Γράφει ο Αλέκος Χατζηκώστας //
Πρόκειται για ένα ντοκουμέντο που βρίσκεται στο ψηφιακό αρχείο των
ΑΣΚΙ και φωτίζει ένα γενικότερο ζήτημα, που έχει να κάνει με τη
δημιουργία «Εθνικής Κυβέρνησης» το 1944 και τη στάση του ΕΑΜικου
κινήματος.
Η χρονική περίοδος
Της ανακοίνωσης είχε προηγηθεί το Συνέδριο του Λιβάνου (17 έως 20 Μάη
1944) στο οποίο ουσιαστικά από τη μια μεριά ήταν η ΠΕΕΑ, η κυβέρνηση,
δηλαδή, των βουνών που είχε στα χέρια της πραγματική εξουσία κι, από την
άλλη, ήταν η κυβέρνηση του Καΐρου υπό τον Γ. Παπανδρέου που η δύναμης
της ουσιαστικά βρισκόταν στις Εγγλέζικες λόγχες καθώς και ο αστικός
πολιτικός κόσμος, που στην ουσία δεν εξέφραζε τίποτα, αφού αποτελούνταν
από κόμματα – σφραγίδες ή οργανώσεις με ελάχιστη εμβέλεια στο εσωτερικό
της χώρας. Να σημειώσουμε ότι εκεί η ΕΑΜική αντιπροσωπεία έκανε
απαράδεκτες υποχωρήσεις, που, εξ αντικειμένου, λειτουργούσαν
υπονομευτικά στις κατακτήσεις του εθνικοαπελευθερωτικού κινήματος. Στην
πραγματικότητα, η άλλη πλευρά, χωρίς να έχει τίποτα, τα πήρε όλα, ενώ η
αντιπροσωπεία των βουνών τα έδωσε όλα, χωρίς να πάρει τίποτα. Όμως, δεν
ήταν μοιραία μια τέτοια εξέλιξη και δε θα οδηγούμασταν, πιθανόν, σ’
αυτήν, αν η ΕΑΜική αντιπροσωπεία είχε τηρήσει έστω κι ένα μέρος από τις
βασικές οδηγίες που είχε αποφασίσει η ΠΕΕΑ στις 22/4/1944 ως
κατευθυντήρια γραμμή της στις διαπραγματεύσεις του Λιβάνου.
Ταυτόχρονα η προκήρυξη αυτή βγαίνει πριν την υπογραφή της Συμφωνίας
της Καζέρτας (26 Σεπτεμβρίου 1944) για την υπαγωγή των αντάρτικων
δυνάμεων στις διαταγές της «Εθνικής Κυβέρνησης» και του στρατηγού
Σκόμπυ.
Η προκήρυξη βγαίνει όταν η Νάουσα έχει ήδη απελευθερωθεί (9/9/1944) ενώ η Βέροια αλλά και ο υπόλοιπος νομός όχι ακόμη.
Ένας σχολιασμός
Στο ντοκουμέντο αυτό φαίνονται ανάγλυφα οι ελπίδες, αλλά και οι
αυταπάτες που υπήρχαν στο ΕΑΜικό στρατόπεδο. Η προκήρυξη εκφράζει και
τους προβληματισμούς, ταλαντεύσεις, αμφιβολίες που υπήρχαν εκείνη τόσο
για την κυβέρνηση της Εθνικής Ενότητας, για τον ρόλο του Παπανδρέου.
Ωστόσο με σαφήνεια τονίζει τα συνέχιση του αγώνα μέσα από τις γραμμές
του ΕΛΑΣ για τους στόχους του ΕΑΜ για εθνική ανεξαρτησία, λαϊκή
κυριαρχία καθώς και ότι «τα νειάτα ολόκληρης της Χώρας μας σήμερα
στέκονται ολόψυχα αφοσιωμένα στο πλευρό της ΠΕΕΑ» .
Όμως και εδώ είναι η αντίφαση (έστω και με κριτικό τρόπο) υποστηρίζει
ταυτόχρονα ότι «…στέκεται και στο πλευρό της Εθνικής Κυβέρνησης όσο η
κυβέρνηση αυτή στέκεται στο πλευρό κι ενισχύει τον Εθνικό αγώνα του Λαού
και της Νεολαίας…».
Το ντοκουμέντο
Είναι προκήρυξη που κυκλοφόρησε το Επαρχιακό Συμβούλιο
Βέροιας, λίγο πριν την απελευθέρωση της περιοχής και είναι ανατύπωση από
την εφημερίδα «ΛΕΥΤΕΡΑ ΝΕΙΑΤΑ» (Όργανο του Συμβουλίου της ΕΠΟΝ περιοχής
ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ-14/9/1944)
«Τα νειάτα της Μακεδονίας παρακολούθησαν τις σκληρές ακούραστες προσπάθειες
του μαχόμενου Εθνους , της ΠΕΕΑ, του ΕΑΜ και του ΚΚΕ για την ολοκλήρωση
της Εθνικής ενότητας με τη δημιουργία Ενιαίας Εθνικής Κυβέρνησης.
Παρακολούθησαν με πίκρα κι αηδία την αντεθνική μικροπολιτική του
Γκλύξμπουργκ-Παπανδρέου και των αντιδραστικών κύκλων που μένουν έξω από
τον Εθνικό αγώνα. Έβλεπαν πως ως τη στερνή στιγμή αντί να ενωθούν και να
αγωνιστούν, κωλυσιεργούσαν, συκοφαντούσαν, διασπούσαν τον αγώνα του
Έθνους μ’ επικεφαλής τον Παπανδρέου. Κι’ όμως χαιρέτισαν την είσοδο στην
κυβέρνηση της αντιπροσωπείας του μαχητή λαού μας έστω και με πρόεδρο
τον Παπανδρέου επειδή είδανε πως ματαιώνουνε τα σχέδια της αντίδρασης
για το ξάναμα του εμφυλίου πολέμου και τη φασιστική βίαιη επιβολή της
στη χώρα μας, προχωράει το έργο της Εθνικής Ενότητας κι’ ανοίγουν οι
δρόμοι για την μεγαλύτερη ακόμα ανάπτυξη του Εθνικού μας αγώνα.
Τα νειάτα μας χαιρέτισαν ακόμα μ’ ενθουσιασμό το πρώτο μήνυμα
της Ενιαίας Εθνικής Κυβέρνησης που αναγνωρίζει τον τρίχρονο ματωμένο
αγώνα του Λαού και της Νεολαίας μας , τιμάει τα θύματα , καταγγέλλει τα
προδοτικά τάγματα και διακηρύσσει πως μετά την απελευθέρωση θα λυθούν
δημοκρατικά τα εσωτερικά μας προβλήματα.
Όσο η Κυβέρνηση του Καϊρου , ακολουθεί Εθνική πολιτική θάχει τα
νειατά στο πλευρό της. Τα νειάτα ολόκληρης της Χώρας μας σήμερα
στέκονται ολόψυχα αφοσιωμένα στο πλευρό της ΠΕΕΑ, ακριβώς γιατί η ΠΕΕΑ
απ’ την πρώτη στιγμή της δημιουργίας της , εδώ και έξη μήνες ξεσήκωσε
τον Εθνικό αγώνα , αναγνώρισε τα δικαιώματα της Νεολαίας και έδειξε
στοργκό ενδιαφέρον για τα ζητήματα της.
Σήμερα το Έθνος χαιρετά μ’ ενθουσιασμό το πρώτο εξάμηνο απ’ τη
δημιουργία της ΠΕΕΑ (12 Μάρτη-12 Σεπτέμβρη) η νεολαία μας συσπειρωμένη
γύρω της στέκεται και στο πλευρό της Εθνικής Κυβέρνησης όσο η κυβέρνηση
αυτή στέκεται στο πλευρό κι ενισχύει τον Εθνικό αγώνα του Λαού και της
Νεολαίας. Παράλληλα όμως ολοκληρώνει την πολεμική της εξόρμηση ,
πολεμάει ενωμένη στην ΕΠΟΝ και στις γραμμές του ΕΛΑΣ για τη λευτεριά της
Πατρίδας για την πλέρια Εθνική ανεξαρτησία και τιμή, για την
εξασφάλιση της Λαϊκής Κυριαρχίας. Κι‘ ο σκληρός αυτός ματωμένος αγώνας
του Λαού και της Νεολαίας μας στο πλευρό των συμμάχων , είναι που κύρια
θα κρίνει την κατάχτηση της Λευτεριάς και θα εξασφαλίσει την Εθνική
-Λαϊκή Νίκη.
(Ανατύπωση του Τμήματος Μόρφωσης Διαφώτισης του Επαρχιακού Συμβουλίου ΕΠΟΝ ΒΕΡΡΟΙΑΣ)»
