Ο Μεταξάς και άλλοι γενναίοι ήρωες του Όχι΄

Του Νίκου Λακόπουλου

Η Ιστορία δεν είναι καμμιά

 κρέμα καραμελέ, που τρώγεται

 με κουταλάκι στη Βεράντα.

                       Γιάννης Σκαρίμπας

Συστηματικά κάθε χρόνο σε τέτοιες επετείους αλλά και με άλλες αφορμές εξαίρονται οι ηγετικές και στρατιωτικές ικανότητες του Ιωάννη Μεταξά, αλλά και άλλων ηγετών όπως ο Κορυζής που αυτοκτόνησε- με αυταπάρνηση- και ο «στρατάρχης»- αλά Ντε Γκολ- Αλέξανδρος Παπάγος. Είναι οι ήρωες της Ακρο-Δεξιάς.

Σε ότι αφορά τον Αλέξανδρο Κορυζή, τον πρωθυπουργό που διαδέχτηκε τον Ιωάννη Μεταξά και είπε ΟΧΙ αυτή τη φορά στους Γερμανούς, δοτό ηγέτη άνθρωπο των ανακτόρων πλανάται το ερώτημα για τί αυτοκτόνησε. Η άποψη πως το έκανε για να μην υπογράψει την συνθηκολόγηση κι ότι διαφώνησε με τον βασιλιά δεν αντέχει στην έρευνα. Αν η αυτοκτονία αυτή είναι γενναία πράξη, τότε οι άλλοι που δεν αυτοκτόνησαν δεν είναι ή είναι πιο γενναίοι;

Ο Αλέξανδρος Κορυζής

Η αλήθεια για τον Αλέξανδρο Κορυζή, διορισμένο πρωθυπουργό και άνθρωπο των ανακτόρων είναι τελείως διαφορετική σύμφωνα με μια πιο πειστική άποψη που βγαίνει στην δημοσιότητα εβδομήντα χρόνια μετά, όπως δημοσιεύτηκε εδώ στο ΑΠ. Δες εδώ. Ο πρωθυπουργός διατηρούσε σχέση με γυναίκα που είχε παράλληλη σχέση με τον σοφέρ της Γερμανικής Πρεσβείας. Η βρετανική κατασκοπεία το ανακάλυψε και ο ίδιος ο Τσόρτσιλ ειδοποιήθηκε για το πώς διαρρέουν μυστικά που γνώριζε μόνον ο ίδιος, ο πρωθυπουργός κι ο βασιλέας. Τι ντροπή για έναν τόσο μεγάλο ήρωα!

Φυσικά η αυτοκτονία με δυο σφαίρες στην καρδιά, όσο κι ο ξαφνικός θάνατος του Ιωάννη Μεταξά, αλλά και του αστυνομικού διευθυντή Παξινού αργότερα, γεννάνε θεωρίες δολοφονίας τους από Άγγλους. Η Βραδυνή της εποχής μίλησε για έναν Άγγλο γιατρό που δηλητηρίασε τον Μεταξά, αλλά για ποιο λόγο οι Άγγλοι να δολοφονήσουν κάποιον που εξυπηρετούσε την πολιτική τους;

Ο Αλέξανδρος Παπάγος

O τρίτος ήρωας της εποχής –τιμώμενο πρόσωπο ακόμα- είναι ο Αλέξανδρος Παπάγος. Ο «στρατάρχης» δέκα χρόνια μετά δημιούργησε τον «Συναγερμό» αντιγράφοντας τον Ντε Γκολ ακόμα και στο όνομα του κόμματος. Μόνο που ο Ντε Γκολ ήταν ένας ήρωας για τον γαλλικό λαό κι ένας μεγάλος και σεμνός ηγέτης. Ο Παπάγος ήταν ο Αυλάρχης του βασιλιά,  ο σταυλάρχης του που διακρίθηκε στον Εμφύλιο. Μάλιστα όταν εκείνος έφυγε μετά συνθηκολόγηση δεν βρήκε θέση στο αεροπλάνο γιατί τα είχε κάνει ως αρχιστράτηγος θάλασσα. Ένας κατώτερος του- ο Τσολάκογλου- τον υποκατέστησε συνθηκολογώντας –ίσως γιατί εκείνος ήταν στο μέτωπο ενώ οι ηγέτες ήταν στον «Μεγάλη Βρετανία» από πού έφυγαν σαν λαγοί- με τον γενναίο βασιλιά μπροστά. Με απαράμιλλη γενναιότητα!

Η μυθολογία για την εποχή αυτή μένει στον ηρωισμό των φαντάρων και τα τραγούδια της Βέμπο, χωρίς να μπαίνει  σε λεπτομέρειες. Η στρατιωτική ηγεσία του Μεταξά ήταν τέτοια που διέταξε με τον Παπάγο υποχώρηση σε δεύτερη γραμμή Άμυνας πράγμα που στο οποίο δεν υπάκουσαν οι υφιστάμενοί τους στα χαρακώματα. Αν το έκαναν δεν θα υπήρχε κανένα «Αλβανικό» Έπος γιατί η μισή Ήπειρος θα είχε πέσει στα χέρια των Ιταλών.

Η κατάσταση του στρατού- να δίνει διαταγές ο Παπάγος που δεν εκτελούνται ή να υποκαθιστά ο Τσολάκογλου τον γενναίο αρχηγό του κράτους- δεν δείχνει καμιά στρατιωτική μεγαλοφυία. Η δημιουργία οχυρών ή η μυστική επιστράτευση για έναν πόλεμο που ήδη είχε αρχίσει είναι στοιχειώδης μέριμνα και όχι μεγαλοφυής σχεδιασμός. Ο ελληνικός στρατός –του Μεταξά- κατέρρευσε ως το 1947 που ανέλαβαν να τον αναδιοργανώσουν οι αμερικάνοι –για δικές τους ανάγκες και με δικά τους χρήματα και καθοδήγηση.

Το ένδοξο αντάρτικο με αξιωματικούς του ταχτικού στρατού αλλά κυρίως άνδρες και γυναίκες από τον λαό δημιούργησε μια εποποιία γιατί ο ένδοξος ελληνικός στρατός- που από τότε δεν έδωσε ποτέ και πουθενά καμία μάχη, αν εξαιρέσουμε την …Κορέα- είχε διαλυθεί- αν δεν ήταν ήδη διαλυμένος. Η Δικτατορία Μεταξά δεν οργάνωσε, αλλά αποδιοργάνωσε τον στρατό από τον φόβο νέων δημοκρατικών κινημάτων.

Ο Ιωάννης Μεταξάς

Όσοι εξαίρουν την μεγαλοφυΐα του κομπλεξικού κι αποτυχημένου κοινοβουλευτικού που έγινε δικτάτορας- με …δημοκρατικό, τάχα, τρόπο- δεν εξηγούν ορισμένα γεγονότα. Το ότι παρέδωσε το Ρούπελ ο ίδιος στους Γερμανούς ήταν βλακεία ή προδοσία; Aλλά τη μια φορά το «γεωστρατηγικό (!) μυαλό σου σε οδηγεί σε λάθος συμμαχίες και λάθος αποφάσεις και μετά κάνεις τα αντίθετα, τη μια από τις δυο φορές έχεις κάνει  γεωπολιτικό λάθος. Χωρίς να αποκλείεται να κάνεις και τις δυο φορές λάθος.

Ο Ιωάννης Μεταξάς δεν υπήρξε ηγέτης. Ακόμα κι ως δικτάτορας ήταν δοτός. Γιατί δεν υπάρχουν δοτοί ηγέτες. Ήταν πάντα η ορντίναντσα του βασιλιά που του υπαγόρευσε το ΟΧΙ και κείνος τόμαθε απέξω να το πει,  ακόμα και αν τελικά με αυτό διαφωνούσε. Διατηρούσε ανοιχτή γραμμή με τους Γερμανούς, προσπάθησε να πει Όχι και στους Άγγλους, κατά βάθος ήθελε να ανοίξει η  Γη να τον καταπιεί, που μπορεί τελικά να τον άκουσε και να τον κατάπιε! Δεν θα μάθουμε ποτέ τι θάκανε ο ίδιος με τους Γερμανούς, αλλά ο Γεώργιος που επέστρεψε με τα κανόνια του Σκόμπυ στην «πατρίδα του» ξέρουμε τι έκανε.

Εκείνο που δεν είναι γνωστό σε πολλούς είναι πως ο αυτός ο άνθρωπος, που κρυβόταν πάντα πίσω από την στολή του βασιλέα «του» κι αρνήθηκε να αναλάβει ρόλο στην Μικρά Ασία, όταν ήλθε- χάρη στον Κωνσταντίνο- η Μικρασιατική Καταστροφή, πήγε κρυφά στις φυλακές να βρει τον καταδικασμένο σε θάνατο Γιάνη (με ένα ν) Κορδάτο. Ο βασιλιάς ήθελε να κάνει με το ΚΚΕ …οικουμενική κυβέρνηση για να σωθεί, αλλά ο γραμματέας του ΚΚΕ του απάντησε ότι προτιμά να πεθάνει!

Φυσικά, την Ιστορία την γράφουν οι νικητές. Κι είναι ένα ερώτημα πως αφού στον πόλεμο νίκησαν οι συμμαχικές δυνάμεις στις οποίες ανήκαν και οι Έλληνες, ο ΕΔΕΣ και ο ΕΛΑΣ, οι νικητές βρέθηκαν ηττημένοι. Ο φασισμός πέρασε. Ακόμα κι αν ο Μεταξάς είπε με ειλικρίνεια το ΟΧΙ το πολιτικό προσωπικό της δικτατορίας συνεργάστηκε- με εξαιρέσεις- με τους κατακτητές. Το μετεμφυλιακό κράτος- ή καλύτερα παρακράτος- είναι συνέχεια της Δικτατορίας Μεταξά. Οι δωσίλογοι παρασημοφορούνται. Κι ο Μεταξάς δικαιώνεται.

Το Όχι και οι λάθος «ήρωες»

Η οικονομική ανάπτυξη της εποχής Μεταξά είναι αποτέλεσμα μεγάλων τομών που έγιναν την εποχή του Βενιζέλου.  Το ΙΚΑ που καρπώνεται ο δικτάτορας ως έργο του σχεδιάστηκε από τον Βενιζέλο και τον Παπαναστασίου. Ένας δικτάτορας δεν μπορεί να τιμάται ως ήρωας. Ένας μεγάλος ηγέτης που στηρίζεται στον λαό του δεν είναι δικτάτορας, ρόλους που διαλέξαν στην Ιστορία πάντα εκατόνταρχοι, λοχίες και συνταγματάρχες, όχι τυχαία. Οι στρατηγοί αναδεικνύονται και συχνά πέφτουν στην μάχη. Οι δικτάτορες στα παρασκήνια πίσω από τις πλάτες του λαού, όπως αυτός ο ανθρωπάκος, που θέλουν να παρουσιάσουν ως ηγέτη. (Για το ποιος ήταν ο «Γιαννάκης» ΕΔΩ).

Σ” αυτή τη χώρα γιορτάζουμε τις ήττες ως νίκες, τις ήττες τις λέμε «“έντιμους συμβιβασμούς»,  πανηγυρίζουμε τις προδοσίες σε λάθος γιορτές. Και λέμε Όχι τις  Κυριακές – σε παρελάσεις ή διαδηλώσεις, αλλά στην καθημερινή ζωή λέμε πάντα Ναι. Όσοι λατρεύουν ως ήρωα αυτό το ανθρωπάκι -όπως κάθε «κυβερνήτης» που φυλακίζει τους αντιπάλους του- το κάνουν γιατί κατά βάθος ο απερίγραπτος Μεταξάς που για Μεγα-Αλέξανδρο …δεν τον περνάς- τους μοιάζει. Η προσπάθεια να ηρωοποιηθεί ένας θρασύδειλος δικτάτορας που κατέλυσε την δημοκρατία προσβάλλει τους πραγματικούς ήρωες που  θα περπατούν- όπως λέει ο ποιητής- στα σκοτεινά, όσο δεχόμαστε μια τέτοια θεώρηση της Ιστορίας. Που μετατρέπει τους νικημένους σε νικητές και τους προδότες σε ήρωες. 

 Το μήνυμα του ΟΧΙ δεν αφορά μόνο τα εδάφη μιας χώρας, αλλά την ελευθερία και την δημοκρατία. Είναι μήνυμα κατά της τυραννίας, αντιφασιστικό κι ως τέτοιο είναι εναντίον του Μεταξά- ενός φασίστα- τυράννου. Με τόσα εγκλήματα, εξορίες, φυλακές, βασανιστήρια και με το μεγάλο έγκλημα της κατάλυσης της δημοκρατίας ο Μεταξάς, αν η Ιστορία είχε μια ομαλή πορεία και ζούσε ακόμα θα είχε μόνο μια θέση: στην εδώλιο, κατηγορούμενος για εσχάτη προδοσία. 

Ο Νίκος Λακόπουλος έχει εκδώσει τα βιβλία «Ο Αλέξης στη Χώρα των Θαυμάτων» (Εκδόσεις Λιβάνης), «Το μυθιστόρημα του Ναζισμού» (Εκδόσεις Καστανιώτη).

Via

Στη γραμμή της νομιμότητας

ΤΗΣ ΒΑΣΙΛΙΚΗΣ ΛΑΖΟΥ

Το Σεπτέμβριο 1944 τα γερμανικά στρατεύματα άρχισαν πιεζόμενα την υποχώρησή τους από την Ελλάδα με κατεύθυνση προς βορρά.   Η προέλαση του Κόκκινου Στρατού και η είσοδός του στα Βαλκάνια σε συνδυασμό με την αγγλοαμερικανική απόβαση στη Νορμανδία και την επιτυχημένη πορεία των συμμαχικών στρατευμάτων στην ιταλική χερσόνησο απειλούσαν να περισφίξουν σε κλοιό τα Βαλκάνια και έφερναν τον πόλεμο στις πύλες της Γερμανίας.

Η επικείμενη απελευθέρωση της Ελλάδας έθετε στο επίκεντρο το ζήτημα της δομής της   μεταπολεμικής εξουσίας.  Μέσα από την Αντίσταση κατά των αρχών Κατοχής είχαν αναδειχθεί νέες κοινωνικές δυνάμεις οι οποίες οι οποίες με προεξάρχον το ΕΑΜ, ένα ευρύ μέτωπο κομμουνιστών, σοσιαλιστών και φιλελεύθερων, εφάρμοζαν ριζικούς πολιτικούς, κοινωνικούς και οικονομικούς μετασχηματισμούς στις εκτεταμένες περιοχές που είχαν απελευθερώσει πολύ πριν οι κατακτητές εκκενώσουν οριστικά τη χώρα. Ο αντιστασιακός αγώνας που είχε ξεκινήσει με πολιτική πρωτοβουλία του ΚΚΕ ως απάντηση στην απώλεια της ανεξαρτησίας και της τρομοκρατίας που ασκούσαν οι κατακτητές και οι συνεργάτες τους, έθετε εκτός από την απελευθέρωση της χώρας   κοινωνικούς και πολιτικούς στόχους, οι οποίοι συνοψίζονταν στο αρκετά ευρύ   σύνθημα «Λαοκρατία». 

Στον αντίποδα των ΕΑΜικών δυνάμεων ο παλαιός πολιτικός κόσμος, συσπειρωμένος γύρω από την εξόριστη ελληνική κυβέρνηση του Καϊρου και το βασιλιά Γεώργιο Β, επιδίωκε την επιστροφή του στην πολιτική σκηνή στηριζόμενος στη βρετανική διπλωματία και όπλα.

Και ενώ ο ΕΛΑΣ επιτίθονταν στους υποχωρούντες Γερμανούς προξενώντας τους μαζικές απώλειες αλλά και σε όσα Τάγματα Ασφαλείας αρνήθηκαν να παραδοθούν, βασικός στόχος των Βρετανών και των αστών πολιτικών ήταν και η ομαλή επάνοδός τους στη χώρα και ο έλεγχος του ΕΛΑΣ τις παραμονές της απελευθέρωσης, ώστε να μην καταλάβει την εξουσία. 

Το ΕΑΜ έχοντας ευρύτατη λαϊκή στήριξη και πολιτική δυναμική προσέβλεπε στη δημιουργία μιας αστικής δημοκρατίας, όπου θα υπήρχε ελευθερία πολιτικής δράσης, και προωθούσε την πολιτική της εθνικής ενότητας και της δημοκρατικής ομαλότητας. Η συνέχιση του Β Παγκοσμίου Πολέμου σε άλλα μέτωπα, οι διεθνείς συσχετισμοί δυνάμεων, οι πιέσεις των εταίρων του ΚΚΕ στο ΕΑΜ και εξωεαμικών συνεργατών, οι σοβιετικές υποδείξεις αλλά και τα όρια και οι δυνατότητες της Ελεύθερης Ελλάδας δεν άφηναν πολλά περιθώρια για επαναστατική κατάκτηση της εξουσίας.

Όσο και αν κατακρίθηκε η απόφαση από το ίδιο το ΚΚΕ μεταγενέστερα, η ιστορική πραγματικότητα παραμένει ότι το ΕΑΜ, και μέσω αυτού το ΚΚΕ, δέχθηκε να προσέλθει σε διαπραγματεύσεις με τους αστούς πολιτικούς και να υπογράψει το Σύμφωνο του Λιβάνου τον Μάιο 1944, παρά τη συγκρότηση 2 μήνες νωρίτερα της ΠΕΕΑ, της «Κυβέρνησης του Βουνού», και την ανοιχτά εχθρική στάση των εκπροσώπων των αστικών κομμάτων απέναντι στους αντιπροσώπους του ΕΑΜ/ΕΛΑΣ, ΚΚΕ και ΠΕΕΑ στη διάρκεια των συνεδριάσεων στο Συνέδριο του Λιβάνου. Παρά ακόμα τις διαφωνίες τμήματος της ηγεσίας του, το ΕΑΜ/ΚΚΕ προσχώρησε στην κυβέρνηση Εθνικής Ενότητας αντιμετωπίζοντας συνεχώς τη δυσπιστία των αστών πολιτικών ως προς τις προθέσεις του οι οποίοι εκλάμβαναν αυτούς τους συμβιβασμούς και υποχωρήσεις ως ένδειξη αδυναμίας.

Υπό την επίπλαστη ενότητα της κυβέρνησης Παπανδρέου το ΕΑΜ υπέγραψε ακόμα και τη Συμφωνία της Καζέρτα στις 26 Σεπτεμβρίου 1944 στην οποία συνομολογήθηκε ότι όλες οι δυνάμεις των ανταρτών, και άρα ο ΕΛΑΣ, υπάγονταν μέσω της κυβέρνησης στις διαταγές του βρετανού αντιστράτηγου R. Scobie.  Με την ίδια συμφωνία ο στρατηγός Π. Σπηλιωτόπουλος ορίστηκε διοικητής όλων των δυνάμεων στο λεκανοπέδιο της Αττικής ενώ ο ΕΛΑΣ διατάχθηκε να κρατήσει τις δυνάμεις του έξω από τα όρια της Αττικής. Τα Τάγματα Ασφαλείας κατονομάστηκαν ως όργανα του εχθρού και αποφασίστηκε ότι σε περίπτωση μη παράδοσής τους θα αντιμετωπιζόταν ως εχθρικά τμήματα.

Η Συμφωνία της Καζέρτα εντάσσονταν τυπικά στα πλαίσια της Επιχείρησης «ΜΑΝΑ», η οποία αποφασίστηκε στις αρχές Αυγούστου 1944 και προέβλεπε την αποστολή με τη συγκατάθεση των Αμερικανών και Σοβιετικών βρετανικής δύναμης 10.000 ανδρών στην Ελλάδα αμέσως μετά τη γερμανική υποχώρηση. Το βρετανικό σχέδιο εκτός από την άμεση συγκρότηση συσσιτίων για προφανείς προπαγανδιστικούς λόγους, περιλάμβανε την αποστολή οπλισμού στον Σπηλιωτόπουλο για την ενίσχυση της Χωροφυλακής, της Αστυνομίας και αντιεαμικών οργανώσεων στο κέντρο της Αθήνας.

Παρά τις καταγγελίες για απόδοση μέρους του βρετανικού οπλισμού στη δοσιλογική οργάνωση Χ  και άλλες αντικομμουνιστικές οργανώσεις και παρά τις πληροφορίες για πραξικοπηματική απόπειρα κατάληψης της εξουσίας από δωσίλογους, βασιλικούς αντικομμουνιστές με τη συνεργασία της κατοχικής κυβέρνησης, αστών πολιτικών και Βρετανών, το ΕΑΜ/ΚΚΕ με κάθε ευκαιρία υπογράμμιζε τον προσανατολισμό του στη γραμμή της νομιμότητας. Λίγες μόλις μέρες πριν την απελευθέρωση της πρωτεύουσας προκήρυξη του Πολιτικού Γραφείου της Κεντρικής Επιτροπής του ΚΚΕ που δημοσιεύτηκε στο Ριζοσπάστη στις 6 Οκτωβρίου 1944 επισήμανε πως η εξασφάλιση της τάξης και της ομαλής πολιτικής ζωής είναι ύψιστο εθνικό καθήκον και καλούσε όλους τους αγωνιστές να δείξουν ύψιστο βαθμό πειθαρχίας και αυταπάρνησης.

Η απελευθέρωση της Αθήνας σε αντίθεση με ότι συνέβη στις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες, όπου σημειώθηκαν αιματηρές αντεκδικήσεις, πραγματοποιήθηκε αναίμακτα. Δυναμικά αντιμετωπίστηκαν όσα Τάγματα Ασφαλείας δεν παραδόθηκαν, ως όφειλαν, καθώς από το Σεπτέμβριο 1944 στην Πελοπόννησο έως το Νοέμβριο 1944 στο Κιλκίς ο ΕΛΑΣ έδωσε σκληρές μάχες εναντίον τους. Όπου αυτό δεν έγινε, οι ταγματασφαλίτες και οι συνεργάτες των κατακτητών αποτέλεσαν τη «χρυσή εφεδρεία» στην προσπάθεια των αστικών πολιτικών δυνάμεων και των Βρετανών προστατών τους να καταπνίξουν το ΕΑΜικό κίνημα. Με αυτό τον τρόπο ξέπλυναν τις αμαρτίες τους στην κολυμπήθρα της εθνικοφροσύνης καθιστώντας την «Εθνική Νέμεση» σύνθημα άνευ περιεχομένου. 

Οι μεγάλες συγκεντρώσεις της Απελευθέρωσης της Αθήνας έγιναν με πάνδημη λαϊκή συμμετοχή και γνήσιο ενθουσιασμό. Το ΕΑΜ απέφυγε τις προκλήσεις εναντίον του, με πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα την επίθεση ένοπλων δοσίλογων εναντίον ΕΑΜικής διαδήλωσης στην Ομόνοια στις 15 Οκτωβρίου που είχε ως αποτέλεσμα 7 νεκρούς και δεκάδες τραυματίες, μένοντας πιστό στις δεσμεύσεις που είχε αναλάβει έναντι της κυβέρνησης Εθνικής Ενότητας. 

Τα προτάγματα ωστόσο «ΕΑΜ – Λαοκρατία» αφενός και «Μεγάλη Ελλάς» αφετέρου ήταν αδύνατο να συγκεραστούν. Οι διαφορετικές πραγματικότητες και προσδοκίες που εξέφραζαν αποτύπωναν το βαθύ ταξικό διχασμό στη βάση της ελληνικής κοινωνίας. Η εθνική ενότητα, την οποία ευαγγελίζονταν όλες οι πολιτικές δυνάμεις, δεν ήταν παρά ένα λεκτικό σχήμα το οποίο δεν μπορούσε να καλύψει τη δυναμική της κοινωνικής σύγκρουσης. 

Και ενώ στην Αθήνα έφτανε στις 18 Οκτωβρίου με «καθυστέρηση ασφαλείας» ο πρωθυπουργός Γ. Παπανδρέου συνοδευόμενος κατά πόδας από τον Σκόμπι, προκειμένου να εγκαταστήσει την Κυβέρνηση και να αναλάβει την εξουσία, το «κράτος της Αθήνας» λίγη σχέση είχε με την υπόλοιπη Ελλάδα. Στο μεγαλύτερο μέρος της χώρας κυριαρχούσε το ΕΑΜ/ΕΛΑΣ το οποίο ήδη από την περίοδο της Κατοχής είχε απελευθερώσει εκτεταμένες περιοχές της ορεινής Ελλάδας. Με την υποχώρηση των γερμανικών στρατευμάτων ο ΕΛΑΣ εισέρχονταν απελευθερωτής στις πόλεις και στα χωριά και εδραίωνε την εξουσία του εφαρμόζοντας τις αρχές της λαοκρατίας και εγκαθιστώντας τις αρχές της λαϊκής αυτοδιοίκησης εξασφαλίζοντας την τάξη με την Εθνική Πολιτοφυλακή.

Τα τελευταία ναζιστικά στρατεύματα εγκατέλειπαν την Ελλάδα στις 3 Νοεμβρίου 1944 με εξαίρεση το δυτικό τμήμα του νομού Χανίων και τη Μήλο που απελευθερώθηκαν 8 μήνες αργότερα με τη λήξη του Β Παγκοσμίου Πολέμου. Και ενώ ο πόλεμος στα διεθνή μέτωπα συνεχίζονταν, η Ελλάδα διολίσθαινε με την καθοριστική εμπλοκή των Βρετανών στη δεκεμβριανή σύγκρουση η οποία κατέληξε στη στρατιωτική ήττα του ΕΛΑΣ και τη Συμφωνία της Βάρκιζας.    

Via