Συντάκτης:
 |
| Η μεγάλη συγκέντρωση την ημέρα της απελευθέρωσης είναι σε απόλυτη συναισθηματική αντίστιξη με τη φρικτή εικόνα των παιδιών της πείνα | Φωτό Σπ. Μελετζής |
Το ΕΑΜ ιδρύθηκε πριν από 75 χρόνια, στις 27 Σεπτεμβρίου 1941, σε ένα σπίτι στο τέρμα της οδού Μαυρομιχάλη.
Η ιδρυτική σύσκεψη ξεκίνησε γύρω στις 8 το βράδυ με τη συμμετοχή των εκπροσώπων τεσσάρων κόμματων της Αριστεράς.
Το ΚΚΕ εκπροσώπησε ο Λευτέρης Αποστόλου, το Σοσιαλιστικό Κόμμα
Ελλάδας (ΣΚΕ) ο Χρήστος Χωμενίδης, την Ενωση Λαϊκής Δημοκρατίας (ΕΛΔ) ο
Ηλίας Τσιριμώκος και το Αγροτικό Κόμμα Ελλάδας (ΑΚΕ) ο Απόστολος
Βογιατζής.
Πριν από το ΕΑΜ είχαν ιδρυθεί δύο άλλες αντιστασιακές οργανώσεις.
Στις 28 Μαΐου του 1941 δημιουργήθηκε η ΕΘΝΙΚΗ ΑΛΛΗΛΕΓΓΥΗ με σκοπό τη
βοήθεια στον ελληνικό λαό αλλά και στα θύματα του πολέμου στις συνθήκες
της Κατοχής.
Ενάμιση μήνα αργότερα, στις 16 Ιουλίου, το Εργατικό ΕΑΜ, με σκοπό να
οργανώσει την πάλη του λαού για τις καθημερινές οικονομικές του
διεκδικήσεις.
Με δυο λόγια, ο εθνικοαπελευθερωτικός αγώνας ξεκίνησε από οργανώσεις
που στόχευαν στη διασφάλιση της επιβίωσης του ελληνικού λαού.
Χρειάζεται επίσης να σημειωθεί ότι οι πρώτοι που είδαν την ανάγκη της
οργάνωσης του εθνικοαπελευθερωτικού αγώνα και της συγκρότησης του ΕΑΜ
ήταν οι κομμουνιστές και το κόμμα τους το ΚΚΕ.
Στην ιδρυτική σύσκεψη του ΕΑΜ εγκρίθηκε ιδρυτικό κείμενο και
διάγγελμα προς τον ελληνικό λαό το οποίο κυκλοφόρησε πλατιά σε όλες τις
μορφές (χειρόγραφο, πολυγραφημένο, τυπωμένο).
Στο ιδρυτικό κείμενο αναφερόταν:
«Από τους αντιπροσώπους των κάτωθι
υπογραφομένων κομμάτων ιδρύεται το Εθνικόν Απελευθερωτικόν Μέτωπον της
Ελλάδας (ΕΑΜ). Εις το ΕΑΜ γίνεται ισοτίμως δεκτόν και παν άλλο κόμμα ή
οργάνωσις που δέχεται τας αρχάς του παρόντος ιδρυτικού ως και να εργασθή
διά την επιτυχίαν των σκοπών του ΕΑΜ».
Στο διάγγελμα της οργάνωσης προς τον ελληνικό λαό γινόταν έκκληση για
την όσο το δυνατόν πιο πλατιά και θαρραλέα συμμετοχή του στην
εθνικοαπελευθερωτική πάλη.
Μεταξύ άλλων υπογραμμιζόταν:
«Ελληνες και Ελληνίδες πατριώτες.
Νέοι και νέες. Ασχετα απ’ ό,τι σας χώρισε στο παρελθόν, άσχετα απ’ ό,τι
θα σας χωρίσει στο μέλλον ύστερα από το ξεσκλάβωμά μας, ενώστε τις
δυνάμεις σας για τον Εθνικό Απελευθερωτικό Αγώνα».
Το ΕΑΜ πολύ γρήγορα κατάφερε να ξεπεράσει τη στενή τυπική λειτουργία
ενός συνασπισμού κομμάτων -και μάλιστα κομμάτων μιας συγκεκριμένης
απόχρωσης- και μετατράπηκε σε μια πλατιά λαϊκή οργάνωση που όμοιά της
δεν είχε εμφανιστεί ξανά στην ιστορία.
Το κύριο χαρακτηριστικό γνώρισμα του ΕΑΜ ήταν η δυνατότητα και
ικανότητα που απέκτησε να χρησιμοποιεί σε όλη την επικράτεια,
συνδυασμένα, όλες τις μορφές πάλης, από τον απλό καθημερινό μαζικό
πολιτικό αγώνα ώς την ένοπλη πάλη.
Σ’ αυτό συνέβαλε η πολυμορφία των οργανώσεων που το συγκροτούσαν πέρα από τις πολιτικές.
Είναι αδύνατο να κατανοήσουμε το ΕΑΜ χωρίς τις άλλες οργανώσεις του,
την Εθνική Αλληλεγγύη, το Εργατικό ΕΑΜ, το ΕΑΜ Νέων, την ΕΠΟΝ, την
Εθνική Πολιτοφυλακή, την ΟΠΛΑ και πάνω απ’ όλα τον ΕΛΑΣ.
Στην κορύφωση του εθνικοαπελευθερωτικού αγώνα, το ΕΑΜ είχε στις τάξεις του περί τα 2 εκατ. μέλη.
Ο ΕΛΑΣ (τακτικός και εφεδρικός) περί τους 130.000 μαχητές. Η ΕΠΟΝ
περί τα 700.000 μέλη, ενώ την Εθνική Αλληλεγγύη πλαισίωναν με διάφορους
τρόπους περί τα 4 εκατ. πολίτες.
Αυτό το κίνημα κατάφερε να κάνει εκλογές μέσα στην Κατοχή, να εκλέξει
λαϊκό κοινοβούλιο και να συγκροτήσει την ΠΕΕΑ - γνωστή και ως Κυβέρνηση
του Βουνού.
Ηταν επομένως απολύτως φυσιολογικό το γεγονός ότι την επομένη της
απελευθέρωσης της χώρας από τη φασιστική κατοχή, το ΕΑΜ είχε την
εμπιστοσύνη τουλάχιστον του 80% του ελληνικού λαού.
Προσφορά του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ στην απελευθέρωση της χώρας
Για τους αγώνες του ενάντια στον κατακτητή, το ΕΑΜ πλήρωσε βαρύ φόρο αίματος.
Μόνο οι εκτελεσθέντες, μέλη και οπαδοί του, υπολογίζονται σε 48.000 (βλέπε στη σημερινή προσφορά της «Εφ.Συν.»: «Για σένα Ελλάδα», σελ. 2).
Στον αριθμό των εκτελεσθέντων δεν συμπεριλαμβάνονται όσοι έχασαν τη
ζωή τους στα ολοκαυτώματα ή όσοι πέθαναν υπό το βάρος των κακουχιών και
ήταν ΕΑΜίτες.
Ολοι αυτοί υπολογίζονται γενικά ως θυσίες του ελληνικού λαού, ανεξαρτήτως αντιστασιακής παρατάξεως.
Τεράστια υπήρξε, επίσης, η προσφορά του ΕΛΑΣ στα πεδία των μαχών.
Για να τον αντιμετωπίσουν, οι Γερμανοί ήταν υποχρεωμένοι να
απασχολούν αποκλειστικά στην Ελλάδα 4-5 μεραρχίες, τη στιγμή που 40-50
μεραρχίες τους αντιμετώπιζαν τους απελευθερωτικούς αγώνες των άλλων
υπόδουλων λαών.
Ο ΕΛΑΣ προξένησε τις παρακάτω βαριές απώλειες στον εχθρό: 19.355
νεκρούς, 8.294 τραυματίες, 5.181 αιχμαλώτους, χωρίς να υπολογίζονται οι
απώλειες από την έναρξη του ένοπλου αγώνα και ώς τη συγκρότηση του
Γενικού Στρατηγείου του ΕΛΑΣ, καθώς και το μεγαλύτερο μέρος των απωλειών
στις περιοχές Ανατολικής Μακεδονίας, Θράκης, Πελοποννήσου και όλες οι
απώλειες της Κρήτης.
Ακόμη, ο ΕΛΑΣ κατέστρεψε 30 γέφυρες, 85 ατμομηχανές, 957 βαγόνια και 1.007 αυτοκίνητα.
Οι απώλειες του ΕΛΑΣ ήταν περίπου 4.400 νεκροί, 6.000 τραυματίες και
2.000 ανάπηροι, χωρίς να υπολογίζονται όσες προηγήθηκαν της συγκρότησης
του Γενικού Στρατηγείου, καθώς και μεγάλο μέρος απωλειών της Θράκης, της
Πελοποννήσου και της Κρήτης (Στ. Σαράφη: «Ο ΕΛΑΣ», εκδόσεις
Επικαιρότητα, σελ. 444-446).
Ενα τραγούδι στην Κατοχή έλεγε: «Το ΕΑΜ μας έσωσε απ’ την πείνα - θα μας σώσει κι από τη σκλαβιά».
Το έπραξε και με το παραπάνω. Σπάνια στην Ιστορία απαντιέται οργάνωση
με τέτοια συνέπεια και αυτοθυσία για την επίτευξη των σκοπών της.
Αλλά το ΕΑΜ δεν ήταν μια οποιαδήποτε οργάνωση.
