«Η Ελλάς», η επίσημη κυβερνητική εφημερίδα των Δεκεμβριανών: ένα άγνωστο ντοκουμέντο

Με το άρθρο αυτό,  τα «Ενθέματα» εγκαινιάζουν, με μεγάλη χαρά, τη συνεργασία τους με το ιστολόγιο της «Βασιλικής Μετατρούλου». Με την ευκαιρία επετείων, και όχι μόνο, ο Κλέων Ιωαννίδης, εκ μέρους του ιστολογίου, θα ανασύρει τεκμήρια, αναδεικνύοντας άγνωστες πλευρές τις ιστορίας. Όπως μας λέει,  «ο ιστορικός οφείλει να φτιάξει μια αφήγηση που  διερευνά τις αντιθέσεις, τις συγκρούσεις, τις συμπλεύσεις,  που  εξηγεί τη ροπή των γεγονότων. Όλα αυτά, κάτω από την επίδραση των ιδεών, και μέσα στον ορίζοντα που οι ιδέες καθορίζουν. Να βλέπει τους συσχετισμούς, τις αντίθετες ή τις παράλληλες διαδρομές, τις ανατροπές. Και να ερμηνεύει τον βηματισμό της κοινωνίας και των ανθρώπων. Αλλιώς, “δεν είναι Ιστορία, είναι καταγραφή γεγονότων, αποδελτίωση”, όπως σημείωσε ο Νίκος Σβορώνος. Ας μην ξεχνάμε, άλλωστε, τη ρήση του Φίλιππου Ηλιού,  “στα δικαιώματα του πολίτη θα έπρεπε να ανήκει και το δικαίωμα να γνωρίζει την ιστορία του”».

ΕΝΘEMATA

του Κλέωνα Ιωαννίδη

(ιστολόγιο της Βασιλικής Μετατρούλου: xyzcontagion.wordpress.com)

 Στις 4 Δεκεμβρίου 1944, με το ξέσπασμα των γεγονότων που έμειναν στην Ιστορία ως «Δεκεμβριανά», ο υφυπουργός Τύπου και Διαφωτίσεως Πέτρος Γαρουφαλιάς εξέδωσε  την ακόλουθη ανακοίνωση: «Αι σημεριναί συνθήκαι, λόγω ιδία της ελλείψεως μέσων ακριβούς διαφωτίσεως παρέχουν εξαιρετικώς πρόσφατον έδαφος εις την κυκλοφορίαν ψευδών ειδήσεων. Εφιστάται επομένως ιδιαιτέρως η προσοχή του κοινού εις το σημερινόν εύκολον έργον των διαδοσιών».

Η κυβερνητική πλευρά βρισκόταν μπροστά σε μια πολύ δυσάρεστη κατάσταση: «αποκλεισμένη σε μια στενή λωρίδα λίγων τετραγώνων γης και εγκλεισμένη στο ξενοδοχείο της “Μεγάλης Βρεττανίας”, δεν είχε τη δυνατότητα να επικοινωνήσει με τον αθηναϊκό λαό», και αποκομμένη (και) από την επαρχία δεν είχε καμία δυνατότητα να αντικρούσει τα «δηλητηριώδη ψεύδη των στασιαστών» του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ. Το αθηναϊκό κοινό ενημερωνόταν από άλλες πηγές, ακόμη και από τα «εαμικά χωνιά», την ίδια στιγμή που η κυβέρνηση δεν είχε καμία δυνατότητα δημόσιου λόγου, αν αυτός δεν περνούσε από τα «φίλτρα» των βρετανών συμμάχων της.

Την περίοδο των Δεκεμβριανών, πράγματι, κυκλοφορούσαν πολλές εφημερίδες και έντυπα. Εντελώς ενδεικτικά: Στην εαμική πλευρά π.χ. υπήρχε ο Ριζοσπάστης, η Λαοκρατία, η Ελεύθερη Ελλάδα, η Λαϊκή Φωνή στη Θεσσαλονίκη, η Αλληλεγγύη, όργανο της «Εθνικής Αλληλεγγύης», η Νέα Γενιά της ΕΠΟΝ κ.ά. Στην αντιεαμική πλευρά το Ελληνικόν Αίμα, η Μεγάλη Ελλάς της ΕΔΕΕ, η Δόξα της ΠΕΑΝ, η Δημοκρατική Σημαία του ΕΔΕΣ κ.ά. Είχαν επίσης εμφανιστεί και εφημερίδες δημοσιογραφικές, ιδιωτικές ή/και εμπορικές, όπως η Ελευθέρα Πόλις του Νάσου Μπότση, τα Καθημερινά Νέα του Λουκή Ακρίτα, η Αλήθεια, στον Πειραιά η Φωνή του Πειραιώς κ.ά. Από την Κατοχή, επίσης, συνέχιζαν την έκδοσή τους η Δημοκρατία και η Ελευθερία. Οι Άγγλοι είχαν κι αυτοί τη δυνατότητα να τυπώνουν καθημερινό Δελτίο Ειδήσεων, στα ελληνικά ασφαλώς («Εκδίδεται υπό του Στρατηγείου των κατά ξηράν εν Ελλάδι δυνάμεων»), αλλά και φωτοπεριοδικά, με πολλές πολλές φωτογραφίες και σχεδόν καθόλου κείμενο, όπως αυτό με τον τίτλο ΑΕΡΑ (:Αγγλία Ελλάδα Ρωσία Αμερική), το οποίο τυπωνόταν στο Κάιρο, και κυκλοφορούσε (και) στην Ελλάδα, και τα Φωτο-Νέα, έκδοση της AGIS, Αγγλοελληνικής Υπηρεσίας Πληροφοριών.

***

Με το ξέσπασμα των πρώτων συγκρούσεων, ο Πέτρος Γαρουφαλιάς κάλεσε τον αδελφό του Δημήτριο Γαρουφαλιά (1904-1978), πολιτικό μηχανικό και έφεδρο ανθυποπλοίαρχο, ζητώντας του να βρεθεί κάποια λύση, ώστε η κυβέρνηση να μπορέσει να κυκλοφορήσει κάποια εφημερίδα, που να απηχεί τις απόψεις του επίσημου κράτους

Το πρόβλημα ήταν πολύ σοβαρό, καθώς οι περισσότεροι υπάλληλοι του Υφυπουργείου Τύπου, φίλα προσκείμενοι στο ΕΑΜ «είχαν ουσιαστικά ατονήσει και είχαν συμπαραταχθεί με τη διαταχθείσα από το ΕΑΜ γενική απεργία». Τα μέλη του Σωματείου Τυπογράφων και Τεχνικών Τύπου ανήκαν κατά συντριπτική πλειοψηφία στο ΚΚΕ και βρίσκονταν επίσης σε απεργία, ενώ τα τυπογραφεία βρίσκονταν είτε σε ελασιτοκρατούμενες περιοχές είτε σε επικίνδυνες ζώνες.

Τελικά, ο Δημήτρης Γαρουφαλιάς, με τη βοήθεια του Αχιλλέα Κύρου, βρήκαν έναν Αρτινό τυπογράφο και έφεδρο λοχία, ο οποίος τους οδήγησε σε ένα υπόγειο όπου βρισκόταν μια παλιά τυπογραφική μηχανή. Αμέσως, ήδη την 5η Δεκεμβρίου 1944, δηλαδή τη μεθεπομένη του συλλαλητηρίου, το Επίσημον Δελτίον Πληροφοριών του Υφυπουργείου Τύπου και Διαφωτίσεως ήταν πραγματικότητα.

Σύμφωνα με τη μαρτυρία του Δημήτριου Γαρουφαλιά, «για λόγους καλυτέρας εντυπώσεως και ιδιαίτερα για να δοθεί μια πνοή αντικειμενικής αισιοδοξίας πως αποτυχαίνει η ανακατάληψη των Αθηνών και η νόμιμη τάξη θα επικρατήσει, αποφασίσθηκε να αλλάξει ο τίτλος σε “Η Ελλάς, Ημερήσια πρωινή εφημερίδα, Όργανο του ελληνικού λαού”».[1]

Ως εκδότης της εφημερίδας εμφανιζόταν ο Δημήτριος Γαρουφαλιάς. Διευθυντής της και αρθρογράφος-σχολιαστής ήταν ο Αχιλλέας Κύρου, με συνεργάτες-δημοσιογράφους τον Ηλία Μπρεδήμα και τον Μανώλη Ρέπα. Αρχικά, κανένα όνομα δεν αναγραφόταν στη προμετωπίδα της εφημερίδας, για λόγους ασφαλείας. Αργότερα, αναγράφτηκε το όνομα του Μπρεδήμα ως διευθυντού και του Ρέπα ωα αρχισυντάκτη. Ανώνυμος όμως, παρέμεινε ο  ουσιαστικά κύριος αρθρογράφος Αχιλλέας Κύρου. Το μοναδικό επώνυμο δημοσίευμα ήταν ένα άρθρο του λογοτέχνη και ποιητή Κώστα Ουράνη στις 14.1.1945.

Η εφημερίδα ήταν δισέλιδη, μεγάλου σχήματος, 31 εκ. επί 24 εκ. Κάποια εκδόσεις της κυκλοφορούσαν σε μεγαλύτερο σχήμα σαν εφημερίδα τοίχου, και κάποιες φορές αγγλικά αεροπλάνα την έριχναν από αέρος. Στη διάρκεια των 46 αυτών ημερών, έκανε και κάποιες έκτακτες εκδόσεις.

Στο περιεχόμενό της υπήρχαν από τα πολύ σοβαρά και σπουδαία (π.χ. οι ανακοινώσεις του Ρόναλντ Σκόμπυ και τα πρακτικά της σύσκεψης υπό τον Γουίνστον Τσόρτσιλ), μέχρι μικρές ειδήσεις, π.χ. για τα θέατρα και τους κινηματογράφους, ή ακόμη και ειδήσεις της μιας γραμμής του τύπου «Ευρέθη σάκος με 7 μαχαίρια. Πιστεύεται ότι ανήκει σε ΕΛΑΣίτη». Από την πρώτη μέρα κυκλοφορίας, δεν έλειπαν οι ειδήσεις για «τον Βούλγαρο αξιωματικό του ΕΛΑΣ» που σκοτώθηκε στο πρώτο συλλαλητήριο, για τους «Γερμανούς επικεφαλής» του Λόχου Σπουδαστών Πολυτεχνείου του ΕΛΑΣ, για «τα παιδιά που οι στασιαστές χρησιμοποιούσαν ως ασπίδες» όταν οι χωροφύλακες τους επιτίθονταν, για «τα άδεια φέρετρα των δήθεν φονευθέντων ΕΛΑΣιτών» που όμως, στην επόμενη σελίδα, ήταν γεμάτα από «θύματα των κομμουνιστών», διότι το ΕΑΜ ήθελε να παρουσιάσει μεγάλο αριθμό θυμάτων στις γραμμές του και «δεν του έφταναν οι πολύ λίγοι φονευθέντες ΕΑΜίται την πρώτη ημέρα των επεισοδίων»

Η επιρροή του πρωθυπουργού Γεωργίου Παπανδρέου και των απόψεών του ήταν εμφανής: στην εφημερίδα ανακοινώθηκε στις 23 Δεκεμβρίου 1944 η ίδρυση του Αριστερού Μετώπου Ελλάδος, ενός συνασπισμού «σοσιαλιστικών», κεντρώων-κεντροαριστερών κομμάτων και μικρών ομάδων υπό την αρχηγία του Γεωργίου Παπανδρέου. Όπως επίσης εμφανής ήταν και η επιρροή των Άγγλων, με τις αναδημοσιεύσεις των λόγων του Τσόρτσιλ και του Ήντεν, τα νέα από τη βρετανική Βουλή, τα ανακοινωθέντα του Σκόμπυ κ.ο.κ. Κυκλοφόρησαν συνολικά 46 φύλλα, από την 5η Δεκεμβρίου 1944 έως την 21η Ιανουαρίου 1945.

Έχουμε την εντύπωση ότι αυτό το υλικό, τα άρθρα των 46 φύλλων της εφημερίδας, έχει αγνοηθεί από ιστορικούς και ερευνητές: δεν μπορούμε να φέρουμε στη μνήμη μας αναφορές, βιβλιογραφικές ή άλλες, σε αυτό το μοναδικό ντοκουμέντο, που έρχεται να καλύψει, πιστεύουμε,  ένα μεγάλο κενό, τόσο στη φιλολογία περί Δεκεμβριανών όσο και στις διαθέσιμες πηγές της περιόδου. Το σύνολο των φύλλων, συνολικά 46 εκδόσεις, μαζί με τα παραρτήματα και τις έκτακτες εκδόσεις, οι αναγνώστες των «Ενθεμάτων» έχουν τη δυνατότητα να τα διαβάσουν στο ιστολόγιό μας: http://xyzcontagion.wordpress.com/2011/08/16/efimerida-ellas/[2]

---

[1] Τα παραθέματα από το Δημήτριος Γαρουφαλιάς, Κείμενα και αναμνήσεις από τον Δεκέμβριο του 1944, αυτοέκδοση 1981

[2] Σειρά, αλλά όχι πλήρης,  υπάρχει  και στα Αρχεία Σύγχρονης Κοινωνικής· είναι αναρτημένη στην ιστοσελίδα τους http://62.103.28.111/paranomos/rec.asp?id=93311