικός Μάης της Θεσσαλονίκης του '36 - χρονικό», εκδόσεις ΣΕ, σελ. 39-51. Για τον αριθμό των νεκρών υπάρχει διχογνωμία. Θεωρείται πως ήταν περισσότεροι, αλλά δε βρέθηκαν τα στοιχεία τους. Λέγεται ότι η αστυνομία προχώρησε σε μυστική ταφή νεκρών για να αποφευχθεί η έκρηξη της λαϊκής αγανάκτησης, που θα προκαλούσε η γνωστοποίηση των συνολικών στοιχείων γύρω από το μακελειό

12 Ι. Μεταξά: «Το προσωπικό του Ημερολόγιο», εκδόσεις «Γκοβόστη», τόμος Δ`, σελ. 213

13 Γρ. Δαφνή: «Η Ελλάς μεταξύ δύο πολέμων», εκδόσεις «Ικαρος», 1955, τόμος Β` σελ. 425-426

14 Σπ. Μαρκεζίνη: «Πολιτική Ιστορία της Συγχρόνου Ελλάδος», εκδόσεις «Πάπυρος», τόμος 4ος, σελ. 304-307.

15 Η ΚΕ του ΚΚΕ άσκησε οξυτάτη κριτική στην Ενωτική ΓΣΕΕ και στον Κ. Θέο γι' αυτήν τη συμβιβαστική πρακτική (Βλέπε: «Το ΚΚΕ - Επίσημα Κείμενα», εκδόσεις ΣΕ, τόμος 4ος, σελ. 375-376)

16 «Δοκίμιο Ιστορίας του ΚΚΕ», εκδόσεις ΣΕ, σελ. 298-299

17 Mark Mazower: «Η Ελλάδα και η οικονομική κρίση του μεσοπολέμου», έκδοση του Μορφωτικού Ιδρύματος Εθνικής Τραπέζης, σελ. 371

18 Βλέπε ολόκληρη την έκθεση: Γ. Ανδρικόπουλου: «Οι ρίζες του ελληνικού φασισμού», εκδόσεις ΔΙΟΓΕΝΗΣ, σελ. 73-77

19 «Το ΚΚΕ - Επίσημα Κείμενα», εκδόσεις ΣΕ, τόμος 4ος, σελ. 373

20 Γρ. Δαφνή: «Η Ελλάς μεταξύ δύο πολέμων», εκδόσεις «Ικαρος», 1955, τόμος Β`, σελ. 422-423

21 Γιάννη Ανδρικόπουλου: «Η Δημοκρατία του Μεσοπολέμου», εκδόσεις «Φυτράκη», σελ. 221

22 «Το ΚΚΕ - Επίσημα Κείμενα», εκδόσεις ΣΕ, τόμος 4ος, σελ. 372

23 Γ. Ανδρικόπουλου, στο ίδιο, σελ. 217

Γιώργος ΠΕΤΡΟΠΟΥΛΟΣ

 

ΠΑΡΟΜΟΙΑ ΘΕΜΑΤΑ

Τα ιστορικά γεγονότα της 9ης Μάη 1936 στη Θεσσαλονίκη (26/5/2013)

«Ταξίδι» στους καπνεργατικούς αγώνες (3/5/2011)

Ο ματωμένος Μάης του '36 στη Θεσσαλονίκη (30/4/2006)

Τιμή στο Μάη του '36 (10/5/2005)

Οι καπνεργάτες υπό συνθήκας εξαιρετικής αθλιότητος (29/4/2000)

Πού πέταξε τ' αγόρι μου... (10/5/1996)

 

Via

ΕΑΜ: Το έφτιαξε η Αριστερά, το αγκάλιασε η Ελλάδα

Συντάκτης: 

Γιώργος Πετρόπουλος

 

Η μεγάλη συγκέντρωση την ημέρα της απελευθέρωσης είναι σε απόλυτη συναισθηματική αντίστιξη με τη φρικτή εικόνα των παιδιών της πείνα | Φωτό Σπ. Μελετζής

 

Το ΕΑΜ ιδρύθηκε πριν από 75 χρόνια, στις 27 Σεπτεμβρίου 1941, σε ένα σπίτι στο τέρμα της οδού Μαυρομιχάλη.

Η ιδρυτική σύσκεψη ξεκίνησε γύρω στις 8 το βράδυ με τη συμμετοχή των εκπροσώπων τεσσάρων κόμματων της Αριστεράς.

Το ΚΚΕ εκπροσώπησε ο Λευτέρης Αποστόλου, το Σοσιαλιστικό Κόμμα Ελλάδας (ΣΚΕ) ο Χρήστος Χωμενίδης, την Ενωση Λαϊκής Δημοκρατίας (ΕΛΔ) ο Ηλίας Τσιριμώκος και το Αγροτικό Κόμμα Ελλάδας (ΑΚΕ) ο Απόστολος Βογιατζής.

Πριν από το ΕΑΜ είχαν ιδρυθεί δύο άλλες αντιστασιακές οργανώσεις. Στις 28 Μαΐου του 1941 δημιουργήθηκε η ΕΘΝΙΚΗ ΑΛΛΗΛΕΓΓΥΗ με σκοπό τη βοήθεια στον ελληνικό λαό αλλά και στα θύματα του πολέμου στις συνθήκες της Κατοχής.

Ενάμιση μήνα αργότερα, στις 16 Ιουλίου, το Εργατικό ΕΑΜ, με σκοπό να οργανώσει την πάλη του λαού για τις καθημερινές οικονομικές του διεκδικήσεις.

Με δυο λόγια, ο εθνικοαπελευθερωτικός αγώνας ξεκίνησε από οργανώσεις που στόχευαν στη διασφάλιση της επιβίωσης του ελληνικού λαού.

Χρειάζεται επίσης να σημειωθεί ότι οι πρώτοι που είδαν την ανάγκη της οργάνωσης του εθνικοαπελευθερωτικού αγώνα και της συγκρότησης του ΕΑΜ ήταν οι κομμουνιστές και το κόμμα τους το ΚΚΕ.

Στην ιδρυτική σύσκεψη του ΕΑΜ εγκρίθηκε ιδρυτικό κείμενο και διάγγελμα προς τον ελληνικό λαό το οποίο κυκλοφόρησε πλατιά σε όλες τις μορφές (χειρόγραφο, πολυγραφημένο, τυπωμένο).

Στο ιδρυτικό κείμενο αναφερόταν:

«Από τους αντιπροσώπους των κάτωθι υπογραφομένων κομμάτων ιδρύεται το Εθνικόν Απελευθερωτικόν Μέτωπον της Ελλάδας (ΕΑΜ). Εις το ΕΑΜ γίνεται ισοτίμως δεκτόν και παν άλλο κόμμα ή οργάνωσις που δέχεται τας αρχάς του παρόντος ιδρυτικού ως και να εργασθή διά την επιτυχίαν των σκοπών του ΕΑΜ».

Στο διάγγελμα της οργάνωσης προς τον ελληνικό λαό γινόταν έκκληση για την όσο το δυνατόν πιο πλατιά και θαρραλέα συμμετοχή του στην εθνικοαπελευθερωτική πάλη.

Μεταξύ άλλων υπογραμμιζόταν:

«Ελληνες και Ελληνίδες πατριώτες. Νέοι και νέες. Ασχετα απ’ ό,τι σας χώρισε στο παρελθόν, άσχετα απ’ ό,τι θα σας χωρίσει στο μέλλον ύστερα από το ξεσκλάβωμά μας, ενώστε τις δυνάμεις σας για τον Εθνικό Απελευθερωτικό Αγώνα».

Το ΕΑΜ πολύ γρήγορα κατάφερε να ξεπεράσει τη στενή τυπική λειτουργία ενός συνασπισμού κομμάτων -και μάλιστα κομμάτων μιας συγκεκριμένης απόχρωσης- και μετατράπηκε σε μια πλατιά λαϊκή οργάνωση που όμοιά της δεν είχε εμφανιστεί ξανά στην ιστορία.

Το κύριο χαρακτηριστικό γνώρισμα του ΕΑΜ ήταν η δυνατότητα και ικανότητα που απέκτησε να χρησιμοποιεί σε όλη την επικράτεια, συνδυασμένα, όλες τις μορφές πάλης, από τον απλό καθημερινό μαζικό πολιτικό αγώνα ώς την ένοπλη πάλη.

Σ’ αυτό συνέβαλε η πολυμορφία των οργανώσεων που το συγκροτούσαν πέρα από τις πολιτικές.

Είναι αδύνατο να κατανοήσουμε το ΕΑΜ χωρίς τις άλλες οργανώσεις του, την Εθνική Αλληλεγγύη, το Εργατικό ΕΑΜ, το ΕΑΜ Νέων, την ΕΠΟΝ, την Εθνική Πολιτοφυλακή, την ΟΠΛΑ και πάνω απ’ όλα τον ΕΛΑΣ.

Στην κορύφωση του εθνικοαπελευθερωτικού αγώνα, το ΕΑΜ είχε στις τάξεις του περί τα 2 εκατ. μέλη.

Ο ΕΛΑΣ (τακτικός και εφεδρικός) περί τους 130.000 μαχητές. Η ΕΠΟΝ περί τα 700.000 μέλη, ενώ την Εθνική Αλληλεγγύη πλαισίωναν με διάφορους τρόπους περί τα 4 εκατ. πολίτες.

Αυτό το κίνημα κατάφερε να κάνει εκλογές μέσα στην Κατοχή, να εκλέξει λαϊκό κοινοβούλιο και να συγκροτήσει την ΠΕΕΑ - γνωστή και ως Κυβέρνηση του Βουνού.

Ηταν επομένως απολύτως φυσιολογικό το γεγονός ότι την επομένη της απελευθέρωσης της χώρας από τη φασιστική κατοχή, το ΕΑΜ είχε την εμπιστοσύνη τουλάχιστον του 80% του ελληνικού λαού.

Προσφορά του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ στην απελευθέρωση της χώρας

Αφίσα του ΕΑΜ και το περίφημο κείμενο του Γλυνού «Τι είναι και τι θέλει το ΕΑΜ» |

Για τους αγώνες του ενάντια στον κατακτητή, το ΕΑΜ πλήρωσε βαρύ φόρο αίματος.

Μόνο οι εκτελεσθέντες, μέλη και οπαδοί του, υπολογίζονται σε 48.000 (βλέπε στη σημερινή προσφορά της «Εφ.Συν.»: «Για σένα Ελλάδα», σελ. 2).

Στον αριθμό των εκτελεσθέντων δεν συμπεριλαμβάνονται όσοι έχασαν τη ζωή τους στα ολοκαυτώματα ή όσοι πέθαναν υπό το βάρος των κακουχιών και ήταν ΕΑΜίτες.

Ολοι αυτοί υπολογίζονται γενικά ως θυσίες του ελληνικού λαού, ανεξαρτήτως αντιστασιακής παρατάξεως.

Τεράστια υπήρξε, επίσης, η προσφορά του ΕΛΑΣ στα πεδία των μαχών.

Για να τον αντιμετωπίσουν, οι Γερμανοί ήταν υποχρεωμένοι να απασχολούν αποκλειστικά στην Ελλάδα 4-5 μεραρχίες, τη στιγμή που 40-50 μεραρχίες τους αντιμετώπιζαν τους απελευθερωτικούς αγώνες των άλλων υπόδουλων λαών.

Ο ΕΛΑΣ προξένησε τις παρακάτω βαριές απώλειες στον εχθρό: 19.355 νεκρούς, 8.294 τραυματίες, 5.181 αιχμαλώτους, χωρίς να υπολογίζονται οι απώλειες από την έναρξη του ένοπλου αγώνα και ώς τη συγκρότηση του Γενικού Στρατηγείου του ΕΛΑΣ, καθώς και το μεγαλύτερο μέρος των απωλειών στις περιοχές Ανατολικής Μακεδονίας, Θράκης, Πελοποννήσου και όλες οι απώλειες της Κρήτης. 

 

Ακόμη, ο ΕΛΑΣ κατέστρεψε 30 γέφυρες, 85 ατμομηχανές, 957 βαγόνια και 1.007 αυτοκίνητα.

Οι απώλειες του ΕΛΑΣ ήταν περίπου 4.400 νεκροί, 6.000 τραυματίες και 2.000 ανάπηροι, χωρίς να υπολογίζονται όσες προηγήθηκαν της συγκρότησης του Γενικού Στρατηγείου, καθώς και μεγάλο μέρος απωλειών της Θράκης, της Πελοποννήσου και της Κρήτης (Στ. Σαράφη: «Ο ΕΛΑΣ», εκδόσεις Επικαιρότητα, σελ. 444-446).

Ενα τραγούδι στην Κατοχή έλεγε: «Το ΕΑΜ μας έσωσε απ’ την πείνα - θα μας σώσει κι από τη σκλαβιά».

Το έπραξε και με το παραπάνω. Σπάνια στην Ιστορία απαντιέται οργάνωση με τέτοια συνέπεια και αυτοθυσία για την επίτευξη των σκοπών της.

Αλλά το ΕΑΜ δεν ήταν μια οποιαδήποτε οργάνωση.

Via

ΘΕΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΚΚΕ

ΘΕΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΚΚΕ

Γράφτηκε από τις 12-20 του Ιούνη του 1939 στις φυλακές της Κέρκυρας.

Δημοσιεύεται σύμφωνα με το κείμενο της μπροσούρας «Θέσεις για την Ιστορία του ΚΚΕ»,έκδοση 1946

ΣΗΜΕΙΩΣΗ

Η ιστορία αυτή «σκαρώθηκε» για τα 20χρονα του Κομμουνιστικού Κόμματος της Ελλάδας. Τη μέρα κείνη, στις 22 Νοέμβρη 1938, εδώ στην Κέρκυρα, ένας ήρωας, ο Χρήστος Μαλτέζος, πέθαινε. Και ένας προδότης, ο Μανωλέας, έκανε δήλωση. Συμβολική σύμπτωση. Αναδείχνοντας τέτιους ήρωες, και ξεκαθαρίζοντας τέτιους προδότες, το ΚΚΕ στέρεα, ακλόνητα, αποφασιστικά βαδίζει προς τη νίκη, παρ' όλες τις δυσκολίες, τις θυσίες και τις προδοσίες. Ο εργαζόμενος λαός βλέπει, πιστεύει και ακολουθεί τους ήρωες και φτύνει τους προδότες. Στην άσβεστη θύμηση των ηρώων μας αυτών και τον ανεξίτηλο στιγματισμό των προδοτών, αφιερώνεται η ιστορία τούτη. Όπως γράφεται η ιστορία αυτή τώρα, στις συνθήκες του Θ(*), υποχρεωτικά θα αποτελεστεί από σύντομες και γενικές θέσεις και διαπιστώσεις, που θα πρέπει να βρουν την ενσωμάτωσή τους μέσα στο ζωντανό και ουσιαστικό ιστορικό υλικό, που διαθέτει ο καθένας.

Ν.Ζ.

(*) Θ είναι το στοιχείο που έχει μια ακτίνα των φυλακών της Κέρκυρας, όπου ήταν παραχωμένοι ζωντανοί οι κομμουνιστές που έστελνε για εξόντωση ο Μανιαδάκης. Εκεί, σ' ένα από τα κελιά της, έμεινε ο σ. Ν. Ζαχαριάδης τέσσερα χρόνια περίπου(1936-1940).Εκεί, με εντολή της βασιλοφασιστικής κυβέρνησης και του Μανιαδάκη, βασανίστηκε και πέθανε ο σ. Μαλτέζος, Γραμματέας της Ομοσπονδίας Κομμουνιστικών Νεολαιών της Ελλάδας.(σημ. εκδ.) 

ΠΡΟΛΟΓΟΣ

Η ιστορία του νεοελληνικού κράτος αποτελεί βασικά μια ατελείωτη σειρά από λαϊκά ξεσπάσματα και ξεσηκώματα, εσωτερικά αλληλοφαγώματα, οικονομικές χρεωκοπίες, στρατιωτικά κινήματα, δυναστικές μεταβολές, πολιτικές δολοφονίες, ξενικές επεμβάσεις, στρατιωτικές αποτυχίες και καταστροφές. Όλα αυτά δίνουν μια αδιάκοπη εσωτερικά ανωμαλία, οικονομική, πολιτική, κοινωνική. Η ανωμαλία αυτή έχει τις ρίζες της στο γεγονός ότι οι κυρίαρχες αστοτσιφλικάδικες τάξεις, δεμένες οικονομικά και πολιτικά με το ξένο κεφάλαιο ( κατά πρώτο λόγο με το εγγλέζικο), επέβαλαν στο τόπο μια μισοαποικιακή εκμετάλλευση και αποστράγγιση, που στραγγάλιζε την ανάπτυξη της χώρας, έπνιγε τις εσωτερικές παραγωγικές δυνατότητες, καταδίκαζε το λαό στην πιο βαριά εξαθλίωση και κακοπέραση.

Πάνω στη βάση αυτή τρεφότανε και φούντωνε η αδιάκοπη εσωτερική ανωμαλία, που χρόνο με το χρόνο αύξαινε. Όσο μεγάλωνε η αστοτσιφλικάδικη εκμετάλλευση και η λαϊκή εξαθλίωση, τόσο πρόβαλλε και πιο επιτακτικά η ανάγκη ( ζωτική και απαραίτητη για την ύπαρξη του λαού και της χώρας) για την υπερνίκησή τους, τόσο δυνάμωνε η εσωτερική ανωμαλία. Η μοναρχοφασιστική δικτατορία της 4ης Αυγούστου, αποτελώντας συνέχεις της αστοτσιφλικάδικης πολιτικής στην πιο αντιδραστική και αντιλαϊκή της μορφή, τη φασιστική, επιβλήθηκε κατά διαταγήν των ντόπιων και ξένων πλουτοκρατών, για να φράξει το λαϊκό μέτωπο - την απαρχή, δηλαδή, μιας λαϊκής αντι-πλουτοκρατικής πολιτικής, που η Ελλάδα βάδιζε στο πρώτο μισό του 1936.

Ποιος είναι ο θεωρητικός μανδύας, που η αστοτσιφλικάδικη αντίδραση φόρεσε στην πολιτική της για να εξαπατήσει και παρασύρει πιο εύκολα τον ελληνικό λαό; Είναι ο μανδύας « της Μεγάλης Ιδέας». Η ιδεολογία αυτή δεν έχει καμιά σχέση με τις γνήσιες λαϊκές νεοελληνικές παραδόσεις του Μωριά και της Ρούμελης, της κλεφτουριάς, της Φιλικής Εταιρίας του 1821.

Τη συναρμολογούσαν οι φαναριώτες, οι κοτζαμπάσηδες και οι αστοί πλουτοκράτες, για να δόσουν «ιστορική βάση» στις μεγαλοελλαδίτικες καταχτητικές βλέψεις κι επιδιώξεις, για να κρύψουν , κάτω απ' αυτή, την καταλήστευση του λαού και το ξεπούλημα της χώρας, που ολοένα μεγάλωναν. Η ιδεολογία και η πολιτική αυτή κόστισαν στους εργαζόμενους ανυπολόγιστες θυσίες και καταστροφές. Όμως η 4η Αυγούστου, παρ' όλες τις διακηρύξεις της ότι δημιούργησε «νέο κράτος» και φέρνει «εθνική αναγέννηση», όχι μόνο την αποδέχτηκε, μα και την ολοκλήρωσε «θεωρητικά». Γιατί κι αυτή, εκφράζοντας το συμφέρο των ντόπιων και των ξένων εκμεταλλευτών, που είναι αδιάσπαστα δεμένο με το ξεζούμισμα του λαού και την ολόπλευρη καθυστέρηση του τόπου και το ξεπούλημα στους ξένους, δε μπορούσε και ούτε ήθελε να θίξει το συμφέρο αυτό, παρ' όλες τις μεγαλόστομες δημαγωγικές διακηρύξεις της, Από την 4η Αυγούστου, όπως κι απ' όλη την προηγούμενη αστοτσιφλικάδικη πολιτική, λείπει όχι μονάχα η πίστη στην ανεξάντλητη δημιουργική δυνατότητα και ζωτικότητα του λαού, μα και η θέληση για τη δημιουργία μιας πραγματικά ελεύθερης και ανεξάρτητης Ελλάδας, με ολόπλευρη ανάπτυξη των εσωτερικών παραγωγικών δυνάμεων , της λαϊκής ευτυχίας, του λαϊκού πολιτισμού.

Απόδειξη ότι ολοκλήρωσε την εσωτερική λαϊκή υποδούλωση στην πλουτοκρατική ολιγαρχία. Και το γεγονός αυτό έχει άμεση σχέση με το ότι η Τετάρτη Αυγούστου, που διακήρυξε ότι θα φτιάξει τον «τρίτο ελληνικό πολιτισμό», το «φασιστικό», έφερε σε τρία χρόνια τη χώρα μπροστά στον άμεσο κίνδυνο να τσεκουρωθεί, να χάσει την ανεξαρτησία της.

Ο πρώτος πολιτισμός, ο αρχαιοελληνικός, που στηριζόταν στους δουλοχτήτες και στην εκμετάλλευση των δούλων, ακριβώς γι' αυτό υπόκυψε στην κατάχτηση από τους μακεδόνες και τους ρωμαίους. Ο δεύτερος «ελληνικός» πολιτισμός της βυζαντινής αυτοκρατορίας, του ασιατικού δεσποτισμού, κατάρευσε από εσωτερική πρώτα απ' όλα αποσύνθεση και σαπίλα, γιατί τρεφόταν από τη δουλεία των λαών. Ο τρίτος πολιτισμός, που «δημιουργεί» η τέταρτη Αυγούστου, έχει για πρωτότυπο και ιδανικό την αρχαία Σπάρτη, που ζούσε από το κρέας και το αίμα των ειλώτων του Ευρώτα και από τις ληστρικές επιδρομές, που αρνήθηκε πάντα κάθε ανώτερη πνευματική και εκπολιτιστική ζωή και που στερνά έγινε και μισθοφόρος των περσών ενάντια στους έλληνες. Η Τετάρτη Αυγούστου καλλιεργεί την ψυχολογία του είλωτα, μετατρέπει τους νεοέλληνες σε είλωτες των πλουτοκρατών. Μα ένα καθεστώς που εφαρμόζει την εσωτερική υποδούλωση , φέρνει έτσι είτε αλλιώς, αργά ή γρήγορα , μα αναπότρεπτα, και στην ξενική υποταγή, στην ξενική κατάχτηση.

Όποιος μαθαίνει να σηκώνει το ένα χέρι, θα σηκώσει αύριο και τα δυο. Αυτό κάνει η Τετάρτη Αυγούστου. Εφαρμόζοντας εσωτερικά το φασισμό και διδάσκοντας τη χιτλερομουσολινολατρεία , δεν έκανε άλλο παρά να ανοίξει το δρόμο στον εξωτερικό φασισμό. Σ' αυτουνού τ' αυλάκι έχυνε νερό. Και τα γεγονότα το απόδειξαν με καταπληχτική ωμότητα. Και αυτά τα ίδια γεγονότα διακήρυξαν την ουσιαστική και αναμφισβήτητη ιδεολογική χρεωκοπία της τετάρτης Αυγούστου, δίπλα και στην εσωτερική της αποτυχία. Αφού δείξαν ότι ο φασισμός είναι άμεσος εχθρός, ας εξωτερικά, γιατί απειλεί την ακεραιότητα και ανεξαρτησία, και εσωτερικά, γιατί μας θέλει είλωτες, δηλαδή μας θέλει και μας κάνει ανίκανους να υπερασπίσουμε τη λευτεριά μας εσωτερικά και εξωτερικά.

Και ο λαός θα είχε σαρώσει την πανούκλα της τετάρτης Αυγούστου, αν η απειλή του Μουσολίνι- Χίτλερ δε συγκέντρωνε όλη την προσοχή του. Περνάμε στιγμές δύσκολες. Και τις δυσκολίες αυτές μπορεί να τις αντιμετωπίσει αποτελεσματικά μόνο ένα ε θ ν ι κ ό μ έ τ ω π ο.

Το εθνικό μέτωπο θα συγκεντρώσει όλους που καταλαβαίνουν ότι μόνο μια πραγματική εσωτερική ενότητα θα επιτρέψει την πανελλαδική παλλαϊκή πανστρατιά, που με τη βοήθεια του παγκόσμιου αντιφασισμού, θα χαλάσει τα σχέδια του Μουσολίνι και του Χίτλερ. Μια τέτια εσωτερική ενότητα είναι δυνατή μονάχα αν αποκατασταθεί εσωτερικά η λαϊκή λευτεριά και αν εξυπηρετηθεί το πραγματικό λαϊκό συμφέρο. Το ότι η μοναρχοφασιστική δικτατορία συνεχίζει την εσωτερική αντιλαϊκή της πολιτική, δείχνει για μια ακόμα φορά ότι δεν έχει καμιά απόλυτα σχέση με το πραγματικό εθνικό συμφέρο. Φοβάται περισσότερο τον ελεύθερο λαό από την εξωτερική φασιστική κατάχτηση. Και είναι έτοιμη να συνθηκολογήσει, να δεχτεί την κατάχτηση για να κρατήσει δούλο το λαό. Φοβάται σήμερα περισσότερο από κάθε άλλη φορά το ΚΚΕ, που τα πράγματα το δικαίωσαν πάλι απόλυτα και στερέωσαν και πλάτυναν το πολιτικό του γόητρο. Γι' αυτό και το χτυπά λυσσασμένα. Μα όσο περισσότερους κομμουνιστές πιάνει, τόσο πιο κοντά στην Αθήνα φέρνει το Μουσολίνι. Κι αυτό, ένα καθήκον επιβάλλει στον κάθε κάτοικο της χώρας αυτής: πραγματοποίηση του εθνικού μετώπου παρά τη θέληση και ενάντια στη θέληση των ντόπιων και ξένων πλουτοκρατών.

Ανατρέποντας τη δικτατορία, μόνο έτσι θα κάνουμε δυνατή την υπεράσπιση της λευτεριάς μας κι ας είναι ο Μουσολίνι δέκα φορές πιο εξοπλισμένος. Είμαστε μείς εκατό φορές πιο αποφασισμένοι να πεθάνουμε παρά να σκλαβωθούμε. Για να καταπολεμηθεί αποφασιστικά η μοναρχοφασιστική δικτατορία πρέπει να αναπτυχθεί σωστά και το ιδεολογικό μέτωπο, να της κουρελιαστεί ο θεωρητικός μανδύας, η ψευτοεπιστημονική «ιστορική βάση», να αφοπλιστεί ιδεολογικά.

Είναι αφάνταστο το ιδεολογικό πελάγωμα που χαρακτηρίζει τους «θεωρητικούς» της δικτατορίας. Αυτό είναι αναπόφευχτο. Η φασιστική διχτατορία δε μπορεί να έχει ιδεολογική συνέπεια και ενότητα. Γιατί, ενώ ουσιαστικά δουλεύει στους πλουτοκράτες, θέλει να παρουσιάζεται ότι εξυπηρετεί το λαό και ότι απ' αυτό προέρχεται. (μια πλευρά αυτής της προσπάθειας είναι και ότι ο Μεταξάς κρατικοποίησε και τη Γενική Συνομοσπονδία των εργατών, τις οργανώσεις των επαγγελματιών, τους αγροτικούς συνεταιρισμούς και την ΕΟΝ και , επιβάλλοντας στις διοικήσεις τους δικά του όργανα, θέλει να κάνει τις οργανώσεις αυτές στηρίγματα για το «νέο κόμμα» του και να το παρουσιάζει έτσι ότι εκφράζει τη θέληση του λαού).

Έτσι ο Μεταξάς, μια διακηρύττει ότι το νέο κράτος «στηρίζεται στη θρησκεία, οικογένεια, πατρίδα και βασιλιά» (σάμπως εκατό τόσα χρόνια ο ελληνικός λαός δεν τά 'χει όλα αυτά χωρίς να βλέπει ηλίου πρόσωπο), την άλλη ότι δεν είναι δικτατορία, μα κράτος των εργατών και αγροτών, την Τρίτη ότι «ο τρίτος ελληνικός πολιτισμός» είναι αστικός κλπ. Ενώ πραγματικά είναι εκείνο που είπε στους πλουτοκράτες λίγες μέρες ύστερ' από την Τετάρτη Αυγούστου: «δόστε λίγα για να σώσετε τα πολλά». Ο Νικολούδης λέει ότι η Τετάρτη Αυγούστου είναι δικτατορία «αφού δικτατορία ήτανε και η Αθήνα του Περικλή» και ο Κοτζιάς διακηρύττει ότι η Τετάρτη Αυγούστου είναι λαϊκή «επανάσταση», η παρέα του Δημητράτου, ότι το νέο κράτος είναι σοσιαλιστικό κλπ.

Στη βάση όλων αυτών βρίσκεται πάντα η ιδεολογία της «Μεγάλης Ιδέας». Η «Μεγάλη Ιδέα», σαν θεωρία και σαν πράξη, συγκροτεί ολόκληρο το οικονομικό, κοινωνικό, πολιτικό και πνευματικό σύστημα της αστοτσιφλικάδικης αντίδρασης από τότε που κυβερνά τον τόπο, δηλ. από τότε που υπάρχει η νέα Ελλάδα μέχρι τις μέρες μας. Όποιος θέλει να συλλάβει το πραγματικό νόημα στο νεοελληνικό ξετύλιγμα, πρέπει σωστά να αναλύσει και να χωνέψει την ουσία της «Μεγάλης Ιδέας» για να φωτίσει σωστά και το δρόμο της νεοελληνικής λαϊκής απελευθέρωσης, το δρόμο προς τη λαϊκή δημοκρατία, πρώτο σταθμό προς το ολοκληρωτικό κοινωνικό ξεσκλάβωμα του λαού της Ελλάδας. Σαν συμβολή στο έργο αυτό προσφέρεται και η ιστορία αυτή.

12 του Ιούνη 1939

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

1. Το ελληνικό έθνος, απλώνοντας τις ρίζες του στο βυζαντινό μεσαίωνα, πήρε τη βασική του διαμόρφωση κάτω από την κυριαρχία των σουλτάνων. Ζυμώθηκε κι ανδρώθηκε μέσα σε ατελείωτη σειρά από εθνικούς και δημοκρατικούς αγώνες. Και την απελευθερωτική του επανάσταση τη θέλησε και την άρχισε σαν εθνικοδημοκρατικό ξεσκλάβωμα από την οθωμανική υποδούλωση και τη φαναριώτικη και κοτζαμπασίδικη εκμετάλλευση και όχι μονάχα για τους έλληνες, αλλά και για όλους τους βαλκανικούς λαούς. Έτσι τραγούδησε και δούλεψε την επαναστατική ιδέα ο Ρήγας ο Βελεστινλής, έτσι προετοίμασε το 21 η Φιλική Εταιρία.

2. Η αστοτσιφλικάδικη αντίδραση, παίρνοντας με τη βοήθεια της αντιδραστικής Ευρώπης την ηγεμονία της επανάστασης και, σαν συνέχεια, τη διακυβέρνηση της χώρας, διαστρέβλωσε και έπνιξε τους δημοκρατικούς σκοπούς της και στη θέση τους έβαλε την ιδεολογία και την πολιτική της «Μεγάλης Ιδέας».

3. Η «Μεγάλη Ιδέα» ενάντια σ' όλα τα δεδομένα της ιστορίας και της επιστήμης διακήρυξε: α) ότι η νέα Ελλάδα αποτελεί απόγονο, κληρονόμο και συνεχιστή της αρχαίας Ελλάδας των δουλοχτητών και της βυζαντινής αυτοκρατορίας του ασιατικού δεσποτισμού. Και ότι για την ιστορική αποστολή , που της είναι δοσμένη «από τα πάνω», έχει να ξαναφτιάξει την «ελληνική αυτοκρατορία», που δεν υπήρξε ποτέ. Έτσι διατύπωσε μεγαλοελλαδίτικες καταχτητικές βλέψεις πάνω σ' όλα τα Βαλκάνια και τη Μικρά Ασία και αυτού πρέπει να βρούμε μια από τις κυριότερες αιτίες γιατί δε λύθηκε δημοκρατικά το βαλκανικό πρόβλημα και για το εξοντωτικό αλληλοφάγωμα των λαών, που κατοικούν τη Χερσόνησο του Αίμου, β) ότι η νέα Ελλάδα δε μπορεί να ζήσει στα στενά της όρια και ότι τη λύση για όλα τα προβλήματά της και όλες τις δυσκολίες της θα τη βρει στην πραγματοποίηση της «Μεγάλης Ιδέας». Τότε θα πλουτίσει και θα ευτυχήσει και σαν λαός και σαν τόπος. Γι' αυτό στην πραγματοποίηση αυτού του σκοπού πρέπει να αφιερωθούν όλες οι δυνάμεις. Για το σκοπό αυτό πρέπει να γίνουν όλες και οι πιο βαριές θυσίες και ο λαός να δεχτεί όλα και τα πιο μεγάλα βάρη.

4. Με το θάμπος και την ακτινοβολία, που είχε η «Μεγάλη Ιδέα», η αστοτσιφλικάδικη αντίδραση έκρυβε και κάλυπτε την πραγματική της πολιτική, τα ουσιαστικά έργα της:

Α)Διατήρησε τα κοτσαμπασίδικα προνόμια και τις μισοφεουδαρχικές σχέσεις στην αγροτική οικονομία, δηλ. δεν έλυσε αστικοδημοκρατικά το αγροτικό ζήτημα, απαραίτητη προϋπόθεση για να δημιουργηθεί πλατιά και ρωμαλέα εσωτερική αγορά, βάση για να αναπτυχθούν οι εσωτερικές παραγωγικές δυνάμεις.

Β)Κατοχύρωσε τον καθυστερημένο αγροτικό εμπορομεσιτικό χαρακτήρα της οικονομίας της χώρας, πράγμα που έκανε την Ελλάδα αγροτικό εξάρτημα για τις βιομηχανικές χώρες.

Γ)Για ν' ανταποκριθεί στις κολοσιαίες οικονομικές απαιτήσεις της «Μεγάλης Ιδέας»: α) επιδόθηκε σ' ένα αντιοικονομικές εξωφρενικό δανεισμό, που χρόνο με χρόνο, ολοένα και πιο πολύ, έδενε τη χώρα στην ξενική οικονομική και πολιτική εξάρτηση , την ξεπουλούσε ουσιαστικά στους ξένους και β) φόρτωσε το λαό και τη χώρα με τεράστια οικονομικά φορολογικά βάρη που έπνιγαν την παραγωγική ζωτικότητα και δυναμικότητά τους, έφραζαν την ανάπτυξή τους.

Δ) Καταδίκαζε το λαό στην πιο βαριά εξαθλίωση, καταπίεση και εκμετάλλευση. Έτσι η χρηματιστική ολιγαρχία της χώρας, που συνένωνε κάτω από τη μονοπωλιακή σχεδόν οικονομική ηγεμονία της Εθνικής Τράπεζας το εμπορομεσιτικό κεφάλαιο και την κοτζαμπασίδικη πλουτοκρατία, μαζί με την κυριαρχική συμμετοχή του ξένου κεφαλαίου, κρατούσε την Ελλάδα σε μια ολόπλευρη οικονομική, κοινωνική, εκπολιτιστική καθυστέρηση και πισωδρόμηση, που την έδεναν στο τελευταίο σκαλοπάτι του σύγχρονου πολιτισμού. Αυτό όμως δεν την ενοχλούσε, γιατί ακριβώς από αυτό έβγαζε τα δισεκατομμύριά της.

5. Η λειτουργία των νόμων της κεφαλαιοκρατικής οικονομίας, η κεφαλαιοκρατική εκμετάλλευση και συσσώρευση, είχαν σαν συνέπεια τη δημιουργία και την ανάπτυξη της ντόπιας βιομηχανίας. Όμως η βιομηχανία αυτή , όπως σταδιοδρόμησε κάτω από την εποπτεία και με τη συμμετοχή του εμπορομεσιτικού κεφαλαίου και της κοτζαμπασίδικης πλουτοκρατίας , είχε από την αρχή και διατήρησε το χαρακτήρα μιας καθυστερημένης ελαφριάς βιομηχανίας αγροτικής χώρας, που για τις μηχανές, την τεχνική, πολλές πρώτες ύλες και μισοκατεργασμένο βιομηχανικό υλικό και τις βασικές καύσιμες ύλες, εξαρτιόταν από το εξωτερικό. Έτσι και το βιομηχανικό κεφάλαιο, η πιο «προοδευτική» μερίδα της αστικής τάξης, δεν απόβλεψε ποτέ στο δημοκρατικό εσωτερικό ξεκαθάρισμα. Ζήτησε και πραγματοποίησε πάντα το συμβιβασμό με τους κοτζαμπάσηδες και το εμπορομεσιτικό κεφάλαιο. Στάθηκε πάντα μέσα στα πλαίσια του αστοτσιφλικάδικου συνασπισμού. Αποδέχτηκε ολοκληρωτικά την πλατφόρμα της «Μεγάλης Ιδέας». Η πάλη του μέσα στον αστοτσιφλικάδικο συνασπισμό απόβλεπε στο να εξασφαλίσει την ηγεμονία σ' αυτόν και τη διακυβέρνηση της χώρας α) για να υπερασπίσει πιο στέρεα τα συμφέροντά του και β) για να οργανώσει πιο συστηματικά και γερά την εξωτερική εξόρμηση της «Μεγάλης Ιδέας».

6. Η αστοτσιφλικάδικη αντίδραση πίεζε καταθλιπτικά τα βασικά εσωτερικά ζητήματα, μα δε μπορούσε και να τα εκμηδενίσει, να τα εξαφανίσει. Αντίθετα, όσο μεγάλωνε η πίεση αυτή, όσο αύξαινε η καθυστέρηση της χώρας, τόσο τα προβλήματα αυτά - που εκφράζανε την οργανική και ζωτική ανάγκη και απαίτηση του λαού και του τόπου να ζήσει και να προοδέψει - προωθούνταν πιο επιταχτικά στο προσκήνιο της κοινωνικο-πολιτικής ζωής της χώρας, ζητώντας ολοένα και πιο επίμονα τη λύση τους. Αυτή η βασική εσωτερική αντινομία της αστοτσιφλικάδικης Ελλάδας βρίσκεται στη βάση της ακατάπαυτης πολιτικής ανωμαλίας, που γιομίζει τη ζωή της νέας Ελλάδας σ' όλο το μάκρος της. Η αγροτιά παλαίβει και προβάλλει διαρκώς τις απαιτήσεις της, μα τα κινήματά της, ανοργάνωτα και αυθόρμητα, τα εκμεταλλεύεται για λογαριασμό της η μια είτε η άλλη αστοτσιφλικάδικη κλίκα, χωρίς αυτό να μειώνει την προοδευτική σημασία τους. Η ανάπτυξη της βιομηχανίας αυξαίνει το προλεταριάτο , που απ' αυτή την κοινωνική του προέλευση και τις ανάγκες της ύπαρξής του, είναι φορέας από καινούργιες αξίες και τάσεις και αντικειμενικά ηγεμόνας στο λαϊκό απελευθερωτικό κίνημα. Οι μικροαστικές μάζες, η φτωχολογιά των πόλεων , σπρώχνονται κι αυτές αντικειμενικά σε προοδευτικές κατευθύνσεις. Έτσι , σιγά μα σταθερά, ωριμάζουν οι αναγκαίες αντικειμενικές προϋποθέσεις και συγκεντρώνονται οι δυνάμεις για μια ριζική εσωτερική μεταβολή, έξω και ενάντια στη «Μεγάλη Ιδέα».

7. Όμως η κίνηση αυτή δε βρίσκει ακόμα το συνειδητό ιδεολογικό κίνημα και τον πολιτικό οργανωτή της, Η αστοτσιφλικάδικη αντίδραση τόσο συστηματικά δούλεψε τα μυαλά του λαού με την ιδεολογία της «Μεγάλης Ιδέας», ώστε ο κόσμος πιστεύει σ' αυτή και είναι έτοιμος να παλαίψει για την πραγματοποίησή της. Η «Μεγάλη Ιδέα» κυριαρχεί παντού και υποχρεώνει κάθε άλλη πνευματική, πολιτική, κοινωνική κίνηση να στεγαστεί κάτω από τα φτερά της. Έτσι, πάνω στο φόντο της ολόπλευρης καθυστέρησης της χώρας, η τέτια καταθλιπτική και μονοπωλιακή ηγεμονία της «Μεγάλης Ιδέας», αποτελεί τον ειδικό λόγο που εξηγεί γιατί στην προπολεμική Ελλάδα καθυστέρησε τόσο η μαρξιστική θεωρία και σκέψη και η σοσιαλιστική πολιτική κίνηση και οργάνωση και γενικά κάθε μαζικό ριζοσπαστικό δημοκρατικό κίνημα. Η τέτια καθυστέρηση είχε σαν συνέπεια ότι τα βασικά νεοελληνικά προβλήματα δε βρήκαν την επιστημονική μαρξιστική διαφώτιση και επεξεργασία τους, πράγμα που είχε τη σοβαρή αρνητική επίδρασή του σε όλη την κατοπινή για το λαϊκό επαναστατικό κίνημα εξέλιξη.

8. Στη βάση της «Μεγάλης Ιδέας» έστεκε μια αντινομία που προδίκαζε την ίδια την αποτυχία, γιατί ενώ η επίδοση σε τέτιους μεγάλους καταχτητικούς σκοπούς απαιτούσε να υπάρχει γερή εσωτερική οικονομική βάση και άνθιση και στέρεη κοινωνική και πολιτική οργάνωση, που θα ήταν ικανές να κρατήσουν τόσο βαρύ φορτίο, η «Μεγάλη Ιδέα» ανέβαλλε την εξασφάλιση των προϋποθέσεων αυτών της επιτυχίας ύστερ' από την πραγματοποίησή της! Έτσι γινόταν φανερό ότι δε θα βάσταγαν τα ίδια της τα πόδια, αφού έκρυβε μέσα της το σπέρμα της αποτυχίας της. Αυτό όμως μπορούσε να γίνει κτήμα του λαού μόνο πάνω στη βάση της ίδια του της πείρας μέσα στη ζωή και στην πάλη. Αυτό και γίνηκε όταν ήρθε η αποτυχία της «Μεγάλης Ιδέας» σαν γενική δομή στα 1897-98 και σαν καταστροφική κατάρρευση στα 1922 (η σχετική επιτυχία της στα 1912-13 δεν αλλάζει τη γενική εικόνα). Η τέτια πείρα προώθησε την ωρίμανση των υποκειμενικών προϋποθέσεων για τη ριζική εσωτερική μεταβολή.

Αυτά τα βασικά χαρακτηριστικά γνωρίσματα παρουσιάζει η οικονομική και κοινωνικοπολιτική διάρθρωση της χώρας όταν ζύγωνε να κλείσει τα 100 χρόνια από την εθνικοαπελευθερωτική της επανάσταση, στις παραμονές της δημιουργίας του Κομμουνιστικού Κόμματος της Ελλάδας.

13 του Ιούνη 1939

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΡΩΤΟ

ΙΔΡΥΣΗ ΤΟΥ ΚΚΕ

1. Οι πόλεμοι χειροτέρεψαν τη γενική κατάσταση στην Ελλάδα. Όξυναν ακόμα πιο πολύ όλες τις εσωτερικές αντιθέσεις της. Έμπασαν τη χώρα στη γενική της κρίση, που συνεχίζεται ακόμα και που το τέρμα της συνδέεται αναπόφευκτα και ιστορικά με την ανάγκη να γίνει μια συθέμελη επαναστατική εσωτερική κοινωνική αλλαγή, που θα μπάσει την Ελλάδα σε καινούργιο λαϊκό δρόμο, ενάντια στον αστοτσιφλικάδικο, έξω από τα πλαίσια και ενάντια στη «Μεγάλη Ιδέα».

2. Οι αντικειμενικές προϋποθέσεις για την αλλαγή αυτή ωριμάζουν πιο γρήγορα. Συγκεντρώνονται και συνειδητοποιούνται πιο γοργά οι υποκειμενικές, οι κοινωνικές δυνάμεις που έχουν την ιστορική αποστολή για την πραγματοποίησή της. Οι πόλεμοι : α) μεγάλωσαν την οικονομική αποστράγγιση του τόπου, τη φτώχια και τη μιζέρια του λαού, την εξάρτηση της χώρας από τους ξένους, β) έδειξαν στο λαό ότι και όταν ακόμα πετυχαίνουν (1912-13), δε φέρνουν ευτυχία, μα πιο μεγάλη εξαθλίωση: έτσι υπόσκαψαν τα θεμέλια της «Μεγάλης Ιδέας», γ) μαζί με το αιματηρό αλληλοφάγωμα μέσα στον αστοτσιφλικάδικο συνασπισμό έδειξαν για ποιον δουλεύουν τα κόμματα της πλουτοκρατίας, δ) έμπλεξαν πιο πολύ την εξωτερική θέση της Ελλάδας τόσο στη Μακεδονία - Θράκη όσο και στη Μεσόγειο, ε) πρόσθεσαν καινούργιες εσωτερικές δυσκολίες( εθνικό-προσφυγικό ζήτημα), στ) δυνάμωσαν την εργατική τάξη με τη σχετική ανάπτυξη της βιομηχανίας, ζ) φέραν τη μικρασιατική καταστροφή, ζ) επιτάχυναν την ιδεολογική χειραφέτηση και την οργανωτική συσπείρωση του εργαζόμενου λαού και πρώτ' απ' όλα της εργατικής τάξης, θ) προώθησαν την πάλη της αγροτιάς για τη λύση του αγροτικού ζητήματος. Στην Ελλάδα έχουμε τότε π ο λ ι τ ι κ ή ε π α ν α σ τ α τ ι κ ή κ ρ ί σ η .

3. Οι προοδευτικές ιδέες και τάσεις άρχισαν να καταχτούν τις μάζες, να μετατρέπονται σε υλική δύναμη, να αποχτούν οργανωτικό εξοπλισμό. Όλη αυτή η γοργή κίνηση μαζών, προβλημάτων και ιδεών, σε τελευταία ανάλυση, αντικειμενικά εκφράζουν τούτο δω: Η χρεωκοπία της «Μεγάλης Ιδέας» έδειξε ότι η αστοτσιφλικάδικη πολιτική δεν οδηγεί παρά μόνο σε καταστροφές, εξαθλίωση , ξεπούλημα. Για να ζήσει η Ελλάδα πρέπει να αλλάξει πορεία έξω από τη «Μεγάλη Ιδέας», ενάντιά της δηλ. να αποβλέψει στην εσωτερική αναδημιουργία, σπάζοντας τα δεσμά που την εμποτίζουν, πρώτ' απ' όλα τα μισοφεουδαρχικά υπολείμματα και την ξενική εξάρτηση, για ν' ανοίξει το δρόμο στην ανάπτυξη των εσωτερικών παραγωγικών δυνάμεων, που είναι ζωτική προϋπόθεση για να ορθοποδήσει ο λαός και ο τόπος, δηλ., από τον αστοτσιφλικάδικο δρόμο ανάπτυξης να μπει στον αστικοδημοκρατικό μετασχηματισμό. Η συσσώρευση αντιθέσεων και προβλημάτων, η ανακατάταξη των κοινωνικών δυνάμεων που έφερνε, ιστορικά αυτό το πρόβλημα έβαζαν για άμεση λύση μπροστά στη νέα Ελλάδα και στο λαό της.

4. Η προδοσία της αστική τάξης, η άρνηση και εγκατάλειψη της δημοκρατικής αποστολής της, προώθησαν στην ηγεμονία του αστικοδημοκρατικού μετασχηματισμού την πιο προοδευτική τάξη της κοινωνίας, την εργατική, επικεφαλής της αγροτιάς και του άλλου εργαζόμενου λαού. Έτσι ο μετασχηματισμός αυτός έπαιρνε λαοκρατικό δημοκρατικό χαρακτήρα, δηλ. στρέφονταν και ενάντια στην αστική τάξη, και στη νεοελληνική επαναστατική κλίμακα, τοποθετούνταν , απ' αυτή την επιταχτική ιστορική ανάγκη της ολοκλήρωσης της κοινωνικής απελευθέρωσης της εργατιάς και όλου του εργαζόμενου λαού, σαν ένας σταθμός πριν από την προλεταριακή σοσιαλιστική επανάσταση.

5. Στο τέλος του μεγάλου πολέμου η κατάσταση στην Ελλάδα α ν τ ι κ ε ι μ ε ν ι κ ά είναι ώριμη για να λυθεί το β α σ ι κ ό π ρ ό β λ η μ α που η ιστορία τότε έβαζε μπροστά η α σ τ ι κ ο δ η μ ο κ ρ α τ ι κ ή ε π α ν ά σ τ α σ η, με κινητήρα την εργατική τάξη επικεφαλής της αγροτιάς και του άλλου εργαζόμενου λαού. Υποκειμενικά η ανάγκη της αλλαγής καταχτάει τα μυαλά. Οι σοσιαλιστικές οργανώσεις δημιουργούνται στις βασικές πόλεις. Η συνδικαλιστική οργάνωση της εργατικής τάξης και οι αγώνες της απλώνουν γοργά. Η κοινωνική επανάσταση και αναστάτωση, που κλονίζει τα θεμέλια της Ευρώπης, και πρώτ' απ' όλα η νίκη της επανάστασης του Οχτώβρη στη Σοβιετική ΄Ένωση, επιδρούν με εξαιρετική δύναμη πάνω στην επαναστατική κρίση που αγκαλιάζει τη χώρα μας, πάνω στον επαναστατικό ρυθμό στην Ελλάδα. Η κατάσταση είναι ώριμη για τη δημιουργία του κόμματος εκείνου , που πολιτικά θα εκφράσει, θα συνενώσει, θα οργανώσει, θα κατευθύνει το προλεταριακό και λαϊκό επαναστατικό κίνημα για τη ριζική εσωτερική κοινωνική αλλαγή. Και το κόμμα αυτό, το Κομμουνιστικό Κόμμα της Ελλάδας, ιδρύεται το Νοέμβρη του 1918. Τον προηγούμενο μήνα είχε ιδρυθεί η Γενική Συνομοσπονδία των Εργατών της Ελλάδας.

6. Να ποιες ανάγκες, αιτίες και συνθήκες γέννησαν το ΚΚΕ. Η ίδρυσή του αποτελεί έναν από τους πιο σημαντικούς σταθμούς στο νεοελληνικό κοινωνικό ξετύλιγμα. Το κόμμα όταν ιδρύθηκε, ονομάστηκε σοσιαλεργατικό και προσχώρησε στη 2η Σοσιαλιστική Διεθνή. Το 1920, στο δεύτερο συνέδριο του,, προσχώρησε στην 3η Κομμουνιστική Διεθνή και στον τίτλο του πρόσθεσε τη λέξη κομμουνιστικό σε παρένθεση. Στα 1924 ονομάστηκε ΚΚΕ- ελληνικό τμήμα της Κομμουνιστικής Διεθνούς. Τα γεγονότα αυτά προβάλλοντας μερικοί «ιστορικοί» του κόμματος, αρνήθηκαν το 1918 σαν αρχή του ΚΚΕ. Όμως το κόμμα που ιδρύθηκε στα 1918, παρέμεινε το πρώτο, ενιαίο, αδιάσπαστο και μοναδικό κόμμα του προλεταριάτου και με αδιάκοπη φυσιολογική εσωτερική εξέλιξη και ανάπτυξη, βρήκε το σωστό, το νεοελληνικό μπολσεβίκικο δρόμο. Αυτό το γεγονός επιβάλλεται αναμφισβήτητα και ανατρέπει τους δογματικούς μηχανιστικούς ισχυρισμούς, που πρόβαλλαν οι «ιστορικοί» αυτοί.

14 του Ιούνη 1939

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΔΕΥΤΕΡΟ

H ΚΡΙΣΗ ΤΟΥ ΚΚΕ

(1918- 1931)

1.Με την ίδρυσή του το ΚΚΕ μπαίνει σε μια βαθιά και μακρόχρονη εσωτερική κρίση, που για αιτία έχει τούτη τη βασική αντίθεση - αντίθεση που εξηγήθηκε η ιστορική της προέλευση, που χαρακτηρίζει και αντανακλά σε ολόκληρο το λαϊκό επαναστατικό κίνημα: Ενώ α ν τ ι κ ε ι μ ε ν ι κ ά η κατάσταση το καλεί να οργανώσει και να καθοδηγήσει τον εργαζόμενο λαό στη λαοκρατική δημοκρατική μεταβολή, που είναι ώριμη, υ π ο κ ε ι μ ε ν ι κ ά το κόμμα δεν μπορεί να συλλάβει το νόημα της εποχής του, να δώσει το νεοελληνικό μπολσεβίκικο πρόγραμμα της μεταβολής αυτής, να τοποθετηθεί σωστά στο πεδίο των πολιτικών, κοινωνικών συγκρούσεων της περιόδου αυτής. Αναμασά και μεταφέρνει απ' έξω γενικές, αφηρημένες, δογματικές θέσεις και διαπιστώσεις, χρησιμοποιεί έτσι είτε αλλιώς αφηρημένη επαναστατική φρασεολογία, δε μπορεί όμως μέσα από τη νεοελληνική κοινωνική ζωή και πραγματικότητα να χαράξει το νεοελληνικό μπολσεβίκικο δρόμο εξέλιξης. Αυτό το γεγονός το κρατά ουσιαστικά μακριά από τη ζωντανή δημιουργική πολιτική δράση, από τις πολιτικές ανάγκες και ζυμώσεις της στιγμής.

Το κόμμα παλαίβει ακούραστα και αποτελεσματικά για την οργάνωση και τις οικονομικές διεκδικήσεις των εργαζομένων, κατά πρώτο λόγο της εργατικής τάξης. Όμως δεν έχει καθημερινή νεοελληνική επαναστατική πολιτική. Δεν ανταποκρίνεται στις πολιτικές απαιτήσεις, που κάθε στιγμή προβάλλουν τα γεγονότα, η γοργή εξέλιξη και κίνηση της εποχής, οι μάζες. Δε μπορεί να δώσει μαρξιστικά-λενινιστικά τη θεωρητική προγραμματική σύνθεση της τότε νεοελληνικής πραγματικότητα, να φωτίσει σωστά το δρόμο της ανέλιξης και έτσι να συνενώσει και να κατευθύνει πολιτικά το τεράστιο λαϊκό επαναστατικό οργασμό προς τη λαοκρατική δημοκρατική μεταβολή, που είναι τότε το ώριμο και πραγματοποιήσιμο καθήκον. Σε μια περίοδο που τη χώρα την κλονίζει πρωτόφαντη επαναστατική κρίση, που η αστοτσιφλικάδικη πλουτοκρατία «δε μπορεί να κυβερνήσει όπως πριν» και ο λαός «δε θέλει να κυβερνηθεί όπως πριν», που η πολεμική μικρασιατική κατάρρευση συμπαρασύρει όλες τις παλιές αξίες, το πολιτικό κόμμα, που ιστορικά και αντικειμενικά είναι ο πρωτεργάτης, ο οργανωτής, ο καθοδηγητής και κινητήρας της κοινωνικής ανατροπής, υποκειμενικά δε θα μπορούσε να ανταποκριθεί στα προστάγματα της περιόδου αυτής. Του λείπει η νεοελληνική μαρξιστική- λενινιστική θεωρία, βγαλμένη, ζυμωμένη, δημιουργημένη, φυτρωμένη μέσα από τη δυστυχία, τις ανάγκες και τη θέληση του εργαζόμενου λαού. Αυτό το κρατά πολιτικά μακριά από το λαό. Να πάνω σε ποια βάση και από ποιες αιτίες ξέσπασε η μακροχρόνια εσωτερική κρίση του ΚΚΕ.

2. Η κρίση του κόμματος ήταν βασικά και κύρια κρίση τ ω ν κ α θ ο δ η γ η τ ώ ν τ ο υ και στις βασικές καμπές, που σημείωσε η μεταπολεμική εξέλιξη της χώρας, παρουσιάζει τις παρακάτω κύριες φάσεις:

α) Ο π ο ρ τ ο υ ν ι σ μ ό ς (1918-24). Για φορείς του έχει τους μικροαστούς διανοούμενους, που το επαναστατικό ρεύμα της εποχής τούς έσπρωξε προς τ' αριστερά και προς το ΚΚΕ, το μοναδικό κόμμα που έστεκε ενάντια στην αστοτσιφλικάδικη αντίδραση.. Είναι η πρώτη άμεσα ύστερ' απ' τον πόλεμο επαναστατική περίοδο. Το επαναστατικό ξεσήκωμα των μαζών, η οικονομική κρίση, η μικρασιατική εκστρατεία και καταστροφή, κλονίζουν συθέμελα την αστοτσιφλικάδικη κυριαρχία. Ο οπορτουνισμός, που δεν πιστεύει στη δυνατότητα μιας ανεξάρτητης προλεταριακής πολιτικής και λύσης της κρίσης, εγκαταλείπει την πολιτική πρωτοβουλία στα «προοδευτικά» αστικά κόμματα και δένει την εργατική τάξη και το επαναστατικό κίνημα στην ουρά της αστικής δημοκρατίας, διατυπώνοντας τη θεωρία « το κόμμα έχει ανάγκην μακράς νομίμου υπάρξεως», δηλ. Πρέπει να μείνει έξω από την πολιτική ζωή και δράση της χώρας. Αυτό εφαρμόζει , ενώ η αστική τάξη πραγματοποιεί τη «δημοκρατική» μεταβολή, καλμάρει το λαϊκό επαναστατικό κίνημα με μικρές παραχωρήσεις και ξεπερνά έτσι τη βαθιά επαναστατική κρίση.

β) Λ ι κ β ι ν τ α ρ ι σ μ ό ς (1926-28). Η αστική δημοκρατία για το λόγο ότι δεν έλυσε κανένα από τα βασικά ζητήματα του λαού και του τόπου, περνά, ένα χρόνο ύστερα από την εγκαθίδρυσή της, την πρώτη βαθιά κρίση της με τη δικτατορία του Παγκάλου. Αμέσως ύστερα η πλουτοκρατία πραγματοποιεί το πέρασμα στην περίοδο της σχετικής σταθεροποίησης σε βάρος των εργαζομένων. Η πείρα της ζωής δείχνει την αποτυχία για το λαό της αστικής δημοκρατίας. Η ανάγκη για μια λαοκρατική δημοκρατική διέξοδο προβάλλει πιο καθαρά και πιο επιταχτικά από κάθε άλλη φορά. Όμως, ο μικροαστικός ριζοσπαστισμός του λικβινταρισμού κηρύσσει ουσιαστικά την πολιτική αποχή ( που πραγματοποιεί έμπρακτα ο αρχηγός του) και τη διάλυση του ΚΚΕ για ένα «νέο ξεκίνημα», που θα φτιάσει καινούργιο κόμμα από τα «καλύτερα» επαναστατικά στοιχεία! Ρίχνει το κόμμα σε μια αποσυνθετική εσωτερική διαμάχη, ενώ η πλουτοκρατία πραγματοποιεί τη μερική σταθεροποίηση. Ο λικβινταρισμός βρήκε γρήγορα το θεωρητικό - πολιτικό - οργανωτικό στέγασμά του κάτω από τα φτερά του αντεπαναστατικού τροτσκισμού.

γ) Ο φ ρ α ξ ι ο ν ι σ μ ό ς δ ί χ ω ς α ρ χ έ ς (1929-31). Η μερική σταθεροποίηση της αστοτσιφλικάδικης οικονομίας κλονίζεται και καταρρέει, μια πρωτόφαντη οικονομική κρίση, που τη συνοδεύει μια γρήγορη επαναστατική άνοδος των μαζών αγκαλιάζει τη χώρα. Έχουμε το πέρασμα στην τ ρ ί τ η π ε ρ ί ο δ ο της μεταπολεμικής αστοτσιφλικάδικης εξέλιξης. Ο σεχταριστικός δογματισμός και η μηχανικότητα, που χαρακτηρίζει την τότε κομματική καθοδήγηση, ενώ στα λόγια παραδέχεται τη γραμμή της Κομμουνιστικής Διεθνούς, πολιτικά - πραχτικά δε μπορεί να δει τη γοργή αλλαγή της κατάστασης, την καινούργια επαναστατική άνοδο, την ωρίμανση της καινούργιας επαναστατικής κρίσης και έτσι σωστά να προσανατολίσει το κόμμα και σωστά να οργανώσει και καθοδηγήσει την πάλη των μαζών. Η ανικανότητα αυτή, που την κρατά έξω από τη ζωή και την πραγματικότητα, τη ρίχνει - και μαζί της όλο το κόμμα - σε μια δίχρονη χωρίς αρχές φραξιονιστική διαπάλη, που στην οργάνωσή της παίρνει ενεργό μέρος και ο ταξικός εχθρός. Πραγματοποιεί μια ιδεολογική πολιτική συνθηκολόγηση με τον αντεπαναστατικό τροτσκισμό, που στο διάστημα αυτό κάνει σοβαρές πρόοδες σε βάρος του κόμματος. Είναι η φραξιονιστική πάλη που έφερε στο κόμμα τις πιο μεγάλες ζημιές.

3. Αυτοί είναι οι κύριοι σταθμοί της κρίσης του κόμματος. Το ΚΚΕ, ζωντανός επαναστατικός οργανισμός με υγιή προλεταριακή βάση, έπρεπε με την ίδια του την πείρα από τη μακρόχρονη κρίση να ανδρωθεί ως το ξεπέρασμά της, ως την υπερνίκησή της.

15 του Ιούνη 1939

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΤΡΙΤΟ

ΤΕΛΙΚΟΙ ΣΚΟΠΟΙ ΤΟΥ ΚΚΕ

1. Σ' όλη τη μακρόχρονη κρίση του κόμματος κυριαρχεί τούτο το κεντρικό χαρακτηριστικό: η αντίθεση ανάμεσα στις διάφορες καθοδηγήσεις του κόμματος και τη βάση του, που έμεινε πάντα ακλόνητα πίστη στην Κομμουνιστική Διεθνή. Και το κόμμα, μέσα απ' την πείρα και τις καμπές της κρίσης, έφερε αργά μα σταθερά στη συσσώρευση των απαραίτητων θεωρητικών, πολιτικών και οργανωτικών προϋποθέσεων για το πέρασμα και την υπερνίκηση της κρίσης. Ενώ οι διάφορες καθοδηγήσεις έμπλεκαν το κόμμα σε φραξιονιστικές διαμάχες και το τραβούσαν απ' τον οπορτουνισμό στον λικβινταρισμό και το σεχταρισμό, η βάση του κόμματος, στέρεη, υγιής, προλεταριακή, πάλαιβε ακούραστα για τα ζητήματα και την οργάνωση της εργατικής τάξης και των εργαζομένων και έτσι διατηρούσε και μεγάλωνε τη σύνδεση του κόμματος με τις μάζες. Ξεκαθάριζε τις διάφορες αντικομματικές καθοδηγήσεις, διατηρούσε και φύλαγε την ενότητα του κόμματος, παρά το γεγονός ότι όλες οι καθοδηγήσεις του κόμματος απ' την ίδρυσή του ως το λικβινταρισμό, διώχτηκαν απ' το κόμμα. Ανδρώνονταν και ωρίμαζε για τη λύση της κρίσης του ΚΚΕ.

2. Η τελευταία δίχως αρχές φραξιονιστική πάλη (1929-31), που στην οργάνωσή της πήρε μέρος και ο ταξικός εχθρός, χτύπησε το κόμμα πιο πολύ απ' όλες. Μα όσο πιο πολλές ζημιές έφερε, τόσο πιο βαθιά ξεσήκωσε το κόμμα για την εκμηδένισή της. Με την άμεση και δραστήρια επέμβαση της Κομμουνιστικής Διεθνούς, ο φραξιονισμός ξεκαθαρίζεται σύντομα. Την 1η του Νοέμβρη 1931 δημοσιεύτηκε στο «Ριζοσπάστη» έκκληση της Εκτελεστικής Επιτροπής της Κομμουνιστικής Διεθνούς «Προς τα μέλη του ΚΚΕ», που α) έβαλε τέρμα στη φραξιονιστική πάλη και β) καθόριζε για το κόμμα τούτο το κεντρικό καθήκον: να καταπιαστεί , να μελετήσει, να γνωρίσει τα ζητήματα, τις ανάγκες, τις άμεσες διεκδικήσεις της εργατικής τάξης και όλου του εργαζόμενου λαού- να οργανώσει την πάλη των μαζών για τις διεκδικήσεις τους αυτές εφαρμόζοντας κάθε φορά τις μορφές εκείνες της πάλης που ανταποκρίνονται στις συγκεκριμένες συνθήκες και να τείνει αδιάκοπα στο ξάπλωμα, στη συνένωση και το ανέβασμά τους μέχρι τη μαζική πολιτική απεργία. Έτσι το κόμμα θα συνδεθεί με τις μάζες, θα τις οργανώσει, θα καταχτήσει την εμπιστοσύνη τους, θα ριζώσει μέσα τους και εξυψώνοντάς τες αδιάκοπα δια μέσου της πάλης τους για τις άμεσες οικονομικές διεκδικήσεις, θα τις βγάλει ολοένα και πιο μαζικά στη λεωφόρο των ανοιχτών πολιτικών αγώνων, προς τις βασικές διεκδικήσεις προς την εξουσία. Την οργάνωση αυτή της λαϊκής πάλης για τις άμεσες διεκδικήσεις και τις πιο ελάχιστες, χρησιμοποιώντας και τις πιο απλές μορφές αγώνα, καθόρισε η έκκληση της ΚΔ (έναρξη έντονης γραφής)σαν το βασικό κρίκο στη σειρά των καθηκόντων του κόμματος(τέλος έντονης γραφής), που η κατοχή του θα του επιτρέψει να κρατά ολόκληρη την αλυσίδα. Μέσα απ' αυτή την πάλη για το ψωμί, τα καθυστερημένα στρώματα των εργαζομένων θα φτάσουν με την ίδια τους την πείρα ως τη συνείδηση της ανάγκης του αγώνα για την εξουσία και το κόμμα θα βαδίσει σταθερά προς την κατάχτηση της πλειοψηφίας του προλεταριάτου και τη συγκέντρωση γύρω του της αγροτιάς και του άλλου εργαζόμενου λαού.

3. Το κόμμα αποδέχτηκε ομόφωνα την έκκληση της ΚΔ και ρίχτηκε στη δουλιά για την πραγματοποίησή της. Τ' αποτελέσματα ήρθαν σημαντικά. Αναπτύσσονται γρήγορα, κάτω από την καθοδήγηση, οικονομικοί αγώνες των μαζών, πρώτα απ' όλα των εργατών, που ολοένα πλαταίνουν και βαθαίνουν. Αυξάνουν οι οργανώσεις των εργαζομένων και ο ρεφορμισμός περισφίγγεται και περιορίζεται σταθερά. Ο τροτσκισμός αφοπλίζεται ιδεολογικά, καταρρέει οργανωτικά και ασφυκτιά μέσα σ' ένα διαλυτικό εσωτερικό αλληλοφάγωμα. Το κόμμα αναπτύσσεται οργανωτικά και μεγαλώνει την πολιτική του επιρροή. Μέσα από την αδιάκοπη αυτή επαφή με το λαό, που φέρνει στη μελέτη και τη γνώση της νεοελληνικής πραγματικότητας, ξεφυτρώνει οργανικά μια επιταχτική ανάγκη: (έναρξη έντονης γραφής)να καθορίσει το κόμμα τους τελικούς του σκοπούς, να φωτίσει δηλ. τα βασικά νεοελληνικά προβλήματα με το φως του μαρξισμού- λενινισμού(τέλος έντονης γραφής), της επιστημονικής αντικειμενικότητας, για να καθορίσει σωστά τον επαναστατικό δρόμο στο νεοελληνικό ξετύλιγμα, (έναρξη έντονης γραφής)το δρόμο δηλ. που πρέπει να βαδίσει η νέα Ελλάδα για να φτάσει σε μια ολόπλευρη αναγέννηση(τέλος έντονης γραφής). Πρέπει το κόμμα να στεγάσει όλη του τη δουλιά και τη δράση με το πρόγραμμά του που θα προσανατολίσει σωστά τον εργαζόμενο λαό, θα βάλει πάνω σε μια καθαρή και στέρεη, πραγματοποιήσιμη και κατανοητή για τις μάζες, (έναρξη έντονης γραφής)βάση το πρόβλημα της εξουσία και της πάλης γι' αυτή (τέλος έντονης γραφής), θα επιτρέψει στο κόμμα, σπάζοντας τις επιδράσεις του απολίτικου συνδικαλισμού, που ουσιαστικά και έμπραχτα καλλιεργούνταν μέχρι τότε, (έναρξη έντονης γραφής)να εφαρμόσει μια λαϊκή καθημερινή επαναστατική πολιτική, να πάρει τη θέση του στην πολιτική ζωή της χώρας (τέλος έντονης γραφής)και να διεκδικήσει αποτελεσματικά την καθοδήγησή της.

4. Με την άμεση και δραστήρια ενίσχυση της ΚΔ το ΚΚΕ έλυσε το πρόβλημα αυτό. Η 6η Ολομέλεια της Κεντρικής Επιτροπής του ΚΚΕ (Γενάρης 1934) καθόρισε: Η Ελλάδα είναι χώρα αγροτική - βιομηχανική με μέση κεφαλαιοκρατική ανάγκη και με μισοφεουδαρχικά υπολείμματα στην αγροτική οικονομία. Η τέτια οικονομική διάρθρωση της χώρας φέρνει τούτη τη βασική ιδιομορφία: τη σημαντική της πολιτική εξάρτηση από το ξένο κεφάλαιο. Αυτή η εξάρτηση , μαζί με τη διατήρηση των φεουδαρχικών υπολειμμάτων στο χωριό, κρατούν τη χώρα στην οικονομική και στην ολόπλευρή της καθυστέρηση. Η αστική δημοκρατία δεν έθιξε το ξένο κεφάλαιο, αντίθετα μεγάλωσε την εξωτερική εξάρτηση της χώρας. Η αγροτική «μεταρρύθμισή» της αντικατέστησε το γεώμορό της με την πληρωμή για την εξαγορά της γης. Έτσι ουσιαστικά δεν άλλαξε την κατάσταση στο χωριό, δεν έκανε τον αγρότη λεύτερο παραγωγό, με λεύτερη κατοχή της γης και των προϊόντων του. Δεν απάλλαξε τη φτωχομεσαία αγροτική οικονομία από τα βάρη που την κρατούσαν σε μια κατάσταση κατάπτωσης, ανικανότητας και για μια απλή αναπαραγωγή. Για να σπάσει η νέα Ελλάδα τα δεσμά που κρατάνε δεμένες τις παραγωγικές δυνάμεις και την όλη της ανάπτυξη- δεσμά που της επιβάλλει η αστοτσιφλικάδικη αντίδραση πρέπει πρώτ' απ' όλα να λύσει αυτά τα δύο αστικοδημοκρατικά καθήκοντα. Το προλεταριάτο, πρωτοστατώντας ση λύση αυτή και καθοδηγώντας την αγροτιά και τον άλλο εργαζόμενο λαό στην πάλη για την πραγματοποίησή της , που τους ενδιαφέρει ζωτικότατα, καταχτά την εμπιστοσύνη τους και τις εξυψώνει, μέσα από την ίδια τους την πείρα που θα τους δώσει η ανάγκη να συντριφτεί η αστοτσιφλικάδικη αντίδραση ενάντια στη λύση αυτή, ως την πάλη για τη σοσιαλιστική ολοκλήρωση της λαϊκής κοινωνικής απελευθέρωσης, δηλ. ως την απαλλοτρίωση της κεφαλαιοκρατίας και τη σοσιαλιστική οργάνωση της παραγωγής. Κατά συνέπεια, η επερχόμενη επανάσταση στην Ελλάδα, από τα καθήκοντα που πρώτ' απ' όλα έχει να λύσει, θ' αρχίσει σαν αστικοδημοκρατική, με περισσότερο ή λιγότερο γοργό πέρασμά στη σοσιαλιστική επανάσταση. Αυτό πρώτα απ' όλα θα εξαρτηθεί από την ικανότητα της εργατικής τάξης να εξυψώσει ως την κατανόηση της ανάγκης αυτής τη φτωχομεσαία αγροτιά και την άλλη φτωχολογιά στις πόλεις.

5. Κινητήριες δυνάμεις στην επερχόμενη επανάσταση είναι η εργατική τάξη επικεφαλής της φτωχομεσαίας αγροτιάς, των εθνικών μειονοτήτων και της άλλης φτωχολογιάς. Αυτών τη δικτατορία θα εγκαθιδρύσει η επανάσταση, δηλ. την επαναστατική δημοκρατική δικτατορία των εργατών και των χωρικών με βάση τα σοβιέτ. Η εσωτερική εξέλιξη της επανάστασης και το πέρασμα στη σοσιαλιστική θα φέρει την περισσότερη συγκέντρωση της εξουσίας στα χέρια του προλεταριάτου, στη δικτατορία του προλεταριάτου, με βάση τη σύσφιξη της εργατοαγροτικής συμμαχίας. Η ιστορική σημασία της 6ης Ολομέλειας είναι ότι για πρώτη φορά έδωσε την επιστημονική ανατομία της οικονομικής διάρθρωσης της χώρας και καθόρισε το νεοελληνικό δρόμο της λαϊκής απελευθέρωσης και της σοσιαλιστικής πραγματοποίησης. Βασικά ολοκλήρωσε τον ιδεολογικό εξοπλισμό του ΚΚΕ και του έδωσε μια αναμφισβήτητη υπεροχή απέναντι στην αστοτσιφλικάδική ιδεολογία και τη δυνατότητα μιας δημιουργικής επαναστατικής λαϊκής πολιτικής δράσης.

16 του Ιούνη 1939

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΤΕΤΑΡΤΟ

ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΚΑΙ ΤΑΧΤΙΚΗ

1. Σε τελευταία ανάλυση, ο χαρακτήρας της επανάστασης εξαρτάται από το συσχετισμό των ταξικών δυνάμεων. Αν η αγροτιά δε ζήσει με την ίδια την πείρα της έτσι είτε αλλιώς τον αστικοδημοκρατικό μετασχηματισμό, δε μπορεί να σηκωθεί ως την κατανόηση της ανάγκης για τη σοσιαλιστική επανάσταση. Το προλεταριάτο, πρωτοστατώντας στη λύση του βασικού ζητήματος της αγροτιάς, του ζητήματος της γης, ενάντια στην αστοτσιφλικάδικη αντίδραση, αποσπά την αγροτιά από την πλουτοκρατική επιρροή, πραγματοποιεί μαζί της συμμαχία, και την υψώνει ως την προλεταριακή σοσιαλιστική επανάσταση, που η νίκη της είναι αδύνατη χωρίς αυτήν. Το ΚΚΕ, καθορίζοντας του τελικούς του σκοπούς, μπόρεσε να διατυπώσει σωστά και τη στρατηγική του. Δηλ. να καθορίσει τις στρατηγικές του επιδιώξεις, που η εξασφάλισή τους επιφέρει τον αναγκαίο μετασχηματισμό στις ταξικές δυνάμεις για να πραγματοποιηθούν οι τελικοί σκοποί. Σ τ ρ α τ η γ ι κ ή είναι η εξασφάλιση των βασικών προϋποθέσεων για την τελική νίκη.

2. Οι στρατηγικές επιδιώξεις του ΚΚΕ είναι: α) η κατάχτηση της πλειοψηφίας της εργατικής τάξης, β) η πραγματοποίηση της συμμαχίας με τη φτωχή και μεσαία αγροτιά, γ) η συνένωση, κάτω από τη συμμαχία αυτή, των άλλων στρωμάτων του εργαζόμενου λαού ( εθνικές μειονότητες, φτωχολογιά και μικροαστικές μάζες στις πόλεις, στρατευμένος λαός, υπάλληλοι, φτωχοί διανοούμενοι), δηλ. κατάχτηση της πλειοψηφίας του εργαζόμενου λαού, με την έννοια του λαού που δουλεύει και παλαίβει στην παραγωγή. Σχηματικά και βασικά αυτό μπορεί να διατυπωθεί έτσι: κατοχή του άξονα Πειραιά - Αθήνας - Σαλονίκης με τη γύρω αγροτική ενδοχώρα. Αυτό δε σημαίνει βέβαια άγνοια ή υποτίμηση της Καβάλας, της Πελοποννήσου, της Θράκης, της Κρήτης.

3. Η κατάχτηση της πλειοψηφίας του εργαζόμενου λαού από το επαναστατικό κόμμα, που αποτελεί τον κύριο και βασικό παράγοντα για την ανάπτυξη της πολιτικής επαναστατικής κρίσης στο σύστημα της κυριαρχίας του καθεστώτος της πλουτοκρατίας, θέτει στην ημερήσια διάταξη για άμεση λύση το πρόβλημα της κατάχτησης της εξουσίας. Αυτό προϋποθέτει τον αναγκαίο οργανωτικό - τεχνικό εξοπλισμό και προετοιμασία του ΚΚΕ.

4. Ο καθορισμός των στρατηγικών επιδιώξεων επέτρεψε στο ΚΚΕ να αποσαφηνίσει την ταχτική του, να τη δώσει την απαραίτητη ευρύτητα, ευλυγισία και ευκινησία. Τ α χ τ ι κ ή είναι η αδιάκοπη πάλη του κόμματος και των μαζών που αποβλέπει στο να εξασφαλίσει κάθε φορά το ανώτατο δυνατό όριο επιτυχιών, την προώθηση των θέσεών του, που φέρνουν ολοένα προς την πραγματοποίηση των στρατηγικών επιδιώξεων εν όψει πάντοτε του τελικού σκοπού. Είναι η ζωντανή, ευλύγιστη, επιτελική παρεμβολή του κόμματος στα ζητήματα των μαζών για την οργάνωση της πάλης τους, η δραστήρια συμμετοχή στην οικονομική, πολιτική, κοινωνική και πνευματική ζωή και κίνηση του τόπου, που τείνει πάντα να σηκώσει ως την πάλη και να συνενώσει ολοένα και πιο πλατιά τα εργαζόμενα στρώματα στον αγώνα για τις οικονομικές και πολιτικές επιδιώξεις τους, ανεβάζοντας τα μέσα από την ίδια τους την πείρα ολοένα πιο ψηλά μέχρι την τελική εξασφάλιση των στρατηγικών προϋποθέσεων για την τελική νίκη. Η ταχτική τείνει στην εξασφάλιση των απαραίτητων κρίκων, που επιτρέπει κάθε φορά το πέρασμα από τη μια θέση στην άλλη προς τους στρατηγικούς σκοπούς. Προωθεί είτε αποσύρει από το προσκήνιο της πολιτικής ζωής και δράσης τα διάφορα προβλήματα, σύμφωνα με τις ανάγκες της στιγμής και σε εξάρτηση από το γενικό επαναστατικό συμφέρον. Με καθαρή πάντοτε τη γενική πορεία - γραμμή που δείχνει τους τελικούς σκοπούς, ο ταχτικός χειρισμός από το κόμμα έχει την πιο μεγάλη ελευθερία και δυνατότητα κινήσεων και ελιγμών, που του επιτρέπει ζωντανά να ανταποκρίνεται και να αντιμετωπίζει τα προβλήματα και τις αλλαγές που προβάλλει κάθε φορά η εξέλιξη της κατάστασης.

17 του Ιούνη 1939

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΕΜΠΤΟ

ΟΡΓΑΝΩΤΙΚΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ

1. Η οργανωτική πολιτική του ΚΚΕ υποτάσσεται στις ανάγκες της πολιτικής του γραμμής και δράσης και αποβλέπει κάθε φορά στη σωστή και γρήγορη διοχέτευση της γραμμής αυτής και στις μάζες και στην κινητοποίησή τους για την πραγματοποίησή της. Έτσι η πραγματοποίηση της πολιτικής γραμμής του κόμματος βρίσκεται σε άμεση εξάρτηση από την οργανωτική του πολιτική, όπως και η ορθότητα της πολιτικής γραμμής επιτρέπει τη δυνατότητα σωστής οργανωτικής πολιτικής και ανάπτυξης.

2. Η οργανωτική πολιτική του κόμματος και η σωστή ανάπτυξη και εφαρμογή της στηρίζεται στη σωστή επιλογή και τοποθέτηση των στελεχών, έτσι που το καθένα να βρίσκεται στη θέση που ν' ανταποκρίνεται στις ικανότητές τους και ν' αποδίνει το ανώτατο κάθε φορά δυνατό όριο από αποτελέσματα, δηλ. να εξασφαλίζει κάθε φορά τη σωστή κινητοποίηση , διάταξη και κατανομή των κομματικών και επαναστατικών δυνάμεων, σύμφωνα με τις ανάγκες που κάθε στιγμή προβάλλει η πολιτική γραμμή του κόμματος και η αποτελεσματική πραγματοποίησή της.

3. Η οργανωτική διάρθρωση του κόμματος βασίζεται στην αρχή του δημοκρατικού συγκεντρωτισμού , δηλ. στη σωστή κάθε φορά και ανάλογα με τις συνθήκες δουλιάς του κόμματος ( νομιμότητα, μισοπαρανομία, παρανομία) σχέση μεταξύ συγκεντρωτισμού και δημοκρατίας, πράγμα που εξασφαλίζει την κομματική ενότητα και πειθαρχία, τη σωστή διάταξη της κομματικής ιεραρχίας, τον οργανισμό της εσωκομματικής ζωής και ανάπτυξης και προώθησης των στελεχών, τον έλεγχο της βάσης προς τα πάνω. Ο δημοκρατικός συγκεντρωτισμός αποκλείει την αποκλειστική επιβολή της μιας από τις δύο αρχές που τον συγκροτούν.

4. Η αρχή της οργανωτικής βάσης του κόμματος, που κυριαρχεί, είναι η οργάνωση μέσα στην παραγωγή. Το κόμμα δημιουργεί οργανώσεις παντού όπου δουλεύουν, ζουν, είναι οργανωμένοι και γενικά υπάρχουν εργάτες και εργαζόμενοι, χρησιμοποιεί κάθε φορά τις μορφές οργάνωσης που εξασφαλίζουν την έγκαιρη και σωστή κινητοποίηση των μαζών και πραγματοποίηση της πολιτικής του γραμμής. Πλαισιώνει τις οργανώσεις του με ολόκληρο σύστημα εξωκομματικών οργανώσεων, πρώτ' απ' όλα της εργατιάς ( συνδικάτα, επιτροπές εργοστασίων κλπ. ) , ιδρύει και δουλεύει μέσα σ' όλες τις οργανώσεις των εργατών και εργαζομένων και σ΄ αυτές που περικλείνουν εργάτες και εργαζομένους, Η οργάνωση των εργαζομένων και η επικράτηση της κομματικής γραμμής αποτελεί προϋπόθεση για την πραγματοποίηση των στρατηγικών του επιδιώξεων.

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΕΚΤΟ

ΣΤΗ ΦΩΤΙΑ ΤΗΣ ΔΟΚΙΜΑΣΙΑΣ

1. Η διαφώτιση από το ΚΚΕ των τελικών του σκοπών και των στρατηγικών του επιδιώξεων γίνεται σε μια περίοδο που τη χαρακτηρίζουν τα παρακάτω γνωρίσματα: α) μια πρωτόφαντη σε μάκρος και βάθος οικονομική κρίση που φέρνει την οικονομική χρεωκοπία , β) γοργή επαναστατική άνοδο των μαζών, γ) μεγάλη όξυνση της διαπάλης μέσα στο αστοτσιφλικάδικο στρατόπεδο, που συνοδεύεται από σειρά στρατιωτικά κινήματα και αιματηρές συγκρούσεις. Πάνω στη βάση αυτή ωριμάζει γρήγορα μια καινούργια πολιτική κρίση της αστοτσιφλικάδικης Ελλάδας.

2. Για να αντιμετωπίσει την κατάσταση αυτή, που δημιουργεί σοβαρή απειλή ενάντια στην αστοτσιφλικάδικη κυριαρχία, η πιο αντιδραστική μερίδα της πλουτοκρατίας δυναμώνει ολοένα τον εκφασισμό της χώρας και κάτω από την καθοδήγηση του ξένου ιμπεριαλισμού, πρώτ' απ' όλα της Αγγλίας, πραγματοποιεί τη μοναρχική παλινόρθωση ( Νοέμβρης 1935) σαν βάση για τη συγκέντρωση των δυνάμεων της αντίδρασης, που τείνει στην εγκαθίδρυση της φασιστικής δικτατορίας. Τα κόμματα της αστικής δημοκρατίας την παραδίνουν αμαχητί και μόνο το ΚΚΕ στέκεται υπερασπιστής της.

3. Την πολιτική γραμμή και δράση στο διάστημα αυτό την πλαισιώνει τούτη η κεντρική προσπάθεια: να συγκεντρωθούν γύρω από μια κοινή πλατφόρμα δράσης όλες οι δυνάμεις, δίχως καμιά εξαίρεση, που δε θέλουν τη φασιστική δικτατορία που ετοιμάζει η αντίδραση με επικεφαλής το Μεταξά - Μανιαδάκη και να κατοχυρώνει η εσωτερική εξέλιξη σύμφωνα με τη θέληση της πλειοψηφίας του λαού.

4. Η προσπάθεια αυτή, που πήρε την πρώτη της ώθηση στο 5ο Συνέδριο (Απρίλης 1934( και απόχτησε την απαραίτητη ευρύτητα με το 6ο Συνέδριο (Δεκέμβρης 1935), ύστερα από το 7ο Συνέδριο της Κομμουνιστικής Διεθνούς, παρουσιάζει τις παρακάτω συγκεκριμένες εκδηλώσεις: α) πραγματοποιεί το ενιαίο εργατικό μέτωπο για τις άμεσες διεκδικήσεις, β) προωθεί αποτελεσματικά τη συνδικαλιστική ενότητα και οι δύο Γενικές συνομοσπονδίες αποφασίζουν την ολοκλήρωσή της, γ ) το Σεπτέμβρη του 1934 σχηματίζει το αντιφασιστικό μέτωπο από τα κόμματα και τις συνδικαλιστικές οργανώσεις των εργαζομένων, δ) πραγματοποιεί με το Αγροτικό Κόμμα Ελλάδας συμφωνία λαϊκού μετώπου και ενότητας μαζί του των αντιπλουτοκρατικών δυνάμεων στο χωριό μέσα στο ενιαίο Αγροτικό Κόμμα, που είναι το κόμμα της εργατοαγροτικής συμμαχίας στο χωριό και της πάλης για τις άμεσες διεκδικήσεις των αγροτών και τον αστικοδημοκρατικό μετασχηματισμό, ε) υπογράφει το Φλεβάρη του 1936 το αντιφασιστικό σύμφωνο με το κόμμα των Φιλελευθέρων για την υπεράσπιση των δημοκρατικών ελευθεριών και τα άμεσα λαϊκά αιτήματα.

5. Με βάση αυτή την πολιτική, το ΚΚΕ αναπτύσσει στο διάστημα αυτό τους μαζικούς λαϊκούς αγώνες. Οι εργατικές απεργίες παίρνουν μια εξαιρετική και πρωτόφαντη έκταση, αγκαλιάζουν όλους τους κλάδους και ανυψώνονται αδιάκοπα. Η μαζική πολιτική απεργία γίνεται όργανο καθημερινής πάλης και πραγματοποιείται η γενική απεργία. Η αντιφασιστική δράση ξαπλώνεται σ' όλα τα στρώματα του πληθυσμού και βρίσκει το κατακόρυφό της στο παλλαϊκό επαναστατικό ξεσήκωμα της Σαλονίκης στις 10 του Μάη, που έβαλε στην ημερήσια διάταξη τη λαϊκή ανατροπή της κυβέρνησης του Μεταξά (που προχωρεί στην εγκαθίδρυση της φασιστικής δικτατορίας) και την πραγματοποίηση του λαϊκού μετώπου στην Ελλάδα. Οι κοινωνικές και πολιτικές δυνάμεις στην Ελλάδα συγκεντρώνονται ολοένα και πιο γοργά γύρω από δύο πόλους: α) το δρόμο προς το λαϊκό μέτωπο και την κυβέρνησή του, που βαδίζει η Ελλάδα στο πρώτο μισό του 1936 με τη θέληση της πλειοψηφίας του λαού της και β) τον πόλο της αντίδρασης που βαδίζει για τη φασιστική δικτατορία. Η μοναρχική παλινόρθωση δε δικαίωσε τις προβλέψεις της χρηματιστικής ολιγαρχίας και του ξένου κεφαλαίου. Έπρεπε με τη βία της φασιστικής δικτατορίας να σαρωθούν όλες οι λαϊκές πολιτικές καταχτήσεις, να χτυπηθεί το λαϊκό κίνημα και πρώτ' απ' όλα ο βασικός κινητήρας του, το ΚΚΕ, για να διατηρηθεί η πλουτοκρατική εξουσία και κυριαρχία.

6. Το ΚΚΕ ξεσκεπάζει ζωντανά, συγκεκριμένα, καθημερινά τις προετοιμασίες του Μεταξά για τη φασιστική δικτατορία, δείχνει τις καταστροφές που θα φέρει τόσο εσωτερικά, όσο και εξωτερικά, βάζοντας σε άμεσο κίνδυνο την ανεξαρτησία και την ακεραιότητα της χώρας. Σαν απάντηση στα αντιλαϊκά μέτρα της κυβέρνηση Μεταξά για την υποχρεωτική διαιτησία κλπ. Οι δύο Γενικές συνομοσπονδίες αποφάσισαν για τις 5 Αυγούστου του 1936 τη γενική πανελλαδική απεργία. Με το πρόσχημα ότι η απεργία αυτή αποβλέπει στην ανατροπή του κοινωνικού καθεστώτος, ο Μεταξάς το βράδυ της 4ης Αυγούστου εγκαθιδρύει τη φασιστική δικτατορία.

7. Η μοναρχοφασιστική δικτατορία της 4ης Αυγούστου εκφράζει τη θέληση της αστοτσιφλικάδικής πλουτοκρατικής ολιγαρχίας, της μοναρχίας και του ξένου κεφαλαίου, με επικεφαλής την Αγγλία, να πνίξουν τη λαϊκή θέληση που απειλούσε την κυριαρχία τους και να εξυπηρετήσουν τα συμφέροντά τους, επιβάλλοντας στο λαό και τον τόπο την πιο βίαιη και ολοκληρωμένη καταπίεση. Και εκδηλώνει την αδυναμία της πλουτοκρατίας να κυβερνήσει με το μέσο του αστικού κοινοβουλευτισμού, δηλ. την αποξένωση και τη βασική της αντίθεση προς το λαό.

8. Η μοναρχοφασιστική δικτατορία επιβλήθηκε για τον κύριο και βασικό λόγο, ότι τα αστικά κοινοβουλευτικά κόμματα ξεγελώντας τις μάζες, όχι μόνο δεν απόκρουσαν μα και τη βοήθησαν ενεργητικά είτε παθητικά. Τα γεγονότα της 9-10 του Μάη στη Σαλονίκη απόδειξαν ότι το ΚΚΕ δεν είχε την αναγκαία οργανωτικοτεχνική προετοιμασία για να εκπληρώσει μόνο του το έργο αυτό.

9. Η μοναρχοφασιστική δικτατορία, χρησιμοποιώντας συνθήματα του ΚΚΕ και μια εξαιρετική «εργατοαγροτική», «λαϊκή» δημαγωγία, θέλησε να σκεπάσει τους πραγματικούς της σκοπούς. Τα γεγονότα όμως: η χωρίς προηγούμενο εξαθλίωση και αποστράγγιση του λαού, η αιματηρή βία και τρομοκρατία, το οικονομικό αδιέξοδο που δημιούργησε για τη χώρα , που μεγαλώνει ολοένα, η αποσυνθετική εσωτερική της δικτατορίας εξέλιξη και η άμεση απειλή εξωτερικής καταστροφής που δημιούργησε για τη χώρα, δείχνουν κάθε μέρα και πιο καθαρά την ολόπλευρη αποτυχία της.

10. Για να καλύψει την αποτυχία της η μοναρχοφασιστική δικτατορία χρησιμοποιεί κάθε τόσο την αντικομμουνιστική δημαγωγία και τον κομμουνιστικό κίνδυνο, χτυπά το κόμμα με τη βία, τις δολοφονίες, το χαφιεδισμό, την προβοκάτσια και τις δηλώσεις προδοσίας. Μα πολιτικά δε μπόρεσε να θίξει το ΚΚΕ. Γιατί τα γεγονότα κάθε μέρα το δικαιώνουν και βρίσκοντας το ΚΚΕ καινούργια δύναμη και άνδρωση από την πείρα, που του δίνουν τα ίδια του τα λάθη και οι αδυναμίες ( σε τελευταία ανάλυση, με τις « δηλώσεις μετανοίας» δε γίνεται άλλο παρά να καθαρίζεται το κόμμα από το σπέρμα της προδοσίας και συνθηκολόγησης), οδηγεί το λαό δια μέσου της σημερινής του οικονομικής και πολιτικής πάλης και με την οργάνωση του αντιδικτατορικού μετώπου προς την ανατροπή της μοναρχοφασιστικής δικτατορίας, (έναρξη έντονης γραφής)προς την επιβολή της λαϊκής θέλησης, που ανοίγει το δρόμο προς τη δεύτερη λαϊκή δημοκρατία της νέας Ελλάδας (τέλος έντονης γραφής). Από τη φωτιά της πιο δύσκολης δοκιμασίας που αντάμωσε μέχρι σήμερα το ΚΚΕ θα βγει πιο ώριμο πολιτικά και πιο γερό οργανωτικά για να πραγματοποιήσει την αποστολή του.

18 του Ιούνη 1939

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΕΒΔΟΜΟ

ΚΚΕ ΚΑΙ ΚΟΜΜΟΥΝΙΣΤΙΚΗ ΔΙΕΘΝΗΣ

1. Το ΚΚΕ είναι το τμήμα που έχει την Ελλάδα η Κομμουνιστική Διεθνής - το παγκόσμιο κομμουνιστικό κίνημα. Γαλουχήθηκε και φωτίστηκε απ' το πνεύμα και τη φωτιά της προλεταριακής Επανάστασης του Οχτώβρη και προσχώρησε στην ΚΔ το 1920. Σ' όλη του τη ζωή και ανάπτυξη βρήκε από την ΚΔ την πιο άμεση και φωτισμένη βοήθεια και καθοδήγηση. Χειραγωγημένο από την ΚΔ πέρασε τις δυσκολίες και τη μακρόχρονη κρίση του, και έμεινε πάνα πιστό στο πνεύμα της, στο πρόγραμμά της στην πολιτική και οργανωτική γραμμή και δράση, πιστό στη ρούσικη επανάσταση και στη Σοβιετική Ένωση. Θεωρεί τη δράση του σαν ένα κομμάτι, το ελληνικό κομμάτι, της ενιαίας κομμουνιστικής δράσης σ' όλο τον κόσμο και την εργατοαγροτική επανάσταση στην Ελλάδα , σαν τμήμα της παγκόσμιας επανάστασης, σαν την ελληνική συμβολή και συνεισφορά στην παγκόσμια επαναστατική κομμουνιστική δημιουργία. Το ΚΚΕ στάθηκε πάντα πιστό στις επιταγές της διεθνούς προλεταριακής επαναστατικής αλληλεγγύης.

2. Την εποχή μας τη χαρακτηρίζει η σύγκρουση δύο κόσμων, του καπιταλισμού και του σοσιαλισμού, του κόσμου που πέφτει και του κόσμου που ανεβαίνει, που κινεί την ιστορία μπροστά. Και αν το πνεύμα του καπιταλισμού, της πισωδρόμησης, το εκφράζει ο φασισμός, που τόση καταστροφή, υποδούλωση και βαρβαρότητα σπέρνει γύρω του, το πνεύμα της εποχής μας, το καθολικό νόημα της ιστορικής καμπής που περνά η παγκόσμια εξέλιξη, το εκφράζει ο σταλινισμός. Αυτοί οι δύο κόσμοι συγκρούονται.

3. Στρατηγική μεταπολεμική επιδίωξη του παγκόσμιου ιμπεριαλισμού, στην κάθε κεφαλαιοκρατική χώρα, ήταν και παραμένει η εκμηδένιση της Σοβιετικής Ένωσης, η παλινόρθωση του καπιταλισμού στη Ρωσία. Αν βρίσκονται κεφαλαιοκρατικές χώρας, που πραγματοποιούν διαφορετικούς ελιγμούς ταχτικής, αυτό γίνεται πρώτ' απ' όλα κάτω από τη λαϊκή πίεση και δείχνει την επίδραση του σταλινισμού πάνω στα λαϊκά στρώματα των κεφαλαιοκρατικών χωρών, δείχνει ότι ο σταλινισμός εκφράζει κι αυτών τη θέληση και όταν ακόμα δεν έχουν σηκωθεί ως τη συνείδηση της ανάγκης για την επαναστατική μεταβολή στις χώρες τους.

4. Αν ο λενινισμός εκφράζει το πέρασμα από τον ιμπεριαλισμό στην επανάσταση και τη δικτατορία του προλεταριάτου, ο σταλινισμός εκφράζει το πέρασμα στο σοσιαλισμό κάτω από τη δικτατορία του προλεταριάτου. Ο σταλινισμός θεωρητικά φώτισε το δρόμο του σοσιαλισμού και πραχτικά τον πραγματοποίησε. Αλλά αυτό δεν είναι παρά το ένα σκέλος του.

5. Ο Στάλιν , όπως και ο Λένιν, βλέπει στη Σοβιετική Ένωση ένα κομμάτι, το πιο πρωτοπόρο, της; Παγκόσμιας επανάστασης. Και μαζί με το Λένιν, ενάντια στην τυχοδιωκτική θεωρία της «διαρκούς επανάστασης» του τροτσκισμού που τον έφερε στην αγκαλιά του φασισμού, πιστεύει ότι το δημιουργικό παράδειγμα της Σοβιετικής Ένωσης , που δείχνει τι μπορεί να κάνει το προλεταριάτο τόσο σύντομα και σε χώρα που ήταν τόσο καθυστερημένη, αποτελεί την πιο θετική συμβολή της Σοβιετικής Ένωσης στην παγκόσμια επανάσταση, γιατί πείθει τις μάζες των κεφαλαιοκρατικών χωρών με τα γεγονότα της δημιουργίας, της σοσιαλιστικής ανοικοδόμησης, του σοσιαλισμού.

6. Η παγκόσμια επανάσταση ανοικοδομείται από τους εθνικοαπελευθερωτικούς και αγροτικούς πολέμους των αποικιακών και υποδουλωμένων λαών, από τις αστικοδημοκρατικές, εργατοαγροτικές και τις προλεταριακές επαναστάσεις που αποτελούν μια σκάλα που φέρνει όλο προς τα πάνω, με επιστέγασμα την παγκόσμια Σοβιετική Ένωση. Ανάμεσα στα δύο αυτά σκέλη, που κινούν την επανάσταση και την ιστορία μπροστά, υπάρχει η πιο στενή και αδιάσπαστη σχέση και αλληλεξάρτηση. Και ο σταλινισμός εκφράζει αυτήν ακριβώς τη σύνθεση και την ενότητα, γι' αυτό και περικλείνει το καθολικό νόημα της εποχής μας.

7. Τι λοιπόν είναι ο σταλινισμός; Σταλινισμός είναι ο μαρξισμός - λενινισμός της εποχής του σοσιαλισμού. Η νίκη του σοσιαλισμού στο ένα έκτο του κόσμου, στην Ένωση Σοβιετικών Σοσιαλιστικών Δημοκρατιών, αποτελεί το βασικό κίνητρο, δημιούργησε το βάθρο για τη νίκη της παγκόσμιας επανάστασης.

8. Η δημιουργία της Σοβιετικής Ένωσης έσπασε την παγκόσμια κεφαλαιοκρατική ενότητα και αποτελεί την κύρια και βασική αιτία για τη γενική κρίση του παγκόσμιου καπιταλισμού. Να γιατί βασική στρατηγική επιδίωξη του παγκόσμιου καπιταλισμού είναι, μέσα απ' όλες τις αντιθέσεις του, που βαθαίνουν πάνω στη βάση της γενικής κρίσης του ( αντιθέσεις που τον μπλέκουν και τον εξασθενούν και διασπούν την ενότητα δράσης του ) , η εκμηδένιση της Σοβιετικής Ένωσης. Και να γιατί η υπεράσπιση της Σοβιετικής Ένωσης είναι το βασικό καθήκον του παγκόσμιου επαναστατικού κινήματος , που φυσικά την πιο γερή κατοχύρωσή της τη βρίσκει στην ανάπτυξη και πρόοδο της παγκόσμιας επανάστασης. Το ΚΚΕ, δίπλα στην πάλη του για τη ζωή και την απελευθέρωση του εργαζόμενου λαού της Ελλάδας, θεωρεί την υπεράσπιση της ΕΣΣΔ σαν υπόθεση που συνδέεται στενά και άμεσα με τη ζωή, τη λευτεριά, και την ανεξαρτησία του λαού και της χώρας.

9. Αποστολή του παγκόσμιου προλεταριάτου είναι η μεταβολή του κόσμου. Αυτή την αποστολή την εκφράζει η φιλοσοφία του, ο διαλεχτικός υλισμός, που είναι η επιστήμη της μεταβολής του κόσμου. Έτσι, μεγαλύτεροι φιλόσοφοι είναι οι πολιτικοί μετατροπείς του κόσμου, Αυτοί, που με τη γνώση των νόμων που διέπουν τον κόσμο, κατευθύνουν προς τα μπρος την ιστορία. Μόνο το προλεταριάτο μπορούσε να γίνει ο συνειδητός φορέας της γνώσης αυτής και της κίνησης αυτής. Γι' αυτό και μόνο αυτό ανάδειξε τους φιλόσοφους - πολιτικούς, που καθοδηγούν τη μεταβολή του κόσμου μέσα από την κατάχτησή του. Το οικοδόμημα του παγκόσμιου κομμουνισμού στηρίζεται σε τέσσερα ακλόνητα βάθρα: Μαρξ, Ένγκελς, Λένιν, Στάλιν. Είναι οι τέσσερις προβολείς, που εκφράζουν την ίδια θέληση, την ίδια δύναμη, την ίδια αποστολή- θέληση, δύναμη και ιστορική αποστολή του παγκόσμιου προλεταριάτου. Ανοίγουν και φωτίζουν τον ίδιο δρόμο ολοένα και πιο πέρα, με τελικό σκοπό τον παγκόσμιο κομμουνισμό. Το ΚΚΕ στέκει ατράνταχτα πιστό στο πνεύμα του παγκόσμιου κομμουνισμού, στο πνεύμα των Μαρξ, Ένγκελς, Λένιν, Στάλιν.

19 του Ιούνη 1939

ΕΠΙΛΟΓΟΣ

Δύο βασικά διδάγματα μάς δίνει η ιστορία του ΚΚΕ, διδάγματα που είναι σήμερα πολύ επίκαιρα.

Α Το νευραλγικό σημείο, που χαρακτηρίζει το κομματικό αχτίφ (στελέχη) από το μεσαίο προς τα πάνω, είναι ο δογματισμός, η προσκόλληση, η αποστέωση γύρω από ορισμένες δογματικές αρχές, που τις αποστηθίζουμε απόξω κι ανακατωτά, που τις θεωρούμε αλήθειες απόλυτες έξω από τόπο και χρόνο και που νομίζουμε, πιστεύουμε πω η γνώση τους μας κάνει ανίκανους να την αναλύσουμε και να τη γνωρίσουμε σωστά, Τη στριμώχνουμε στα «θεωρητικά» μας καλούπια και σχήματα και επειδή η ζωή και η πραγματικότητα δε δέχονται καλούπια και σχήματα και τα αναποδογυρίζουν ολοένα, καταντά να αναποδογυρίζουν κι εμάς.

Έτσι γινόμαστε ανίκανοι για σωστή πολιτική και για σωστή δράση, γι' αυτό δηλ. που είναι απαραίτητο για κάθε κομμουνιστή και πρώτ' απ' όλα για τα στελέχη. Στην παλιά καθοδήγηση υπήρχε ένας «θεωρητικός» αρχηγός, που επειδή είχε σπουδάσει το μαρξισμό έλεγε: «εμείς», εννοώντας τον εαυτό του, « δε μπορούμε να κάνουμε λάθη». Ένα τέτιο πράγμα θα μπορούσε να το πει ένας πραγματικά μεγάλος. Μα αυτοί συνήθως δε λένε τέτιες ανοησίες. Και για το «θεωρητικό» μας τα γεγονότα απόδειξαν ότι δεν αποτελούσε ολόκληρος παρά ένα συμπυκνωμένο λάθος. Οι ιδρυτές του μαρξισμού διακήρυξαν ότι ο «μαρξισμός δεν είναι δόγμα, μα καθοδήγηση για δράση» Η ζωή και το έργο του Λένιν και του Στάλιν είναι μια άρνηση του δογματισμού. Στο 6ο Συνέδριο των μπολσεβίκων (Αύγουστος 1917) ο Στάλιν είπε: « μερικοί νομίζουν ότι ο μαρξισμός είναι δόγμα, εγώ δεν είμαι αυτής της γνώμης». Ο δογματισμός ουσιαστικά αρνείται την κίνηση, την εξέλιξη, τη μεταβολή, αρνείται τη διαλεχτική, δηλ. αφαιρεί από το κομμουνιστικό κόμμα τη δυνατότητα της πραγματοποίησης της αποστολής του, που είναι ακριβώς η πιο βαθιά μεταβολή της κοινωνίας του κόσμου. Σε τελευταία ανάλυση, ο δογματισμός αρνείται τον υλισμό, αφού ύλη χωρίς διαλεχτική ζωή και κίνηση δεν υπάρχει. Μεθοδολογία του έχει τη μηχανικότητα, τις μηχανικές μεταφορές και εξισώσεις, που φέρνουν στην απλοποίηση και την ισοπέδωση των εκδηλώσεων των πραγμάτων στη φύση και στην κοινωνία, στην άρνηση δηλ. της γνώσης των πραγμάτων μέσα από την πολλαπλότητα και αντιφατικότητα των εκδηλώσεων και της εξέλιξής τους, ομαλής και απότομης, μέσα από την ενότητα των αντιθέσεών τους, γνώση που είναι απαραίτητη προϋπόθεση για τη μεταβολή, για τη μετατροπή τους.

Η ύλη και πολύ περισσότερο η κοινωνικοπολιτική ζωή, κινείται αντιφατικά, μεταβάλλεται, παρουσιάζει ολοένα καινούργιες εκδηλώσεις, καινούργια γεγονότα, καινούργιες καταστάσεις. Αυτό που χθες ήταν θέση, σήμερα είναι άρνηση και το αντίθετο. Παρουσιάζει δηλ. ακατάπαυτα διαλεχτικό οργασμό. Και διαλεχτική είναι η εκδήλωση, η έκφραση της ζωής, της κίνησης, της εξέλιξης, της μεταβολής της ύλης στη φύση και στην κοινωνία. ’ρνηση της διαλεχτικής σημαίνει άρνηση της ζωής, της κίνησης, της εξέλιξης. Και ο δογματισμός αυτό ουσιαστικά κάνει: κι αυτό και για έναν κομμουνιστή είναι θανάσιμο αμάρτημα. Ο κομμουνιστής πρέπει και με τα δύο του πόδια νάναι στερεωμένος στη ζωή, στην πραγματικότητα, σαν τα δόντια του δράκοντα που έσπερνε το διάβα του ο μυθικός Κάδμος. Να μη θέλει πουθενά να βρίσκει την επανάληψη, τη βεβαίωση αυτού που από τα πριν έχει στο κεφάλι του, γιατί στη ζωή επανάληψη δεν υπάρχει. Αιώνιο είναι μόνο εκείνο που διαρκώς μεταβάλλεται. Και εκεί όπου, με την πρώτη ματιά, φαίνεται ότι έχουμε πανομοιότυπη επανάληψη, στην πραγματικότητα κρύβεται και κάτι πιο καινούργιο. Και το βασικό είναι να μελετάμε, να γνωρίζουμε το καινούργιο, για να εποπτεύουμε και επιδρούμε έτσι στην παραπέρα πορεία του και μεταβολή του. Το μυαλό του κομμουνιστή δεν πρέπει να είναι αποθήκη από παλιωμένες αξίες, γιατί κάθε αποθήκη τρέφει αράχνες, μούχλα, σκουριά. Πρέπει νάναι δημιουργικό εργαστήριο στερεωμένο στο γρανίτη του διαλεχτικού υλισμού και εξοπλισμένο στη διδασκαλία του μαρξισμού - λενινισμού - σταλινισμού, που δεν είναι δόγμα μα «καθοδήγηση για δράση», θα μελετά τη γύρω του πραγματικότητα, θα ελέγχει κάθε μέρα τη δράση του με το κριτήριο της ζωής και των πραγμάτων, θα γνωρίζει το καινούργιο που μας δίνει ολοένα η ζωή και η πάλη κι έτσι θα μπορεί να την καθοδηγεί σωστά, να κατευθύνει την πορεία της προς το γενικό κανάλι. Με τη «μικρή» αυτή μεταβολή που επιφέρει στον κύκλο του, θα συνεισφέρει στις μεγάλες μεταβολές. Η ποσοτική συσσώρευση μικρών αλλαγών, όπως και η ποιοτική επεξεργασία λίγων μυαλών, φέρνει στο πέρασμα της ποσότητας σε ποιότητα: συσσωρεύονται πολλές δυνάμεις υποκειμενικά ώριμες και πραγματοποιούν τη μεγάλη μεταβολή, την επανάσταση. Εξοστρακισμός λοιπόν του δογματισμού, που τρέφει και τον οπορτουνισμό και τον εξτρεμισμό - σεχταρισμό, από το θεωρητικό μας οπλοστάσιο και την πραχτική μας δράση και επανεξοπλισμός μας με τη διαλεχτική, που επιτρέπει τη γνώση των πραγμάτων και έτσι τη δυνατότητα ζωντανής και αποτελεσματικής πολιτική δράσης για τη μεταβολή τους. Αυτή την πανοπλία πρέπει να φορεί κάθε κομμουνιστής.

Β. Το κόμμα, αν εξαιρέσουμε την περίοδο της σχετικής παρανομίας με τη δικτατορία του Παγκάλου, μόνο σήμερα περνά πραγματική δοκιμασία η μακρόχρονη νόμιμη και μισονόμιμη ύπαρξή του συνετέλεσε στο να προωθηθούν στην κομματική ιεραρχία και άνθρωποι που διαθέτανε λίγες είτε πολλές διανοητικές ικανότητες, χωρίς όμως νάχουν μπολσεβίκικη ψυχή. (Σκλάβαινας, Μανωλέας και Σία. Ο Σκλάβαινας είχε λιποταχτήσει και στην παγκαλική δικτατορία και είχε διαγραφεί από την κομουνιστική νεολαία). Τους έλειπε το πνεύμα της θυσίας και αυτοθυσίας. (έναρξη έντονης γραφής)Όποιος δεν ξέρει να πεθαίνει όταν χρειάζεται, δεν ξέρει να ζει και τη ζωή του θ' αποτύχει. Όποιος φοβάται μην πέσει, πρέπει σε όλο του το βίο να σέρνεται χάμου (τέλος έντονης γραφής). Είναι ευτύχημα για το κόμμα ότι πρόδωσαν, όπως πρόδωσαν. Γιατί αφού κρύβανε μέσα τους το σπέρμα της προδοσίας, κάποτε θα πρόδιναν και τότε θάχαμε πολύ πιο μεγάλες ζημιές. Η ανάπτυξη λοιπόν του πνεύματος της θυσίας, της αυτοθυσίας, του ηρωισμού, του Μαλτέζου, του Βαλιανάτου και τόσων άλλων, είναι το δεύτερο δίδαγμα, το ίδιο σπουδαίο, αν όχι πιο σπουδαίο από το πρώτο. Το μπολσεβίκο τον συγκροτούν: γερό μυαλό, γερή καρδιά. Α υ τ ο ι ν ι κ ο ύ ν κ α ι ό τ α ν π έ φ τ ο υ ν .

19 του Ιούνη 1939

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

1.Ξανατονίζεται πως η ιστορία αυτή σκοπό έχει να δώσει μόνο το βασικό, το κεντρικό νόημα και γραμμή στο νεοελληνικό ξετύλιγμα γενικά, στην ανάπτυξη του ΚΚΕ ιδιαίτερα. Εδώ δίνεται μόνο ο σκελετός και όποιος διαβάσει την ιστορία αυτή πρέπει τον σκελετό αυτόν όχι μόνο να τον ενσωματώσει, αλλά και να τον δοκιμάσει μέσα στο ουσιαστικό υλικό που διαθέτει.

2.Πολλά σοβαρά ζητήματα, όπως λ.χ. το αγροτικό και το εθνικό, θίχτηκαν μόνο άκρη - άκρη, ενώ θέλουν ολόκληρη μελέτη και διαφώτιση.

3.’λλα προβλήματα, όπως λ.χ. η ανέλιξη από την αστικοδημοκρατική και εργατοαγροτική επανάσταση στη σοσιαλιστική προλεταριακή, από την επαναστατική δημοκρατική δικτατορία των εργατών και αγροτών στη δικτατορία του προλεταριάτου, βρήκαν μόνο την κατ' αρχήν, τη θεωρητική, τη «δογματική», τοποθέτησή τους. Δε μπορούσε να γίνει αλλιώς. Η ζωή θα καθορίσει τη ζωντανή και συγκεκριμένη πορεία και πραγματοποίησή τους.

4. Η γλώσσα δεν είναι η δημοτική που πρέπει. Ανάγκες βιασύνης και συντομίας επέδρασαν αυτού και χρειάζεται παραπέρα δούλεμα.

5. Είναι δεκτή κάθε συνεισφορά και κριτική για τη βελτίωση της προσπάθειας αυτής.

20 του Ιούνη 1939


> ΑΝΑΔΗΜΟΣΙΕΥΤΗΚΕ ΤΟ 2005 ΣΤΗΝ ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ ΑΝΑΣΥΝΤΑΞΗ ΣΕ 4 ΣΥΝΕΧΕΙΕΣ (αρ.φυλ: 207, 207, 213, 215)

Via