Η συμβολή ΕΑΜ-ΕΛΑΣ στο έργο της σωτηρίας του εβραϊκού πληθυσμού

Επιμέλεια: Αρης Καρρέρ //

Από την «Ιστορία της Αντίστασης 1940-1945» (Συλλογικό έργο που επιμελήθηκε ο Βάσως Γεωργίου, τόμος ΙΙ, σελ. 270) αντιγράφουμε το σχετικό απόσπασμα που αναφέρεται στη βοήθεια που έδωσε το ΕΑΜ στην Εβραϊκή κοινότητα προκειμένου να σωθεί ένας μεγάλος αριθμός Εβραίων από το πογκρόμ που εξαπέλυσαν οι χιτλερικοί.

*

Όπως σ’ όλες τις χώρες της σκλαβωμένης Ευρώπης, η εξόντωση των Εβραίων της Ελλάδας έγινε συστηματικά και μεθοδικά με το γνωστό απάνθρωπο χιτλερικό τρόπο. Άμεσοι υπεύθυνοι για την εκτόπιση και εξόντωση των 65.000 Εβραίων που ζούσαν στη χώρα μας ήταν ο Αντολφ Αϊχμαν και ο στρατιωτικός διοικητής Θεσσαλονίκης Μάξ Μέρτεν. Ο Αϊχμαν είχε στείλει στην Ελλάδα τους βοηθούς και βασικούς συνεργάτες του Ντίτερ Βισλιτσένυ, Αλλόις Μπρύνερ και Ρόλφ Γκούντερ που είχαν πείρα από τη συγκέντρωση, ομαδική εκτόπιση και εξόντωση των Εβραίων σε άλλες χώρες της κατεχόμενης Ευρώπης.

Το πρώτο γερμανικό έγγραφο που αφορούσε την τύχη των Εβραίων της Θεσσαλονίκης, χρονολογείτο από τις 6.2.1943, έφερνε την υπογραφή του Μέρτεν και προέβλεπε τη δημιουργία γκέτο και την υποχρέωση όλων των Εβραίων από ηλικία 5 χρόνων και άνω, να έχουν διακριτικά σήματα. Με την εκτέλεση της διαταγής επιφορτιζόντουσαν οι απεσταλμένοι τού Αϊχμαν (και του Βερολίνου) Βισιλιτσένυ και Μπρύνερ «να ασχοληθούν με λεπτομερείας, με το σχήμα των διακριτικών σημάτων και τάς συνοικίας αι οποίαι θα εχρησιμοποιούντο ως γκέτο». Ημερομηνία εκτέλεσης της διαταγής είχε οριστεί η 25^η Φλεβάρη 1943.

Μια βδομάδα αργότερα βγαίνει δεύτερη διαταγή που απευθύνεται στον πρόεδρο της ισραηλιτικής κοινότητας Θεσσαλονίκης δόκτορα Κόρετς και ορίζει ότι απαγορεύεται στους Εβραίους «να αλλάζουν κατοικίαν άνευ αδείας» καθώς επίσης «η χρησιμοποίησις των τροχιοδρόμων, η κυκλοφορία εις τας οδούς και τους δημοσίους χώρους μετά την δύσιν του ηλίου, η χρησιμοποίησις τηλεφώνου κλπ. Οι παραβάτες της παρούσης θα εκτελούνται επί τόπου».

Ετσι οι Εβραίοι της Θεσσαλονίκης κλείνονται σε γκέτο και μεταβάλλονται σε άτομα χωρίς δικαιώματα και έξω από την προστασία των νόμων. Με την Τρίτη διαταγή αρχίζει η διαδικασία της εξόντωσης των Εβραίων. Οι Εβραίοι που έχουν πια κλειστεί στο γκέτο και φέρνουν πάνω τους το διακριτικό κίτρινο αστέρι στοιβάζονται κατά ομάδες των 2.500-3.000 ατόμων σε σφραγισμένα φορτηγά βαγόνια και στέλνονται στο θάνατο-στα στρατόπεδα του Άουσβιτς και του Μαϊντάνεκ καθώς και τ’ άλλα εξοντωτήρια.

Η πρώτη αποστολή έφυγε στις 15 του Μάρτη 1943 και ακολούθησαν πολλές άλλες ώσπου να ολοκληρωθεί στις 10 Αυγούστου του 1944 η εκτόπιση και εξόντωση των 60.000 Εβραίων  της Θεσσαλονίκης και της γύρω περιοχής. Την ίδια τραγική μοίρα είχαν και οι Εβραίοι που ήταν εγκαταστημένοι στη Φλώρινα, στο Λαγκαδά, στη Βέροια, στο Διδυμότειχο, στο Σουφλί, στη Νέα Ορεστιάδα, στα Γιάννενα και σ’ άλλες πόλεις της Ελλάδας.

Η συγκέντρωση των Εβραίων άρχισε αρχικά σε γκέτο και η μεταφορά τους στη συνέχεια σε στρατόπεδα συγκέντρωσης, υπήρξε μοναδική ευκαιρία για την καταλήστευση της μεγάλης κινητής και ακίνητης περιουσίας τους από τους τιτλούχους των γερμανών κατακτητών.

Πρέπει να σημειωθεί ότι οι Εβραίοι της Ελλάδας από τις πρώτες ημέρες της κατοχής έζησαν μαρτυρική ζωή. Ακόμα από το καλοκαίρι του 1941 έγιναν μαζικές συλλήψεις 9.000 Εβραίων που στάλθηκαν σε καταναγκαστική εργασία. Πολλές φορές οι εβραϊκές κοινότητες αναγκάστηκαν να καταβάλουν τεράστια χρηματικά ποσά, είτε ως πρόστιμα, είτε για ν’ απαλλαγούν από την καταναγκαστική εργασία. Αλλά μόλις πληρωνόταν ένα ποσό, ζητιόταν άλλο με διαφορετικό πρόσχημα.

(Στη δίκη των εγκληματιών πολέμου Αϊχμαν και Μέρτεν, ο ελληνοεβραίος Ισαάκ Αρούχ κατέθεσε ότι μόνο σε μια περίπτωση, η εβραϊκή κοινότητα Θεσσαλονίκης κατέβαλε σε ανθρώπους του Μέρτεν 2 ½ δις δραχμές λύτρα για την απαλλαγή των Εβραίων από την καταναγκαστική εργασία. Αλλά μόλις πληρώθηκε η τελευταία δόση των λύτρων τον Γενάρη του 1943, ένα μήνα αργότερα, μπήκε σ’ εφαρμογή το σχέδιο γενικού ξολοθρεμού.)

Μόλις έμαθε το ΕΑΜ Αθήνας το πογκρόμ κατά των Εβραίων στην Βόρεια Ελλάδα, κινητοποιήθηκε άμεσα ο μηχανισμός του. Ετσι κατάφερε να σώσει και να φυγαδεύσει περίπου 10.000 Εβραίους της πρωτεύουσας πριν πέσουν στην μέγγενη των χιτλερικών.

Πάντως σύμφωνα μ’ εκτιμήσεις που έγιναν μετά την απελευθέρωση, από τους 55.000 Εβραίους της Θεσσαλονίκης, στάλθηκαν στα στρατόπεδα συγκέντρωσης των χιτλερικών 47.061. Γενικά από το σύνολο του εβραϊκού πληθυσμού της Ελλάδας που ανερχόταν στις 77.000 άτομα, πιάστηκαν 68.000, θανατώθηκαν 66.000 και επέζησαν 2.000 περίπου. Κι όσοι σώθηκαν, μεταξύ των οποίων και ο αρχιραβίνος της Αθήνας Ηλίας Μπαρζελάι που φυγαδεύτηκε στα βουνά της Ελεύθερης Ελλάδας, σώθηκαν χάρη στο ΕΑΜ-ΕΛΑΣ που έκανε μεγάλες προσπάθειες για τον σκοπό αυτό.

Εκτιμώντας τη σοβαρή συμβολή του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ στο ανθρωπιστικό έργο της σωτηρίας του εβραϊκού πληθυσμού, ο Αρχιρραβίνος Μπαρζελάι σε ραδιογράφημά του που έστειλε από την έδρα της ΠΕΕΑ, όπου βρήκε καταφύγιο οικογενειακώς, προς την ελληνική κυβέρνηση και τον Αλέξανδρο Σβώλο έγραφε τα εξής:

Ελληνική Κυβέρνηση

Αλέξανδρον Σβώλον

Κάϊρο

«Εβραϊσμός Ελλάδος υπέστη φρικαλέαν καταστροφήν εκ μέρους καταχτητών γερμανών. Δυστυχώς συμμετέχουν εις εκτέλεσιν εξοντωτικών αντιεβραϊκών μέτρων και τάγματα ασφαλείας Ράλλη. Εσώθησαν από Γερμανικήν κόλασιν από εκατό χιλιάδες μόλις δέκα έως είκοσι οφείλοντες την σωτηρίαν των εις το ΕΑΜ-ΕΛΑΣ και αλληλεγγύην ελληνικού λαού. ΕΑΜ-ΕΛΑΣ εμπνεόμενα από πατριωτικό και ηρωϊκό έργο έκαμαν θαύματα και με μεγάλες θυσίες δημιούργησαν σημερινήν ελευθέραν Ελλάδα».

Ο Αρχιρραβίνος Αθηνών

Ηλίας Μπαρζελάι

12.7.44

Τέλος η ζημιά που προήλθε από την διαρπαγή της εβραϊκής περιουσίας υπολογίζεται σε 18.000.000 χρυσές λίρες Αγγλίας. Αυτή την τύχη επεφύλαξαν στο φιλεργατικό πληθυσμό της Ελλάδας οι χιτλερικοί.

(Η φωτό από τη μεγάλη συγκέντρωση των εβραίων τον Ιούλιο του 1942, κατόπιν διαταγής των κατοχικών δυνάμεων, στην πλατεία Ελευθερίας στη Θεσσαλονίκη που σηματοδότησε την έναρξη του διωγμού)

Via