Ελληνικό Λαϊκό Απελευθερωτικό Ναυτικό

Το Ελληνικό Λαϊκό Απελευθερωτικό Ναυτικό, με αρχικά ΕΛΑΝ, ήταν το αντιστασιακό ναυτικό που έδρασε σε διάφορες θαλάσσιες περιοχές της Ελλάδας την περίοδο της κατοχής, το οποίο και διαλύθηκε μετά τη Συμφωνία της Βάρκιζας.

Γενικό ιστορικό.

Το ΕΛΑΝ ξεπήδησε ουσιαστικά μέσα από τα σπλάχνα του ΕΛΑΣ τουλάχιστον στις παράλιες περιοχές που ελέγχονταν απ΄ αυτόν. Τούτο όμως δεν σημαίνει ότι όλα τα ελληνικά σκάφη που έδρασαν κατά την εθνική αντίσταση υπάγονταν σ΄ αυτό, όπως π.χ. τα σκάφη της λεγόμενης «διαφυγής».

Αρχικά η δράση των ανταρτών στη θάλασσα ήταν πολύ περιορισμένη, βοηθώντας κάποιες μικροομάδες με τρόφιμα, εφόδια και μεταφορές στελεχών ή και ομάδων που εντοπίζονταν κυρίως στον Κορινθιακό Κόλπο υποστηρίζοντας Ρουμελιώτες αντάρτες. Μοναδική άξια λόγου επιχείρηση ήταν η απελευθέρωση 60 εκτοπισμένων κομουνιστών στις18 Ιουλίου του 1943 που παρέμεναν ακόμα στον Άη Στράτη και οι οποίοι μεταφέρθηκαν σε ακτή της Μακεδονίας.

Κάποια έντονη όμως δραστηριότητα του ΕΛΑΝ άρχισε να παρατηρείται από τη συνθηκολόγηση της Ιταλίας και μετά, όπου διάφορα μικρά σκάφη, ιστιοφόρα και μηχανοκίνητα καΐκια και μεγαλύτερα ανέλαβαν να μεταφέρουν ιταλικές φρουρές από διάφορα νησιά στη Στερεά Ελλάδα, όπως από την Εύβοια προς τη Λοκρίδα, από τη Σκιάθο στο Πήλιο, από τα Κύθηρα στην Ελιά Λακωνίας και το Γύθειο, κ.ά. Βέβαια κύριος στόχος αυτών των μεταφορών ήταν η ανεξέλεγκτη λαφυραγώγηση του οπλισμού και των εφοδίων των Ιταλών.

Αυτή ακριβώς την περίοδο φέρεται να ρίχτηκε και η ιδέα ενός ένοπλου ναυτικού παράλληλα με τον ένοπλο ΕΛΑΣ που θα αναλάμβανε και επιχειρήσεις κατά των κατακτητών. Σταθμός για την ανάπτυξη του ΕΛΑΝ αποτέλεσε η ίδρυση της ΠΕΕΑ στις 10 Μαρτίου του 1944 όπου στο Εθνικό Συμβούλιο που ακολούθησε με το Γ΄ Ψήφισμα έγιναν αποδεκτές προτάσεις ορισμένων εθνοσυμβούλων για την ίδρυση Ναυτικής Υπηρεσίας υπό τις διαταγές του Γενικού Στρατηγείου του ΕΛΑΣ η οποία και πράγματι ανέλαβε τη συγκρότηση και διοίκηση μονάδων, υπό τους Μιλτιάδη Σοφιανό, Αλέκο Σκουμπιώτη κ.ά.. Έτσι συνέχεια των παραπάνω συγκροτήθηκαν τέσσερις ναυτικές μοίρες και ένας ανεξάρτητος στολίσκος οι:
1η (I) ναυτική μοίρα Πελοποννήσου – Ζακύνθου,2η (IΙ) ναυτική μοίρα Δυτικής Στερεάς και Ιονίων νήσων,3η (III) ναυτική μοίρα Ευβοϊκού – Σαρωνικού – Κορινθιακού,4η (IV) ναυτική μοίρα Πηλίου και Παγασητικού και o ανεξάρτητος στολίσκος Μαλιακού. Αρκετά δε αργότερα δημιουργήθηκαν άλλες δύο μοίρες,η 5η (V) ναυτική μοίρα Θερμαϊκού – Χαλκιδικής καιη 6η (VI) ναυτική μοίρα Στρυμόνα – Αλεξανδρούπολης, που φέρεται να είχε και τη σημαντικότερη δράση, υπό τον Σ. Σπίντζο (ή καπετάν Φουρτούνα).

Από την Άνοιξη του 1944 μέχρι την απελευθέρωση φέρονται οι μοίρες του ΕΛΑΝ να διεξήγαγαν κάποιες επιτυχείς επιχειρήσεις κατά των κατακτητών που βοήθησε στον επιπλέον εξοπλισμό τους σε όπλα, πυρομαχικά και καύσιμα. Τελευταία δράση του ΕΛΑΝ ήταν κατά τα λεγόμενα Δεκεμβριανά όπου σε πολλές περιπτώσεις ανέλαβε μετακινήσεις τμημάτων του ΕΛΑΣ, μεταφορές πυρομαχικών, τροφίμων και ζωοτροφών. Το ΕΛΑΝ την εποχή εκείνη αριθμούσε συνολικά 1200 άνδρες.
Τελικά μετά τη Συμφωνία της Βάρκιζας και με βάση ειδικό πρωτόκολλο της Συμφωνίας τα σκάφη και όλος ο οπλισμός του ΕΛΑΝ παραδόθηκαν θεωρούμενα κτήμα του ελληνικού κράτους.



Μνημείο – Ύμνος


Μνημείο του ΕΛΑΝ έχει ανεγερθεί στην Αντίκυρα, με δύο χάλκινους ανδριάντες Ελανιτών φερόμενοι προ ιστού μετά ιστίου.

Ο «Ύμνος του ΕΛΑΝ» αναφέρεται στη 3η ναυτική μοίρα, τους στίχους του οποίου συνέγραψε τον Μάιο του 1944 ο Φώτης Λαμψίδης (Φωτεινός) και συνέθεσε πολύ αργότερα ο Μίκης Θεοδωράκης και πρωτο-αποδόθηκε από τον Βασίλη Παπακωνσταντίνου το 1976.

«Απ” την Αντίκερα προβάλλει ο 

Ζαχαριάς

και ξεμακραίνει 

το ελανίτικο 

καράβι θαλασσομάχοι 

εμείς της λευτεριάς….»

Ακούστε το ΕΔΩ!

ΕΛΑΝ: Το Ναυτικό του ΕΑΜ

Via

Το ιδρυτικό κείμενο του Εθνικού Απελευθερωτικού Μετώπου (ΕΑΜ)

Στις 28 Σεπτεμβρίου 1941 υπογράφτηκε το ιδρυτικό του ΕΑΜ

1. Από τους αντιπροσώπους των κάτωθι υπογραφομένων κομμάτων ιδρύεται το Εθνικόν Απελευθερωτικόν Μέτωπο της Ελλάδας (ΕΑΜ).

Εις το ΕΑΜ γίνεται ισοτίμως δεκτόν και παν άλλο κόμμα ή οργάνωσις που δέχεται τας αρχάς του παρόντος Ιδρυτικού ώς και να εργασθή δια την επιτυχίαν των σκοπών του ΕΑΜ.
Προκειμένου να γίνει δεκτή εις το ΕΑΜ οιαδήποτε οργάνωσις, δεν εξετάζεται το παρελθόν ή αι αντιλήψεις των σχετικώς με την μελλοντικήν ανασυγκρότησιν της ελευθέρας και ανεξαρτήτου Ελλάδος, αλλά η πίστις των εις την ανάγκην του Εθνικού Απελευθερωτικού Αγώνος, η τιμιότης των απέναντι αυτού και η αποδοχή των αρχών του ΕΑΜ που περιλαμβάνονται εις το παρόν Ιδρυτικόν.

2. Σκοπός του Εθνικού Μετώπου είναι:

α) Η απελευθέρωσις του Έθνους μας από τον σημερινόν ξένον ζυγόν και η απόκτησις της πλήρους ανεξαρτησίας της χώρας μας.

β) Ο σχηματισμός προσωρινής κυβερνήσεως του ΕΑΜ αμέσως μετά την εκδίωξιν των ξένων κατακτητών, μοναδικός σκοπός της οποίας θα είναι η προκήρυξις εκλογών δια συντακτικήν
εθνοσυνέλευσιν, με βάσιν την αναλογικήν ίνα ο λαός αποφανθή κυριαρχικώς επί του τρόπου της διακυβερνήσεώς του.

γ) Η κατοχύρωσις του κυριαρχικού τούτου δικαιώματος του Ελληνικού Λαού, όπως αποφανθή περί του τρόπου της διακυβερνήσεώς του, από πάσαν αντιδραστικήν απόπειραν,
ήτις θα τείνη να επιβάλη εις τον λαόν λύσεις αντιθέτους προς τας επιθυμίας του και η εκμηδένισις δι’ όλων των μέσων του ΕΑΜ και των οργάνων που το αποτελούν, πάσης
τοιαύτης αποπείρας.

3. Δια την πραγματοποίησιν των ως άνω σκοπών του το ΕΑΜ θα ασχοληθή:

α) Με όλα τα ζητήματα που απασχολούν καθημερινώς τον Ελληνικόν Λαόν υπό τας συνθήκας της ξενικής κατοχής και με την καθοδήγησιν του αγώνος του Ελληνικού Λαού εις την διεκδίκησιν των πάσης φύσεως αιτημάτων του, καθώς και την αντιμετώπισιν της εις βάρος του ασκούμενης ληστείας από τους ξένους κατακτητάς.

β) Με την διατήρησιν ακμαίου του απελευθερωτικού πνεύματος του Ελληνικού Λαού.

γ) Με την συνεχή αποκάλυψην του ρόλου της σημερινής κυβερνήσεως των προδοτών ή κάθε άλλης αντιστοίχου εις το μέλλον.

δ) Με την εξασφάλισιν κατά το δυνατόν μιας συνεργασίας με τους άλλους λαούς, οι οποίοι αγωνίζονται κατά των δυνάμεων του Άξονος και του συντονισμού του αγώνος του
Ελληνικού Λαού με τον αγώνα των άλλων ως άνω Λαών.

ε) Με την οργάνωσιν των λαϊκών δυνάμεων επί τη βάσει του εσωτερικού οργανισμού-κανονισμού, ο οποίος αποτελεί παράρτημα του παρόντος ιδρυτικού.

στ) Με την ενέργειαν εράνων, είσπραξιν συνδρομών κλπ. από τους Έλληνας πατριώτας προς τον σκοπόν να εξασφαλίση τα αναγκαία δια την διεξαγωγήν του θνικοαπελευθερωτικού
αγώνος μέσα.

4. Τα υπογράφοντα το παρόν ιδρυτικόν κόμματα ή τα προσχωρούντα εις αυτό, αναλαμβάνουν να υποστηρίξουν δι’ όλων των δυνάμεων τον αγώνα του ΕΑΜ και την
πραγματοποίησιν των σκοπών του.

5. Το ΕΑΜ χωρίς να παύση να τείνη εις το να συγκεντρώση πέριξ αυτού ολόκληρον τον Ελληνικόν Λαόν δια της συγκεντρώσεως εντός των κόλπων του όλων των οργανώσεων
που εκπροσωπούν καθ’ οιονδήποτε τρόπον τμήματα του Ελληνικού Λαού, συγκροτείται επί τη βάσει των πλέον αυστηρών συνωμοτικών κανόνων. Τούτο σημαίνει:

α) Ότι τηρείται αυστηρώς μυστική η συμμετοχή των οιωνδήποτε κομμάτων ή οργανώσεων που το αποτελούν ή προσχωρούν εις αυτό.

β) Ότι τα πρόσωπα που αποτελούν την Κεντρικήν του Επιτροπήν, τας κατά τόπους επιτροπάς πόλεων, συνοικισμών, επαγγελμάτων, επιχειρήσεων κλπ. καθώς και τας ομάδας της βάσεως, δεν γίνονται εις ουδένα άλλον γνωστά, πλην των μελών τα οποία
συμμετέχουν εις εκάστην Επιτροπήν.

γ) Ότι το ΕΑΜ διεξάγει συνεχώς και δια παντός μέσου αγώνα εναντίον πάσης παραβάσεως των συνωμοτικών κανόνων και λαμβάνει εκάστοτε τα επιβαλλόμενα μέτρα εναντίον εκείνων,
οίτινες παραβιάζουν τα συνομωτικά μέτρα. Ούτω το ΕΑΜ παρουσιάζεται δημόσια και πάντοτε απρόσωπον και ως απλούς εκφραστής των Εθνικοαπελευθερωτικών επιδιώξεων και
καθοδηγητής των αντιστοίχων αγώνων του Ελληνικού Λαού.

6. Εις ουδένα αντιπρόσωπον κόμματος ή οργανώσεως, με τον οποίον το ΕΑΜ διαπραγματεύεται την προσχώρησιν της οργανώσεώς του ίνα αντιπροσωπευθή εις το ΕΑΜ ανακοινούνται οτιδήποτε σχετικώς με τας οργανώσεις, κόμματα κλπ. άτινα μετέχουν εις το ΕΑΜ προ της ανακοινώσεως εκ μέρους του ως άνω αντιπροσώπου ότι η οργάνωσίς του προσχωρεί εις το ΕΑΜ και ότι αυτός δέχεται να συμμετάσχει εις το αντίστοιχον
όργανον του ΕΑΜ δι’ οπροορίζεται.

7. Μεταξύ των κομμάτων και οργανώσεων αίτινες συνεργάζονται εις το ΕΑΜ διατηρείται δι’ όλον το διάστημα του Εθνικοαπελευθερωτικού αγώνος η μεγαλυτέρα αλληλοβοήθεια
και αλληλοϋποστήριξις δια παν ζήτημα το οποίον σχετίζεται με τον γενικόν απελευθερωτικόν αγώνα και τον ειδικώτερον εθνικοαπελευθερωτικόν αγώνα κάθε χωριστού κόμματος. Επίσης και αι συνεργαζόμεναι ως άνω οργανώσεις χρησιμοποιούν τας
αντιστοίχους επιρροάς των δια την άμβλυσιν κάθε μέτρου που στρέφεται κατά του εθνικοαπελευθερωτικού αγώνος από τους εχθρούς του Έθνους, εντοπίους προδότας ή ξένους κατακτητάς.

Εν Αθήναις τη 28η Σεπτεμβρίου 1941

Δια το ΚΚΕ ΑΠΟΣΤΟΛΟΥ
Δια το ΣΚΕ ΧΩΜΕΝΙΔΗΣ
Δια την ΕΛΔ ΤΣΙΡΙΜΩΚΟΣ
Δια το Αγρ. Κόμ. ΒΟΓΙΑΤΖΗΣ

Πηγή: ΣΤ ΑΡΜΑΤΑ! ΣΤ ΑΡΜΑΤΑ! Χρονικό της Εθνικής Αντίστασης 1940-1945
σ.567-568

Via