Ελληνικές ένοπλες δυνάμεις 1940-1944: Αλβανία, Μακεδονία, Κρήτη, Μέση Ανατολή. Πολεμική διάσταση και πολιτική εξέλιξη μέσω των συγκρούσεων.

ΠΡΩΤΟ ΣΕΜΙΝΑΡΙΟ: Ελληνικές ένοπλες δυνάμεις 1940-1944: Αλβανία, Μακεδονία, Κρήτη, Μέση Ανατολή. Πολεμική διάσταση και πολιτική εξέλιξη μέσω των συγκρούσεων.  

ΟΜΙΛΗΤΗΣ: Τάσος Σακελλαρόπουλος, Υπεύθυνος Ιστορικών Αρχείων Μουσείου Μπενάκη

Ημερομηνία:

27/02/2015 

Για να παρακολουθήσετε την ομιλία πατήστε εδώ 

Διάρκεια:

90:11

Εκδήλωση:

Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος στην Ελλάδα: Πόλεμος – Γερμανική Κατοχή – Εθνική Αντίσταση (Κύκλος Σεμιναρίων)

Το πρώτο και εισαγωγικό σεμινάριο του ΚΙΚΠΕ αφορά την παρουσίαση της πολεμικής δράσης και της πολιτικής λειτουργίας των ελληνικών ενόπλων δυνάμεων κατά την περίοδο 1940-1944.

Ως σταθμοί της ιστορικής αφήγησης επελέγησαν τα γεγονότα εκείνα που συνθέτουν την ευρεία εικόνα της Ελλάδας που πολεμάει και της κοινωνίας που αλλάζει και επανακαθορίζεται μέσω των συγκρούσεων. Κύριο παρατηρητήριο των τομών, των αλλαγών και των εξελίξεων θα είναι το σώμα των ελλήνων αξιωματικών. Πρόκειται για μια κοινωνική ομάδα, οι αξιωματικοί, με προνομιακή θέση στην ηθική της ελληνικής κοινωνίας ήδη από την δημιουργία του νέου ελληνικού κράτους. Αποτέλεσαν για δεκαετίες, τον κύριο φορέα των αλυτρωτικών διεκδικήσεων και των εθνικών «δικαίων», πόθων και επιθυμιών που σφράγισαν σε επίπεδο ιδεολογίας το σύνολο των ελληνικών κοινωνικών ομάδων.

Στο σεμινάριο θα αναπτυχθεί καταρχήν ο εθνικός και πολιτικός ρόλος του στρατού κατά το πρώτο μέρος του 20^ου αιώνα και στην συνέχεια η ειδικότερες διαστάσεις που αποκτά ο ρόλος αυτός κατά την δεκαετία του 1940 και την ελληνική εμπλοκή στον Β’ παγκόσμιο πόλεμο.

Ως τομές σε αυτή την μακρά πολεμική αλλά και πολιτική διαδικασία θα λειτουργήσουν οι πολεμικές ενότητες στις οποίες ενεπλάκη ο επίσημος και τακτικός ελληνικός στρατός και οι μόνιμοι και έφεδροι σε αυτόν αξιωματικοί.

Έτσι, μετά την γενική εισαγωγή στο θέμα, ξεκινά η παρουσίαση του συγκεκριμένου σεμιναρίου από το πόλεμο στα αλβανικά βουνά, τις εσωτερικές διαδικασίες που ανέτρεψαν τις έως τότε δεδομένες ισορροπίες στα πάγια δεδομένα του στρατού. Ανατροπές στην τάξη και στην ιεραρχία μέσα από την διαμόρφωση ενός νέου πολιτικού ρόλου για τον στρατό και για τους πολεμιστές  αξιωματικούς. Ενός ρόλου που θα οδηγήσει τελικά στην ίδρυση και συγκρότηση του μεγάλου ελληνικού αντιστασιακού  κινήματος που θα οργανώσει με τρόπο εντελώς καινούργιο την ελληνική κοινωνία και τις προοπτικές της.  Στο ίδιο πλαίσιο θα παρουσιαστεί η μάχη της Κρήτης και η πολεμική σύγκρουση με τα έντονα ίχνη αντίστασης που άφησε πίσω της.

Στην συνέχεια παρουσιάζεται το «ελληνικό πολιτικό εργαστήριο» που λειτούργησε στο εσωτερικό των εξόριστων στρατιωτικών δυνάμεων στην Μέση Ανατολή. Εκεί καταγράφονται με τρόπο σαφή, κεφαλαιώδεις αλλαγές και εξελίξεις όπως: η λήξη του ελληνικού μεσοπολέμου και του Εθνικού Διχασμού, η ανάπτυξη του αριστερού και αντιφασιστικού κινήματος, η ελληνική  πολεμική δράση σε χερσαίες και θαλάσσιες  επιχειρήσεις του πολέμου. Ιδιαίτερο κεφάλαιο στην αφήγηση αποτελούν τα μεγάλα κινήματα σε στρατό και στόλο την άνοιξη του 1944 με συνέπεια την διάλυση του εξόριστου ελληνικού στρατού και την ακύρωση της προοπτικής επανόδου του στην Ελλάδα. Σε συνέχεια θα παρουσιαστεί η περίπτωση της «ασφαλούς» ελληνικής μονάδας: της ΙΙΙ Ελληνικής Ορεινής Ταξιαρχίας.

Το σεμινάριο ολοκληρώνεται με την παρουσίαση των στρατιωτικών πραγμάτων της Απελευθέρωσης και την δυναμική πολιτικής σύγκρουσης που αναπτύχθηκε εν όψει της ίδρυσης του νέου ελληνικού στρατού.
Τέλος θα παρουσιαστεί η χαρτογράφηση και η πολεμική ένταση των μαχών του πρώτου μεγάλου σταθμού του ελληνικού εμφυλίου πολέμου: του Δεκεμβρίου του 1944.

          
Βιβλιογραφία

Αθανασιάδης Γιώργης, Η πρώτη πράξη της ελληνικής τραγωδίας. Μέση Ανατολή 1941- 1944, Αθήνα 1975

Αρχειοτάξιο, Αφιέρωμα: «Αίγυπτος – Μέση Ανατολή», Μάιος 2002

Αρχηγείο Στρατού – Διεύθυνσις Ιστορίας Στρατού, Η απελευθέρωσις της Ελλάδος και τα μετά ταύτην γεγονότα (Ιούλιος 1944 – Δεκέμβριος 1945), ΔΙΣ, Αθήνα 1973 

Βερέμης Θάνος, Ο στρατός στην ελληνική πολιτική. Από την ανεξαρτησία ως τη δημοκρατία, Κούριερ Εκδοτική, Αθήνα 1997

Γενικό Επιτελείο Στρατού, Ιστορία της οργανώσεως του ελληνικού στρατού 1821- 1954, ΔΙΣ, Αθήνα 1957

Γκράτσι Εμμανουέλε, Η αρχή του τέλους, η επιχείρηση κατά της Ελλάδος, Εστία, Αθήνα 1980

Γουντχάουζ Κρις, Το μήλο της Έριδος, Εξάντας, Αθήνα 1976

Γρηγοριάδης Φοίβος Ν., Γερμανοί, Κατοχή, Αντίστασις 1941- 1943, Αθήνα 1974

ΔΙΣ, Ο ελληνικός στρατός στη Μέση Ανατολή (1941- 1945) (Ελ Αλαμέιν –Ρίμινι – Αιγαίο), Αθήνα 1995

Εδιπίδου Αλεξ. (επιμ.) Εικονογραφημένη ιστορία του Ελληνοϊταλικού και Ελληνογερμανικού Πολέμου, Αθήνα 1954

Ζερβούδης Αργύρης, Η Ταξιαρχία του Ελ Αλαμέιν, Χίος 1985

Ιορδανίδης Γεώργιος Ι. Όσα θυμήθηκα… 1920-1973, Νεφέλη, Αθήνα 1997

Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, τ. ΙΣΤ΄, Εκδοτική Αθηνών, Αθήνα 2000

Κανελλόπουλος Παναγιώτης, Ημερολόγιο, 31 Μαρτίου 1942-4 Ιανουαρίου 1945, Κέδρος, Αθήνα 1977

Λιναρδάτος Σπύρος, Ο πόλεμος του 1940- 1941 και η μάχη της Κρήτης, Προσκήνιο, Αθήνα 1995

Μαργαρίτης Γιώργος, Από την ήττα στην εξέγερση. Ελλάδα: άνοιξη 1941- φθινόπωρο 1942, Ο Πολίτης, Αθήνα 1993

Μαζάουερ Μαρκ, Στην Ελλάδα του Χίτλερ. Η εμπειρία της Κατοχής, Αλεξάνδρεια, Αθήνα 1994. 

Μπαρτζιώτας Βασίλης, Εθνική Αντίσταση και Δεκέμβρης 1944, Σύγχρονη Εποχή, Αθήνα 1985

Μπερδεκλής Γεώργιος Π., Οι αναμνήσεις ενός ευέλπιδος (1940 -1944), Εταιρεία Μελέτης Ελληνικής Ιστορίας, Αθήνα 1995

Μπίβορ Άντονυ, Κρήτη, η μάχη και η αντίσταση, Γκοβόστης, Αθήνα 2004

Νεφελούδης Βασίλης, Η Εθνική Αντίσταση στη Μέση Ανατολή, Θεμέλιο, Αθήνα 1981

Πυρομάγλου Κομνηνός, Δούρειος Ίππος, Δωδώνη, Αθήνα 1978

Σακελλαρόπουλος Τάσος, «Το σώμα των Ελλήνων αξιωματικών στον πόλεμο και την πολιτική», στο:  Χρήστος Χατζηιωσήφ – Προκόπης Παπαστράτης (επιμ.) Ιστορία της Ελλάδας του 20ου αιώνα, τομ. Γ1, Βιβλιόραμα, Αθήνα 2007, σ. 285 - 367  

Σπηλιωτοπούλου Μαρία - Παπαστράτης Προκόπης (επιμ.), Χρονολόγιο γεγονότων 1940 -1944. Από τα έγγραφα του Βρετανικού Υπουργείου Εξωτερικών Foreign Office 371, Ακαδημία Αθηνών, Αθήνα 2002.

Σπηλιωτόπουλος Παναγιώτης, Τεκμήρια από τον πόλεμο του 1940-1941, Σύλλογος προς Διάδοσιν Ωφελίμων Βιβλίων, Αθήνα 1992

Τούμπας Ιωάννης, Εχθρός εν όψει, Αθήνα 1987

Τσώρτσιλ Ουίνστον, Δεύτερος Παγκόσμιος Πόλεμος, Ελληνική Μορφωτική Εστία, Αθήνα χ.χ.

Φλάισερ Χάγκεν – Σβορώνος Νίκος (επιμ.), Ελλάδα 1936 – 1944, Δικτατορία- Κατοχή – Αντίσταση, Μορφωτικό Ινστιτούτο ΑΤΕ, Αθήνα 1989

Φλάισερ Χάγκεν,  Στέμμα και σβάστικα. Η Ελλάδα της Κατοχής και της Αντίστασης, 1941 – 1944, τ. Α, Β, Παπαζήση, Αθήνα 1995